Współuzależnienie – jak rozpoznać, że to dotyczy mnie i co mogę zrobić, żeby odzyskać siebie?

Czym jest współuzależnienie?

Nie jest to „przywara charakteru” ani zwykła nadopiekuńczość. To mechanizm, który sprawia, że Twoje myśli, uczucia, plany, a czasem nawet zdrowie, są podporządkowane temu, co dzieje się z drugą osobą.

Bliskie jest mi myślenie, że współuzależnienie jest formą emocjonalnego „uzależnienia” – nie od substancji, lecz od roli ratownika, kontrolera, mediatora.

Dr Ewa Woydyłło-Osiatyńska, jedna z najbardziej znanych w Polsce specjalistek zajmujących się problematyką uzależnień, pisała: „Współuzależnienie jest jak utknięcie w roli, z której trudno wyjść – człowiek skupia się całkowicie na tym, co robi i przeżywa partner, i nie zauważa, że sam powoli znika”.

Objawy, które często pojawiają się w mojej pracy z pacjentami, to m.in.:

• trudność w skupieniu się na sobie, bo myśli stale krążą wokół bliskiego,
• poczucie winy, gdy chcesz odpocząć albo coś zrobić dla siebie,
• reagowanie na każdy sygnał napięcia jak na alarm,
• życie w ciągłym stresie i gotowości do „gaszenia pożaru”.

Nie zawsze dotyczy to tylko partnerów osób uzależnionych od alkoholu czy narkotyków – współuzależnienie może pojawić się w relacji z kimś z zaburzeniami odżywiania, chorobą psychiczną, a nawet w pracy z przełożonym, który ma poważne problemy emocjonalne.

Samotność po 30., 40., 50. Jak budować relacje, gdy dotychczasowa sieć społeczna się kurczy?

Święta bez stresu? Psycholog zdradza, jak przeżyć ten czas w spokoju

Rozstanie jak żałoba – jak przeżyć stratę i odbudować siebie

Przemoc emocjonalna, love bombing, kontrola: te mechanizmy obnaża film „Dom dobry”

Jesienna chandra czy depresja sezonowa? Kiedy warto porozmawiać z psychologiem

Syndrom pustego gniazda – jak poradzić sobie, gdy dzieci opuszczają dom?

Współuzaleźnienie - skąd się bierze?

Współuzależnienie często ma swoje korzenie w dzieciństwie. Jeśli dorastałeś w domu, w którym trzeba było przewidywać nastroje rodzica, unikać konfliktów, „pilnować” dorosłych, żeby wszystko się nie rozsypało - mogłeś nauczyć się, że Twój spokój zależy od tego, czy inni są w dobrej formie.

To przekonanie może działać przez lata, nawet wtedy, gdy jesteś już dorosły.

Dr Ewa Woydyłło zwraca uwagę, że dzieci wychowane w rodzinach z problemem alkoholowym bardzo często uczą się, że ich zadaniem jest „trzymać świat w całości” – a to poczucie odpowiedzialności przenosi się potem na dorosłe życie i związki.

W gabinecie słyszę czasem: „Ja po prostu mam duże serce, chcę pomagać”. Tylko że to „duże serce” bywa wyczerpane i samotne, kiedy okazuje się, że pomoc polega głównie na ratowaniu kogoś kosztem siebie.

Konsekwencje życia we współuzależnieniu

Współuzależnienie jest cichym niszczycielem zdrowia. Może prowadzić do:

• wypalenia emocjonalne,
• zaburzeń lękowych i depresji,
• problemów ze snem, bóli głowy, dolegliwości żołądkowych, nadciśnienia,
• utraty poczucia własnej wartości.

Jeden z moich pacjentów powiedział kiedyś:

„Pewnego dnia zrozumiałem, że moje życie kręci się wokół tego, czy ona wróci trzeźwa. I że w tym wszystkim zapomniałem, czego ja w ogóle chcę”.

Woydyłło podkreśla: „Największym dramatem współuzależnienia nie jest życie z osobą pijącą, ale utrata własnego ja – rezygnacja z siebie w imię fałszywej lojalności”.

Pierwsze kroki, żeby zacząć dbać o siebie

Zmiana zaczyna się od zauważenia problemu.

• Nazwij, co się dzieje – przyznaj, że to, w czym żyjesz, jest trudne i Cię przerasta.
• Wyznacz granice – to nie mur, ale znak, że Twoje życie jest równie ważne jak życie bliskiego.
• Daj sobie prawo do odpoczynku – to nie egoizm, ale sposób na odzyskanie sił.
• Szukaj wsparcia – rozmowa z psychologiem, grupy wsparcia, literatura.

W Poradni Zmiana w Warszawie często zaczynamy od prostych ćwiczeń, które pozwalają zobaczyć, jak wiele przestrzeni w życiu zajmuje problem drugiej osoby – i ile można by odzyskać, jeśli przesunąć choć trochę uwagi na siebie.

Dowiedz się więcej

o zdrowiu psychicznym i pomocy psychologicznej

Sprawdź

Jakie wsparcie jest dostępne?

• Terapia indywidualna – pomaga zrozumieć schematy, które trzymają Cię w tej roli, i nauczyć się stawiać granice.
• Grupy wsparcia – np. Al-Anon, grupy dla Dorosłych Dorosłych dzieci alkoholików (DDA)
• Warsztaty rozwojowe – budowanie poczucia własnej wartości, umiejętności komunikacji, radzenia sobie z poczuciem winy.

W Warszawie dostępna jest specjalistyczna terapia współuzależnienia, prowadzona w różnych nurtach. W Poradni Zmiana pracujemy m.in. w podejściu Gestalt.. Nasi specjaliści terapii uzależnień i współuzależnienia są wyszkoleni właśnie do pracy z tego typu problemami, co pozwala dotrzeć do głębszych przyczyn tego, jak funkcjonujesz w relacjach

Dr Ewa Woydyłło podkreśla, że wyjście ze współuzależnienia jest możliwe – to droga do odzyskania siebie, swoich emocji i życia. Z mojego wieloletniego doświadczenia w pracy z osobami współuzależnionymi wiem, że choć proces wymaga wsparcia i cierpliwości, naprawdę daje nadzieję i pozwala odzyskać poczucie własnej wartości oraz kontrolę nad własnym życiem.

Odbudowa życia po współuzależnieniu

To proces, który wymaga czasu i cierpliwości.

• wróć do pasji, które porzuciłeś,
• pielęgnuj relacje z osobami, przy których czujesz się bezpiecznie,
• ucz się mówić „nie” bez poczucia winy,
• traktuj swoje emocje jako ważny drogowskaz.

Zmiana jest możliwa – widzę to każdego dnia w pracy z osobami, które stopniowo odzyskują siebie. Tak jak jedna z moich pacjentek powiedziała po kilku miesiącach terapii: „Pierwszy raz od lat zasypiam spokojnie, bo wiem, że moje życie nie zależy tylko od niego”.

Jeśli czujesz, że opis pasuje do Ciebie – zrób pierwszy krok.