Osobowość narcystyczna – jak sobie z nią radzić?

Myśląc o osobowości narcystycznej, wyobrażamy sobie osobę wpatrzona w siebie, głuchą na krytykę i raczej nielubianą, co wynika ze sposobu, w jaki odnosi się ona do innych. Podłoże i mechanizm zaburzenia są jednak bardziej skomplikowane, a cierpiąca na nie osoba może nie być świadoma swojego zachowania.

Każdemu z nas potrzebna jest odrobina zdrowego narcyzmu, problem pojawia się natomiast kiedy zachowania narcystyczne utrudniają lub uniemożliwiają funkcjonowanie w społeczeństwie.

Charakterystyka osobowości narcystycznej

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM, podaje cechy, którymi można opisać osobowość narcystyczną:

• manipulowanie oraz wykorzystywanie innych dla osiągnięcia swoich własnych celów,
• nieumiejętność samokrytyki, co wiąże się z przekonaniem o swojej wyjątkowości oraz nieumiejętność przyjęcia krytyki na własny temat,
• wysokie i szczegółowe oczekiwania względem innych osób,
• brak empatii lub bardzo słabe okazywanie, rozumienie uczuć,
• trudność w nawiązywaniu oraz utrzymywaniu relacji,
• poczucie wyższości,
• odczuwanie zazdrości, często nieuzasadnionej.

Według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD- 10- osobowość narcystyczna nie jest przedstawiana jako odrębne zaburzenie, lecz występuje jako jedno z zaburzeń osobowości. Osobowość narcystyczna może współistnieć z innymi zaburzeniami, najczęściej są to:

• depresja,
• choroba afektywna dwubiegunowa,
• borderline,
• osobowość socjopatyczna.

Bardzo często u takiej osoby mogą występować również zaburzenia odżywiania.

W ICD-10 osobę z zaburzeniami narcystycznymi określa się również jako osobę wychodzącą poza obowiązujące normy i schematy społeczno-kulturowe, przejawia się to w jej zachowaniu, ale również myśleniu. Narcyz bardzo często bywa osobą głęboko cierpiącą, która winą za swoje cierpienie obarcza innych – działanie to ma na celu wywołać współczucie oraz poczucie winy. Zaburzenia osobowości narcystycznej mogą wystąpić w okresie nastoletnim &ndsah; równolegle z wystąpieniem buntu nastoletniego – i minąć samoistnie lub wystąpić w okresie dziecięcym, a także wczesnego okresu nastoletniego i utrzymywać się w życiu dorosłym.

Osoby z osobowością narcystyczną chętniej sięgają po środki psychoaktywne, co ma wpłynąć na poprawę ich nastroju.

Dobrostan psychiczny. Jak czerpać satysfakcję z codzienności?

Psychoonkolog: nie mów choremu, że będzie dobrze

Noworoczne postanowienia. Jak ich dotrzymać?

Jak nie pokłócić się w święta z rodziną? Psychiatra: ważna jest jedna zasada

Kiedy do psychiatry? Kiedy do psychologa? Kiedy do psychoterapeuty? Rozwiewamy wątpliwości

Pedantyzm. Kiedy sprzątanie jest obsesją

Pomoc psychologiczna

Setki lekarzy i specjalistów w jednym miejscu.

Sprawdź!

Skąd bierze się narcyzm

Dotychczas nie udało się jednogłośnie określić źródła zaburzenia, natomiast wiadomo, że może na nie wpływać kilka czynników:

• czynniki genetyczne
  • ryzyko wystąpienia zaburzenia wzrasta, jeżeli stwierdzono je u któregoś członka rodziny

• czynniki środowiskowe
  • niezaspokojone potrzeby bliskości, opieki lub traumy z okresu dziecięcego
  • rodzice nadmiernie gloryfikujący dziecko oraz jego talent
  • rodzice nadmiernie kontrolujący i skupiający swoją uwagę na dziecku

Nie każdy narcyz jest osobą ślepo zapatrzoną w siebie z ogromną potrzebą bycia w centrum uwagi, czyli tzw. narcyzem klasycznym. Osobowość narcystyczną mogą posiadać również osoby bardziej introwertyczne i wrażliwe, z dużo mniejszą potrzebą zwrócenia na siebie uwagi. Narcyzem może być również osoba bardzo zaangażowana społecznie narcyzm społeczny, która przez działania skierowane na pomoc innym pragnie zwrócić uwagę na siebie i zyskać podziw za swoje działania. Wyróżnić można również narcyza złośliwego, czyli osobę, która dąży do manipulacji i zdominowania innych. Ten typ przejawia często skłonność do paranoi i socjopatycznych zachowań. 

Diagnostyka i leczenie osobowości narcystycznej

W rozpoznaniu osobowości narcystycznej stosuje się różne testy psychologiczne oraz zdiagnozowanie występowania cech i zachowań charakterystycznych dla tego zaburzenia. Istotną rolę odgrywa tutaj oddzielenie cech narcystycznych od innych zaburzeń osobowości. W procesie diagnostycznym dużą rolę mają również najbliżsi pacjenta. Osoba narcystyczna bardzo rzadko sama zwróci się o pomoc, ponieważ nie odczuwa takiej potrzeby. Jeżeli podejrzewasz, że możesz mieć osobowość narcystyczną, lub problem ten może dotyczyć kogoś z twoich bliskich, warto skonsultować się z psychologiem online.

Leczenie opiera się głównie na psychoterapii. Najczęściej korzysta się z nurtu psychodynamicznego, pozytywne efekty może również przynieść terapia poznawczo-behawioralna. Posiadanie osobowości narcystycznej w znacznej mierze utrudnia funkcjonowanie osobie zaburzonej, ale także ma ogromny wpływ na osoby, które dzielą z nią życie, dlatego często korzysta się z terapii małżeńskiej oraz terapii rodzin. Farmakoterapia może okazać się konieczna, jeśli u pacjenta występują zaburzenia o podłożu depresyjnym, choroba afektywna dwubiegunowa lub inne choroby, których postępowanie można kontrolować lekami.