Nieufność w stosunku do innych, nadmierna wrażliwość na krytykę czy tworzenie teorii spiskowych, to tylko niektóre z cech ludzi dotkniętych zaburzeniami paranoidalnymi. Jakie znamy przyczyny osobowości paranoicznej i jak sobie radzić jeśli u bliskiej nam osoby zauważymy podobne zachowania?
Osobowość paranoiczna to zaburzenie charakteryzujące się zmniejszonym zaufaniem, podejrzliwością i postrzeganiem motywów innych ludzi jako wrogie. Kogoś dotkniętego tym zaburzeniem poznamy po tym, że opowiadając o relacjach z innymi będzie sugerował, iż osoby te zachowały się wobec niego/niej niewłaściwie, że ktoś zrobiły jemu/jej krzywdę.
Istnieją kryteria, którymi lekarze posługują się przy diagnozowaniu tego zaburzenia. Według nich, pacjent:
Zdarza się, iż osobowość paranoiczna współwystępuje z innymi zaburzeniami psychicznymi (w ok. 75% przypadków), tj. zaburzenia lękowe, depresja, zaburzenia typu borderline, nadużywanie substancji psychoaktywnych. W takiej sytuacji diagnostyka problemu jest nieco utrudniona, bowiem często dochodzi do nakładania się różnego typu objawów.
Zachowania osób dotkniętych tym zaburzeniem osobowości mogą prowadzić do wielu problemów w życiu codziennym. Skutkują one pogorszeniem relacji z innymi, poprzez podważanie ich dobrych intencji, a samemu pacjentowi utrudniać funkcjonowanie może poczucie przewlekłego stresu. Pacjenci dotknięci zaburzeniami paranoicznymi doświadczają trudności w wybaczaniu innym, co sprawia, że krąg ich “wrogów” stale się powiększa.
Przyczyny ujawniania się zaburzeń tego typu powinny być rozpatrywane wielopłaszczyznowo, ponieważ nie jesteśmy w stanie wskazać jednego konkretnego powodu ich powstawania. Przyjmuje się, że czynniki genetyczne i środowiskowe przyczyniają się do pojawienia się tego zaburzenia, ale ich procentowy wkład jest rozpatrywany indywidualnie i trudny do określenia. Aby przybliżyć u danej osoby proporcje tych dwóch czynników, należy wykonać badania psychologiczne i obrazowe (TK, MRI lub EEG).
Sytuacje społeczne predysponujące do ujawnienia się osobowości paranoicznej:
Takie sytuacje mogą we wczesnym dzieciństwie wykształcić u niektórych przekonanie, że nie zasługują oni na akceptację lub też są w jakimś sensie gorsi. Doprowadzi to do mechanizmu odrzucania sympatii kierowanej w kierunku tych osób przez innych, ponieważ w ich mniemaniu na nią nie zasługują. Należy pamiętać, że wymienione sytuacje nie u każdego powodować będą zaburzenia osobowości, nie każda osoba odstająca od grupy wykształci zachowania paranoiczne. Stąd, widać jak duże znaczenie mają indywidualne uwarunkowania osobnicze czy też czynniki genetyczne.
Pomóc w przypadku wystąpienia zaburzeń paranoidalnych może przede wszystkim terapia (zwykle poznawczo-behawioralna), która umożliwia wskazanie pacjentowi drogi do zrozumienia, iż błędnie postrzega niektóre sytuacje społeczne. Jest to jednak żmudny i długotrwały proces, bowiem pacjenci tacy są nieufni w stosunku do psychoterapeutów czy psychiatrów.
Lekarz zwykle wprowadza także w ramach farmakoterapii leki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne w celu zmniejszenia dyskomfortu psychicznego u pacjenta. Jest to jednak narzędzie, które ma za zadanie wspomóc proces psychoterapii, a nie go zastąpić.
Osoby przejawiające takie zaburzenia osobowości zazwyczaj nie zgłaszają się same do specjalisty, tylko przyprowadzone zostają przez swoich bliskich, którzy “wysyłają” ich po poradę lub same z nimi przychodzą. Powszechnym powodem poszukiwania pomocy przez osoby dotknięte tym zaburzeniem są podejrzenia co do wierności swojego partnera.
Jako, że ludzie o osobowości paranoicznej mają problemy z zaufaniem, kontakt z psychiatrą lub psychologiem może być utrudniony, niestały i gwałtownie się kończyć. Pacjenci tacy łatwo się zniechęcają, bowiem często czują się źle traktowani, niesłusznie oskarżani czy też oszukani. Lekarz zazwyczaj po postawieniu wstępnej diagnozy wykorzystuje stosowne testy psychologiczne w celu ustalenia diagnozy ostatecznej i różnicowania tego zaburzenia z innymi.
Jeśli podejrzewasz, że bliska Ci osoba może zmagać się z podobnymi zaburzeniami, nie ignoruj problemu i zachęć ją do skorzystania z pomocy specjalisty. Można to zrobić korzystając z wizyty stacjonarnej lub e-Wizyty za pośrednictwem platformy telemedycznej haloDoctor. Wykwalifikowani psychologowie i lekarze psychiatrzy mogą udzielić Ci/Twojemu bliskiemu porady bez wychodzenia z domu.
Serwis HaloDoctor ma charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny i w żadnym wypadku nie zastępuje konsultacji medycznej. W celu dokładnej diagnozy zalecany jest kontakt z lekarzem. Jeśli jesteś chory, potrzebujesz konsultacji lekarskiej, e‑Recepty lub zwolnienia lekarskiego umów wizytę teraz. Nasi lekarze są do Twojej dyspozycji 24 godziny na dobę!