Kim jesteś w pracy? Jak osobowość zawodowa wpływa na karierę

Czym właściwie jest osobowość zawodowa? Jak różni się od osobowości ogólnej?

Osobowość zawodowa to, w dużym uproszczeniu, nasze zawodowe „ja”  zestaw cech, predyspozycji i preferencji, które wpływają na to, w jaki sposób funkcjonujemy w środowisku pracy. To trochę jak nasze zawodowe DNA – wskazuje, czy lepiej odnajdujemy się w zadaniach analitycznych, kreatywnych, społecznych, a także jak radzimy sobie z presją, współpracą czy zmianami.

Choć może brzmieć podobnie do osobowości ogólnej, to jednak nie do końca jest to samo. Osobowość ogólna dotyczy tego, kim jesteśmy jako człowiek w całości – naszych emocji, relacji, tego, jak reagujemy na różne sytuacje w życiu prywatnym i zawodowym, jakie mamy wartości i potrzeby w relacjach z innymi. To taki „globalny portret” nas jako ludzi, obejmujący wszystkie sfery życia od rodziny, przez hobby, aż po sposób, w jaki odpoczywamy.

Osobowość zawodowa natomiast to bardziej konkretna część tego obrazu – skupia się wyłącznie na tym, jak funkcjonujemy w pracy. To właśnie ta osobowość zawodowa wpływa na nasze poczucie satysfakcji z pracy i ogólne zadowolenie z życia zawodowego. To dzięki niej wiemy, czy będziemy czerpać radość z pracy w dynamicznym środowisku z wieloma ludźmi, czy raczej potrzebujemy spokojnego, przewidywalnego rytmu. A przecież każdy z nas zna ten moment, kiedy świetnie się odnajdujemy w jednym środowisku, a w innym zupełnie się dusimy – i właśnie za to w dużej mierze odpowiada osobowość zawodowa.

Co ważne, osobowość zawodowa pozwala odkryć nasz potencjał zawodowy – czyli te nasze unikalne talenty, mocne strony i preferencje, które możemy (i powinniśmy!) wykorzystać, żeby pracować nie tylko efektywnie, ale też z przyjemnością. To bardzo praktyczne bo przecież nie każdy z nas będzie się realizował w każdej pracy. To, że w życiu prywatnym jesteśmy na przykład pełni energii i towarzyscy, nie zawsze znaczy, że będziemy czuli się dobrze w zawodach wymagających ciągłego kontaktu z klientami. I odwrotnie ktoś może być cichy w życiu prywatnym, a w pracy rozwinąć skrzydła w roli lidera.

Osobowość ogólna to, więc nasz „pełny obraz”  jacy jesteśmy jako ludzie, we wszystkich sferach życia. Osobowość zawodowa to „wycinek” tej osobowości – skupia się na tym, jak pracujemy, w jakim środowisku będziemy najbardziej efektywni i co da nam satysfakcję zawodową. A znajomość tej osobowości pomaga dokonywać lepszych wyborów zawodowych i odkrywać, w czym naprawdę możemy błyszczeć.

Samotność po 30., 40., 50. Jak budować relacje, gdy dotychczasowa sieć społeczna się kurczy?

Święta bez stresu? Psycholog zdradza, jak przeżyć ten czas w spokoju

Rozstanie jak żałoba – jak przeżyć stratę i odbudować siebie

Przemoc emocjonalna, love bombing, kontrola: te mechanizmy obnaża film „Dom dobry”

Jesienna chandra czy depresja sezonowa? Kiedy warto porozmawiać z psychologiem

Syndrom pustego gniazda – jak poradzić sobie, gdy dzieci opuszczają dom?

Dlaczego znajomość własnej osobowości zawodowej jest ważna przy wyborze ścieżki kariery lub zmianie pracy?

Bo szkoda życia na pracę, która nas męczy. Naprawdę. Praca to przecież nie tylko obowiązek ani sposób na rachunki  to coś, co zajmuje ogromną część naszego czasu i energii. A skoro tak, to warto, żeby dawała nam satysfakcję i pozwalała się rozwijać. Znając swoją osobowość zawodową, dużo łatwiej jest znaleźć takie miejsce, które będzie do nas pasowało jak dobrze skrojony garnitur.

Dzięki znajomości własnych predyspozycji zawodowych unikamy sytuacji, w których ekstrawertyk trafia do samotnego archiwum, a introwertyk dostaje codziennie zadanie prowadzenia zebrań z 20 osobami. To właśnie te nietrafione wybory zawodowe sprawiają, że czasem wchodzimy w pracę, która nas przytłacza, nudzi, albo sprawia, że wychodzimy z niej totalnie wypompowani, bez poczucia sensu.

Warto pamiętać, że to praca ma być dla nas, a nie my dla pracy. W miejscu, w którym możemy się rozwijać, w którym czujemy się dobrze, naturalnie wchodzimy w rolę, wykorzystujemy swoje mocne strony i mamy szansę na sukces. Jasne-  nie każda praca będzie usłana różami i zawsze trafią się obowiązki, które są trudne, monotonne czy wymagające. Ale nawet wtedy, jeśli ogólny klimat pracy nam odpowiada, te trudniejsze zadania stają się po prostu częścią większej całości, a nie głównym powodem frustracji.

Świadomość tego, co nam sprzyja, a co nas osłabia, pozwala podejmować mądrzejsze decyzje zawodowe. Szczególnie kiedy chcemy się przebranżowić  wtedy często nie wiemy, w którą stronę iść, a test osobowości zawodowej potrafi pokazać nam to czarno na białym. Daje nam to punkt wyjścia i poczucie, że decyzja, którą podejmujemy, jest w zgodzie z nami samymi.

Mamy to szczęście, że żyjemy w czasach, w których możliwości zawodowych jest naprawdę sporo. Nie musimy tkwić w miejscu, które nam nie odpowiada  możemy dopasować pracę do siebie, a nie odwrotnie. I właśnie dlatego warto znać swoją osobowość zawodową  żeby korzystać z tych możliwości i budować życie zawodowe w zgodzie z tym, kim jesteśmy i co jest dla nas ważne.

Czy osobowość zawodowa może się zmieniać z czasem i doświadczeniem?

Tak, zdecydowanie, choć raczej ewoluuje niż całkowicie się zmienia. Pewne cechy osobowości zawodowej mamy dość stałe, np. poziom ekstrawersji, sumienności czy potrzebę struktury. Ale nie da się ukryć, że doświadczenia zawodowe, nowe wyzwania, sukcesy, a także porażki, wpływają na to, jak funkcjonujemy w pracy. To naturalne, że ktoś, kto kiedyś unikał wystąpień publicznych jak ognia, po kilku latach może nawet je polubić jeśli tylko miał okazję rozwijać się w tym obszarze i poczuł się w nim pewnie.

Wraz z wiekiem często lepiej poznajemy siebie wiemy, co nam służy, co nas męczy, co sprawia, że rozkwitamy. Dzięki temu bardziej świadomie korzystamy z zasobów swojej osobowości zawodowej i uczymy się omijać pułapki. Na przykład: ktoś, kto na początku kariery cenił szybkie tempo i wyzwania, z czasem może zacząć szukać bardziej stabilnego środowiska, które daje poczucie bezpieczeństwa.

Co więcej, na osobowość zawodową wpływa też to, jak się rozwijamy jako ludzie, dorastamy, poznajemy nowe rzeczy, zmieniamy perspektywę. Każda nowa sytuacja zawodowa, każda zmiana branży czy zespołu sprawia, że mamy okazję spróbować nowych ról i sprawdzić się w innym kontekście. Często dopiero dzięki tym doświadczeniom odkrywamy, że potrafimy robić coś, czego wcześniej nawet nie braliśmy pod uwagę.

Warto też pamiętać, że osobowość zawodowa kształtuje się pod wpływem ludzi, z którymi pracujemy, stylu przywództwa naszych przełożonych, a nawet kultury organizacyjnej. Ktoś może w jednej firmie czuć się jak w za ciasnych butach, a w innej rozwinąć skrzydła i wejść w nowe role. To pokazuje, jak ważne jest, by dawać sobie przestrzeń na rozwój i próbowanie nowych rzeczy tylko wtedy możemy odkryć, co nam faktycznie odpowiada.

Osobowość zawodowa nie jest czymś sztywnym i niezmiennym. Zmienia się, gdy my się zmieniamy dzięki doświadczeniom, ludziom, którzy nas otaczają, przywództwu, które spotykamy na swojej drodze, a także dzięki temu, że sami dojrzewamy. To dobra wiadomość, bo dzięki temu możemy świadomie kształtować swoje zawodowe „ja”  i sprawić, by praca dawała nam nie tylko pieniądze, ale też satysfakcję i poczucie spełnienia.

Jakie są najczęściej stosowane narzędzia do diagnozy osobowości zawodowej? Jak przebiega diagnoza?

Do diagnozy osobowości zawodowej mamy dziś naprawdę spory wybór narzędzi od klasyków, które zna każdy doradca zawodowy, po nowoczesne testy, które można wypełnić online, a potem skonsultować z psychologiem lub coachem.

Jednym z najbardziej znanych narzędzi jest RIASEC Johna Hollanda czyli test, który przyporządkowuje nas do jednego (lub kilku) z sześciu typów osobowości zawodowej: realistyczny, badawczy, artystyczny, społeczny, przedsiębiorczy i konwencjonalny. To prosty, ale bardzo przydatny model, który pokazuje, w jakim środowisku zawodowym najlepiej się odnajdujemy i gdzie nasze mocne strony mogą naprawdę zabłysnąć.

Kolejna grupa narzędzi to kwestionariusze temperamentu i stylu pracy, np. NEO-PI-R (oparty na modelu Wielkiej Piątki cech osobowości — tzw. Big Five), DISC, FRIS czy MBTI (Myers-Briggs Type Indicator). Te testy pozwalają przyjrzeć się temu, jak podchodzimy do zadań, jak radzimy sobie z relacjami w pracy, jak reagujemy na zmiany i w jakim środowisku czujemy się najlepiej.

Warto wspomnieć też o testach predyspozycji zawodowych, które często skupiają się na praktycznych umiejętnościach, np. analizowaniu danych, pracy z ludźmi czy kreatywności. Takie narzędzia pokazują nasze mocne strony w konkretnych rolach zawodowych i mogą dać nam inspirację do rozwoju w konkretnym kierunku.

Coraz częściej w diagnozie potencjału zawodowego wykorzystuje się także test Gallupa (CliftonStrengths), który identyfikuje nasze 34 talenty i pomaga odkryć, w czym jesteśmy najlepsi. To narzędzie jest szczególnie przydatne dla osób, które chcą pracować w oparciu o swoje mocne strony a nie skupiać się wyłącznie na „naprawianiu słabych stron”.

Jak wygląda sam proces diagnozy? Najczęściej zaczyna się od wypełnienia testu czy to online, czy w formie papierowej, czasem podczas spotkania w gabinecie. Kolejnym (i bardzo ważnym!) krokiem jest omówienie wyników najlepiej z doradcą zawodowym, psychologiem lub coachem, który pomoże przełożyć wyniki testu na praktyczne wskazówki. Bo same wyniki, choć ciekawe, nie zawsze mówią nam wprost, co zrobić dalej  interpretacja jest kluczowa.

Narzędzi jest, więc  wiele, ale najważniejsze jest to, żeby wyniki potraktować jako punkt wyjścia do rozmowy o tym, kim jesteśmy w pracy, w jakim środowisku najlepiej działamy i co zrobić, żeby praca była dla nas miejscem rozwoju, a nie tylko źródłem frustracji.

W jaki sposób wyniki diagnozy mogą pomóc w planowaniu kariery lub przebranżowieniu się?

Wyniki diagnozy osobowości zawodowej to jak osobista mapa skarbów pokazują, co Cię naprawdę kręci, a co może szybko Cię wypalić. Zamiast zgadywać albo działać metodą prób i błędów, dostajesz konkretną wskazówkę, w jakich zawodach czy środowiskach pracy możesz rozwinąć skrzydła, a które mogą być dla Ciebie pułapką.

Przede wszystkim diagnoza pomaga zawęzić wybór zawodów, bo zamiast rzucać się we wszystkie strony, możesz skupić się na tych ścieżkach, które naprawdę pasują do Twoich predyspozycji. To szczególnie ważne, gdy myślisz o przebranżowieniu  wtedy często brakuje punktu zaczepienia, a test osobowości zawodowej daje Ci ten punkt wyjścia.

Weźmy na przykład teorię Hollanda, która wyróżnia sześć typów osobowości zawodowej: realistyczny, badawczy, artystyczny, społeczny, przedsiębiorczy i konwencjonalny.

Jeśli w teście wyjdzie Ci typ realistyczny, czyli osoba, która lubi działać praktycznie, rozwiązywać konkretne problemy i wykorzystywać swoje umiejętności manualne albo techniczne, to będziesz się świetnie czuć w zawodach, które dają Ci taką możliwość. Może to być praca w mechanice, budownictwie, logistyce czy w warsztacie coś, gdzie możesz zobaczyć efekty swojej pracy i masz realny wpływ na otaczający Cię świat. Dzięki temu nie będziesz się męczyć w zawodzie, który wymaga np. spędzania całych dni przy biurku, analizując abstrakcyjne dane.

Jeśli z kolei Twój wynik to typ społeczny, to wiesz, że Twoja energia rośnie w kontakcie z innymi ludźmi  lubisz pomagać, wspierać, rozmawiać i dzielić się wiedzą. Tutaj sprawdzi się praca psychologa, doradcy zawodowego, nauczyciela, trenera, opiekuna czy pielęgniarki. Unikniesz w ten sposób zawodów, które są mocno techniczne albo wymagają ciągłej pracy w samotności jak np. programista, analityk danych czy kontroler jakości.

 A jeśli jesteś typem przedsiębiorczym energicznym, otwartym, zorientowanym na działanie i zdobywanie nowych celów wtedy świetnie odnajdziesz się w zawodach takich jak doradca podatkowy, menedżer sprzedaży, specjalista PR czy event manager. Dzięki temu nie utkniesz w pracy, która wymaga spokojnej, analitycznej pracy nad jednym tematem przez wiele godzin.

To wszystko sprawia, że wyniki diagnozy nie tylko pokazują, co lubisz, ale też gdzie masz naturalny potencjał  i to jest kluczowe. Bo czasem to, co nam się wydaje, że lubimy, niekoniecznie będzie dobre dla nas w dłuższej perspektywie. Na przykład możesz mieć świetne wyniki z matematyki w szkole, ale jeśli Twoja osobowość zawodowa to typ społeczny, to prawdopodobnie długie godziny analizy tabel i wykresów szybko Cię wykończą.

Dzięki testom osobowości zawodowej masz więc w ręku narzędzie, które pozwala nie tylko zrozumieć siebie, ale też świadomie planować swoją karierę  w zgodzie ze sobą. To pomaga uniknąć rozczarowań, frustracji i niepotrzebnego stresu. Bo przecież nie chodzi o to, żeby robić wszystko idealnie, ale żeby robić to, co naprawdę daje Ci satysfakcję i poczucie sensu. A w czasach, kiedy rynek pracy daje nam naprawdę szerokie możliwości, aż szkoda nie skorzystać z tego, by wybrać zawód, który pasuje do nas jak ulał.

Dowiedz się więcej

o zdrowiu psychicznym i pomocy psychologicznej

Sprawdź

Dla kogo diagnoza osobowości zawodowej jest szczególnie przydatna – uczniów, studentów, osób po 40-tce?

Diagnoza osobowości zawodowej jest pomocna właściwie dla każdego, kto stoi na rozdrożu zawodowym albo czuje, że obecne miejsce pracy nie jest dla niego do końca satysfakcjonujące. To świetne narzędzie dla tych, którzy mają wrażenie, że nie wykorzystują swojego potencjału w pełni albo chcieliby coś zmienić w swoim życiu, ale nie do końca wiedzą, w jakim kierunku pójść. Często bywa tak, że praca przestaje dawać nam poczucie sensu, a zamiast tego staje się tylko obowiązkiem, który nas wyczerpuje. 

I właśnie w takich momentach diagnoza osobowości zawodowej potrafi być jak latarnia we mgle pokazuje nam, co jest zgodne z nami samymi, a co może nas tylko frustrować.

W przypadku uczniów to szczególnie istotne, bo bardzo często wybierają oni szkołę czy kierunek studiów trochę „na ślepo”  pod wpływem otoczenia, presji rodziców czy nauczycieli. Często zdarza się też, że decyzję podejmują wyłącznie na podstawie tego, w czym są dobrzy w szkole, bez głębszego zastanowienia się, czy to naprawdę jest coś, co chcieliby robić w dorosłym życiu. Na przykład ktoś jest dobry z matematyki, więc automatycznie wybiera kierunek ścisły, choć gdzieś w głębi duszy czuje, że marzy o pracy z ludźmi albo kreatywnym tworzeniu. Czasami też młodzi ludzie boją się zrobić sobie przerwę np. rok wolnego żeby spokojnie poszukać tego, co naprawdę ich kręci, i czują, że wszystko muszą zrobić od razu, na już. A diagnoza osobowości zawodowej pozwala wtedy złapać oddech i sprawdzić, czy ten kierunek faktycznie pasuje do ich naturalnych predyspozycji.

Podobnie jest w przypadku studentów i młodych dorosłych, którzy często zaczynają pierwszą poważniejszą pracę po studiach i po kilku latach czują, że coś im nie gra. Czasami mają wrażenie, że ich kariera rozwija się w sposób trochę przypadkowy że idą tam, gdzie akurat było miejsce, a nie tam, gdzie naprawdę chcieliby być. W takich momentach test osobowości zawodowej pozwala zatrzymać się na chwilę i zadać sobie pytanie: czy to jest to, co naprawdę mnie cieszy? Czy to jest miejsce, w którym mam szansę wykorzystywać swoje mocne strony?

Diagnoza osobowości zawodowej to także fantastyczne narzędzie dla osób po czterdziestce, które często mają już za sobą kilka doświadczeń zawodowych i coraz częściej czują, że potrzebują zmiany. Zdarza się, że w tym wieku zaczyna do nas docierać, że praca, którą wykonujemy od lat, przestała nam dawać satysfakcję albo w ogóle nigdy jej nie dawała, tylko była bezpiecznym wyborem. Test osobowości zawodowej może wtedy pomóc odkryć na nowo swoje zawodowe „ja”, pokazać, że może jest coś, czego nigdy wcześniej nie braliśmy pod uwagę, a co tak naprawdę pasowałoby do nas dużo bardziej niż dotychczasowe zajęcie. Może to być też sygnał, że czasami nie warto wszystkiego zmieniać, a wystarczy drobna korekta kursu, by poczuć się lepiej w pracy, którą mamy.

Diagnoza osobowości zawodowej jest przydatna każdemu, kto czuje, że jego zawodowa droga wymaga przemyślenia niezależnie od wieku, doświadczenia czy pozycji. To po prostu sposób na lepsze poznanie siebie i świadome budowanie zawodowego życia w zgodzie z własnym potencjałem i wartościami.

Czy istnieje ryzyko błędnej interpretacji wyników? Jak tego unikać?

Pewnie! Same testy osobowości zawodowej, choć bardzo przydatne, nie są żadną wyrocznią i mogą czasem prowadzić do błędnych wniosków zwłaszcza jeśli traktujemy je dosłownie, bez kontekstu i refleksji. Wiele osób, widząc swój wynik, może wpaść w pułapkę uproszczonych etykietek, np. „skoro wyszedł mi typ realistyczny, to nie mogę być artystą” albo „jestem typem społecznym, więc nie nadaję się do pracy z danymi”. To oczywiście nieprawda w końcu każda z nas jest złożoną osobowością, a test ma nam jedynie pokazać nasze naturalne predyspozycje, a nie zamknąć nas w jakiejś szufladce na zawsze.

Bardzo ważne jest, żeby pamiętać, że test to tylko narzędzie pomocnicze wskazówka, która ma nam ułatwić poznanie siebie, a nie definitywnie określać, kim jesteśmy. Wynik testu warto potraktować jako zaproszenie do rozmowy do refleksji nad tym, co faktycznie jest dla nas ważne w pracy, co nas napędza, a co może nas blokować.

Dlatego właśnie tak istotne jest, żeby swoje wyniki diagnozy osobowości zawodowej omówić z kimś, kto zna się na rzeczy z psychologiem, doradcą zawodowym albo coachem. Specjalista pomoże nam zrozumieć nie tylko, co wyszło w teście, ale także dlaczego i jak możemy to wykorzystać w praktyce. Często psycholog potrafi połączyć te wyniki z naszymi obserwacjami i pytaniami, które się w nas rodzą. Bo przecież nie zawsze test pokaże całą prawdę a my sami mamy czasem tendencję do nadinterpretacji albo pomijania ważnych niuansów.

Pamiętajcie, że nie musicie zostawać sami z wynikami testu. Jeśli coś jest dla Was niejasne, jeśli zastanawiacie się, co dalej są osoby, które naprawdę chętnie Wam w tym pomogą. I to jest ogromna wartość bo dzięki temu możecie uniknąć pochopnych decyzji i naprawdę świadomie zaplanować swoją ścieżkę zawodową.