Każdy ma swoją wewnętrzną powódź. Jak emocje kształtują nasze życie

Emocje a uczucia – po co są i dlaczego?

Emocje to przede wszystkim reakcje biologiczne, często poza naszą świadomą kontrolą. Towarzyszą nam od pierwszych chwil życia, są odpowiedzią na bodźce zewnętrzne. W psychologii wyróżnia się sześć podstawowych emocji: radość, zaskoczenie, smutek, strach, wstręt i złość. Trwają zwykle krótko, osiągając swój punkt szczytowy, a potem opadają – czasem zalewają, innym razem szybko się wyciszają. 

Z kolei uczucia to stany psychiczne, których jesteśmy świadomi. Dzięki temu możemy je kontrolować i modyfikować. Możesz poczuć radość, bo coś osiągnąłeś, lub smutek, bo coś straciłeś. Miłość, nienawiść, żal – to złożone uczucia, które łączą w sobie emocje, myśli i zachowania. 

Oba te zjawiska – emocje i uczucia – są jak przewodnicy w podróży do lepszego zrozumienia siebie i otaczającego świata. Jak mówi teoria ewolucyjna Darwina, emocje pomagają nam przetrwać, adaptować się do zmian i budować relacje z innymi. Współczesne teorie, takie jak model wielowymiarowy Roberta Plutchika, pokazują, że emocje mają podstawowe funkcje: ochronną, motywacyjną i komunikacyjną. Plutchik wyróżnił osiem podstawowych emocji (radość, zaufanie, strach, zaskoczenie, smutek, wstręt, złość i antycypację) i przedstawił je na „kole emocji”.

Samotność po 30., 40., 50. Jak budować relacje, gdy dotychczasowa sieć społeczna się kurczy?

Święta bez stresu? Psycholog zdradza, jak przeżyć ten czas w spokoju

Rozstanie jak żałoba – jak przeżyć stratę i odbudować siebie

Przemoc emocjonalna, love bombing, kontrola: te mechanizmy obnaża film „Dom dobry”

Jesienna chandra czy depresja sezonowa? Kiedy warto porozmawiać z psychologiem

Syndrom pustego gniazda – jak poradzić sobie, gdy dzieci opuszczają dom?

Jak je odczytywać?

Ciało przechowuje emocje

Każde emocje są doświadczane poprzez ciało: postawę, napięcie mięśniowe, rytm oddechu czy nawet ból. Na przykład złość często objawia się zaciśniętymi szczękami i przyspieszonym biciem serca, a smutek – ociężałością ciała. Według teorii somatycznej emocji Jamesa-Langego, emocje wynikają z interpretacji doznań cielesnych.

Zatem gdy odczuwasz napięcie mięśni i przyspieszony oddech, interpretujesz to jako strach lub złość. Unikanie uczuć, odpychanie ich czy tłumienie często prowadzi do somatyzacji – emocje „przerabia” wtedy ciało, powodując napięcia, bóle i dyskomfort. Gdy uczucia zostaną zauważone i przeżyte, ciało odzyskuje równowagę i spokój. 

Jak sobie z nimi radzić – teoria i praktyka

Relaksacja

Relaksacja pomaga uwolnić napięcia gromadzone w ciele. Trening Jacobsona, czyli progresywne rozluźnianie mięśni, to technika, która polega na napinaniu i rozluźnianiu poszczególnych grup mięśniowych. Współczesne badania pokazują, że relaksacja obniża poziom kortyzolu, wspiera sen i pomaga wyciszyć układ nerwowy. 

Spróbuj tego ćwiczenia:

• Usiądź w wygodnej pozycji i zamknij oczy. 
• Napnij mięśnie dłoni, przytrzymaj napięcie przez 5 sekund, a potem rozluźnij. 
• Powtórz to samo z innymi partiami ciała: ramionami, karkiem, nogami. 
• Skoncentruj się na uczuciu ulgi podczas rozluźniania mięśni. 

Medytacja 

Medytacja, zwłaszcza uważności (mindfulness), pozwala zauważyć emocje, bez oceniania ich. Jon Kabat-Zinn, twórca metody MBSR (redukcji stresu opartej na uważności), podkreśla, że medytacja wzmacnia obszary mózgu odpowiedzialne za regulację emocji i zmniejsza aktywność ciała migdałowatego, które odpowiada za odczuwanie strachu. 

Technika medytacyjna:

• Usiądź wygodnie, zamknij oczy i skup się na oddechu. 
• Gdy pojawią się myśli, nie walcz z nimi – zauważ je i wróć do oddechu. 
• Poświęć na to 5–10 minut dziennie. 

Ruch

Ruch to naturalny sposób na uwolnienie emocji. Już zwykły spacer pozwala na „przeprocesowanie” trudnych stanów emocjonalnych. Taniec intuicyjny, joga czy bieganie mogą nie tylko poprawić nastrój, ale również zwiększyć neuroplastyczność mózgu, umożliwiając tworzenie nowych ścieżek myślowych. Aktywności łączące ruch, oddech i uważność, ma potwierdzony naukowo wpływ na obniżenie poziomu stresu i zwiększenie wewnętrznego spokoju.

Szczególnie polecana jest pozycja dziecka (balasana), która sprzyja wyciszeniu i odciążeniu układu nerwowego. 

Jak wykorzystać ruch?

• Spacer wśród przyrody – „leśna kąpiel” (shinrin-yoku) uspokaja umysł i ciało.
• Taniec intuicyjny – pozwala wyrazić emocje i uwolnić nagromadzone napięcie.
• Regularna aktywność fizyczna (bieganie, jazda na rowerze) poprawia neuroplastyczność mózgu.

Oddech

Świadome oddychanie to jeden z najprostszych sposobów na opanowanie emocji. Oddech przeponowy, który aktywuje przywspółczulny układ nerwowy, pomaga wyciszyć lęk i napięcie. Badania pokazują, że wolne, głębokie oddychanie zmniejsza poziom stresu i poprawia funkcje poznawcze.

Technika 4-7-8  autorstwa Andrew Weila:

• Wdychaj powietrze przez nos, licząc do 4. 
• Wstrzymaj oddech na 7 sekund. 
• Wydychaj powoli przez usta, licząc do 8. 
• Powtórz 4 razy. 

Dowiedz się więcej

o zdrowiu psychicznym i pomocy psychologicznej

Sprawdź

Moje a Twoje – różnice w przeżywaniu emocji

Pierwotne, wrodzone emocje są wspólne dla nas wszystkich. Jednak to, jak je interpretujemy, zależy od naszych doświadczeń i relacji. Jak mówi teoria przywiązania Johna Bowlby’ego, nasze wczesne relacje kształtują sposób przeżywania i regulowania emocji przez całe życie.

Dzięki psychoterapii możesz nauczyć się stawiać granice, wyrażać siebie i budować zdrowsze relacje. Asertywność to klucz do satysfakcji i harmonii w życiu osobistym i zawodowym. 

Podsumowanie

Emocje i uczucia są złożonym, ale pięknym aspektem naszego życia. Tam, gdzie są emocje, tam jest znaczenie, miejsce na wybory i szansa na zmianę. Jeśli czujesz, że emocje są zbyt przytłaczające, a konflikty wewnętrzne nie pozwalają Ci znaleźć spokoju, warto dać sobie szansę na pomoc.

Psychoterapia to podróż, która pozwala odnaleźć siebie, przeżyć to, czego nie było dane doświadczyć, i żyć pełnią życia.