Deksametazon to powszechnie stosowany glikokortykosteroid, który ceniony jest zwłaszcza ze względu na właściwości przeciwzapalne i immunosupresyjne.
Deksametazon - działanie preparatu
Deksametazon to fluorowana pochodna prednizonu, syntetyczny glikokortykosteroid, który wykazuje silne i długotrwałe działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne i immunosupresyjne.
Efekty działania deksametazonu:
- zmniejszenie gromadzenia się leukocytów i ich adhezji do śródbłonka,
- zahamowanie fagocytozy i rozpadu lizosomów,
- zmniejszenie liczby limfocytów, monocytów, eozynofili,
- blokowanie zależnego od IgE wydzielania leukotrienów i histaminy,
- hamowanie syntezy i uwalniania interferonu γ oraz interleukin IL-1, IL-2, IL-3, IL-6, TNF-α, GM-CSF,
- hamowanie aktywności fosfolipazy A2 poprzez lipokortynę → hamowanie uwalniania kwasu arachidonowego → hamowanie syntezy leukotrienów i prostaglandyn,
- zmniejszenie obrzęku przez hamowanie przepuszczalności naczyń kapilarnych,
- nasilenie lipolizy i wpływ na redystrybucję tłuszczu w ustroju (centralne rozmieszczenia tkanki tłuszczowej),
- zwiększenie katabolizmu białek i węglowodanów,
- zwiększenie stężenia glukozy,
- zwiększenie stężenia mocznika i kwasu moczowego we krwi,
- zmniejszenie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego i zwiększenie wydalania jonów wapnia z moczem - nasilenie resorpcji kości.
Deksametazon wykazuje 6,5 razy silniejsze działanie przeciwzapalne niż prednizon i 30 razy silniejsze niż hydrokortyzon.
Wskazania do stosowania
Glikokortykosteroidy są stosunkowo często używanymi preparatami, zwłaszcza w stanach nagłych, tj. wstrząs, ostra niedoczynności kory nadnerczy czy obrzęk płuc. Do głównych wskazań do podawania deksametazonu zaliczamy:
- W okulistyce: zapalenie spojówek, rogówki bez uszkodzenia nabłonka, twardówki, tęczówki, ciała rzęskowego, siatkówki, naczyniówki, nerwu wzrokowego, zapalenie współczulne błony naczyniowej, w oparzeniach termicznych i chemicznych oczu, po zabiegach operacyjnych i urazach.
UWAGA! Podczas leczenia okulistycznego należy kontrolować ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz rogówkę.
- W dermatologii: łuszczyca, alergie skórne, pokrzywka, liszaj pokrzywkowy, rumień wysiękowy wielopostaciowy, pęcherzyca, erytrodermia, dermatozy kontaktowe, ostry wyprysk, odczyny po ukąszeniach owadów.
UWAGA! Glikokortykosteroidów nigdy nie stosuje się na skórę twarzy!
- W przewlekłej kortykoterapii pozasubstytucyjnej: ostre RZS, ZZSK, zaostrzenia astmy o ciężkim przebiegu, ostry obrzęk naczynioruchowy, agranulocytoza, białaczka limfatyczna i szpikowa, wrodzony przerost nadnerczy, nerczyca lipidowa, zespoły toksyczne w chorobach zakaźnych, kolagenozy, zapalenie tarczycy.
- Lek ten praktycznie nie wykazuje działania mineralokortykosteroidowego - stosuje się go gdy w przewlekłym leczeniu prednizonem występuje nadciśnienie tętnicze lub obrzęki.
Oprócz leczenia objawowego szeregu schorzeń deksametazon wykorzystywany jest także w niektórych testach diagnostycznych:
- różnicowanie pochodzenia wirylizacji u kobiet,
- różnicowanie postaci nadczynności kory nadnerczy (test hamowania deksametazonem),
- diagnostyka hipogonadyzmu u mężczyzn.
Przeciwwskazania do stosowania
Wśród przeciwwskazań do stosowania deksametazonu wyróżniamy:
- nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu,
- zespół Cushinga,
- choroby grzybicze i wirusowe,
- gruźlica,
- choroba wrzodowa żołądka,
- psychozy,
- osteoporoza,
- szczepienia - nie należy podawać deksametazonu 8 tygodni przed szczepieniami i 2 tygodnie po nich.
Istnieją jednak sytuacje i stany, w których należy zachować szczególną ostrożność, lecz stosowanie leku nie jest bezwzględnie przeciwwskazane. Niektóre z nich:
- cukrzyca,
- nadciśnienie tętnicze,
- niewydolność nerek.
Interakcje
Przed rozpoczęciem przyjmowania deksametazonu należy poinformować lekarza o wszystkich dotychczas stosowanych lekach, łącznie z tymi wydawanymi bez recepty, bowiem preparat ten może wchodzić w istotne interakcje z innymi substancjami.
Substancje, w przypadku których należy zachować szczególną ostrożność:
- NLPZ - zwiększone ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego,
- leki przeciwzakrzepowe i hipoglikemizujące - deksametazon osłabia ich działanie,
- barbiturany, glutetimid, leki przeciwpadaczkowe i przeciwhistaminowe, ryfampicyna, efedryna - osłabiają działanie deksametazonu,
- estrogeny - nasilają działanie deksametazonu,
- glikozydy naparstnicy - deksametazon nasila ich działanie toksyczne.
Działania niepożądane
Jak każdy lek, deksametazon wywołuje w niektórych przypadkach skutki uboczne, do których zaliczamy:
W leczeniu krótkotrwałym:
- obniżenie tolerancji glukozy,
- większa podatność na zakażenia,
- zwiększone ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego.
W leczeniu długotrwałym (terapia trwająca więcej niż 2 tyg.):
- nadciśnienie tętnicze,
- zespół Cushinga,
- zahamowanie osi przysadka-nadnercza,
- osłabienie siły mięśniowej,
- osteoporoza,
- działanie diabetogenne,
- hiperglikemia,
- tachykardie i tachyarytmie,
- zaburzenia snu,
- zahamowanie napędu i zmiany psychiczne,
- zaburzenia miesiączkowania,
- impotencja,
- hirsutyzm,
- trądzik posteroidowy,
- rozstępy skórne,
- zahamowanie wzrostu u dzieci,
- atrofia mięśni, skóry i tkanki tłuszczowej,
- wzrost ciśnienia śródczaszkowego i objawy rzekomego guza mózgu,
- wzrost ciśnienia śródgałkowego (wzrost ryzyka rozwoju jaskry i zaćmy),
- opóźnienie gojenia ran,
- wylewy krwawe,
- owrzodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego,
- aseptyczne zapalenie kości,
- zapalenie trzustki,
- zaburzenia wodno-elektrolitowe,
- zahamowanie czynności hormonalnej i zanik kory nadnerczy,
- zaburzenia immunologiczne,
- zakrzepica,
- zapalenie naczyń,
- zahamowanie kościotworzenia (wzrost ryzyka osteoporozy),
- grzybica jamy ustnej i zatok.
Ciąża i laktacja
Stosowanie deksametazonu w ciąży i w okresie karmienia piersią należy bezwzględnie skonsultować z lekarzem.
Dawkowanie
Dawkowanie deksametazonu podawanego doustnie powinno być ustalane indywidualnie i jest zależne od stanu chorego i przebiegu choroby.
Zalecane dawkowanie:
- dorośli: 0,5-16 mg/d w 2-3 dawkach podzielonych,
- dzieci do 1. roku życia - 0,25-1 mg/d, od 1. do 12. roku życia - do 2 mg/d.
Po uzyskaniu zadowalających efektów terapeutycznych dawkę glikokortykosteroidów zmniejsza się stopniowo, aż do najmniejszej dawki skutecznej. W ostrych alergiach w pierwszej dobie stosuje się deksametazon pozajelitowo, a następnie w terapii doustnej.
Potrzebujesz recepty na leki, które zażywasz? Teraz możesz ją otrzymać umawiając wizytę lekarską online w serwisie haloDoctor, w zakładce recepta online.