RZS, czyli reumatoidalne zapalenie stawów to choroba o podłożu immunologicznym o nieznanej etiologii. Kobiety chorują częściej niż mężczyźni, a całkowite wyleczenie nie jest możliwe. Jakie są objawy RZS i co robić aby je złagodzić?
Reumatoidalne zapalenie stawów klasyfikujemy jako przewlekłą układową chorobę tkanki łącznej o podłożu immunologicznym. W jej przebiegu dochodzi do zapalenia symetrycznych stawów, ale także tzw. objawów układowych, czyli ze strony innych narządów. Nieleczona może prowadzić nawet do przedwczesnej śmierci. Jej przebieg charakteryzuje występowanie wielu groźnych powikłań.
Pierwsze symptomy zazwyczaj rozwijają się jakiś czas i są niejednoznaczne. Zwykle dopiero ich zaostrzenie skłania pacjentów do wizyty u lekarza. Do tych pierwotnych, niecharakterystycznych objawów zaliczamy:
Charakterystyczne objawy dla RZS dzielimy ze względu na lokalizację układową:
Dochodzi zazwyczaj do symetrycznego zapalenia stawów, w pierwszej kolejności zostają zajęte stawy nadgarstka, rąk i stóp. Następuje do inwazji stawów ramiennych, łokciowych, kolanowych i biodrowych. Stawy kończyny górnej są znacznie częściej dotknięte zapaleniem niż kończyny dolnej. Nietypowym początkiem choroby może być zapalenie jednego dużego stawu, np. kolanowego.
Do objawów zapalenia stawów zaliczamy:
Zlokalizowane najczęściej pod skórą, nie dostarczają wrażeń bólowych. Znajdują się na powierzchniach wyprostnych oraz w miejscach narażonych na ucisk, np. pośladki, ale także nad stawami i w ścięgnach. Mogą powstawać także w obrębie narządów wewnętrznych.
Dochodzi do zapalenia spojówek i rogówki, co skutkuje uczuciem suchości oraz piasku/ciała obcego pod powiekami. Może także wystąpić zapalenie twardówki i nadtwardówki.
Może dojść do stanu zapalnego w obrębie naczyń krwionośnych, choć jest to rzadki objaw, acz niebezpieczny, bo skutkuje niedokrwieniem narządów wewnętrznych. Obserwujemy również miażdżycę tętnic oraz nadciśnienie płucne, czemu mogą towarzyszyć incydenty zakrzepowo-zatorowe. W obrębie serca natomiast stan zapalny obejmuje osierdzie, pojawiają się też guzki reumatoidalne, uszkodzenie zastawek oraz kardiomiopatia, czemu towarzyszą nietolerancja na wysiłek fizyczny, duszności i ból w klatce piersiowej. Jeśli przebieg choroby jest długotrwały, to mamy do czynienia z umiarkowaną postacią anemii, a także zaburzeniem ilości białych krwinek. Występuje też limfadenopatia i powiększenie śledziony.
Osoby cierpiące na RZS są o wiele bardziej narażone na wystąpienie zawału oraz niewydolności serca niż ludzie zdrowi.
W tym przypadku również mogą ujawniać się guzki reumatoidalne, tym razem w obrębie płuc. Z czasem ulegają one zwłóknieniu, zwapnieniu, a nawet zakażeniu. Występuje także zapalenie opłucnej i śródmiąższowe zapalenie płuc, co objawia się dusznościami, suchym kaszlem i bólem w klatce piersiowej.
Najczęściej mamy do czynienia z zespołem kanału nadgarstka (kiedy tkanki otaczające ścięgna mięśni zginaczy w obrębie nadgarstka są obrzęknięte i uciskają na nerw pośrodkowy). Może dojść także do niebezpiecznych powikłań w postaci ucisku na rdzeń kręgowy, a w konsekwencji do drętwienia, zaburzeń czucia, mrowienia, a nawet niedowładu kończyn.
Zaburzenia funkcji nerek związane są nie tyle z samą chorobą, a ze skutkami ubocznymi stosowanych leków. Wystąpić mogą:
Osteoporoza u pacjentów cierpiących na choroby reumatyczne, w tym RZS występuje stosunkowo często, bo aż w 50% przypadków. Uogólniony stan zapalny oraz terapia glikokortykosteroidami w znacznym stopniu przyspieszają rozwój jej rozwój.
Dokładne przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów nie zostały jeszcze w pełni zbadane. Za najbardziej prawdopodobną i najpowszechniejszą uważa się obciążenie genetyczne, bowiem istnieją predyspozycje do występowania tej dolegliwości u osób blisko spokrewnionych. Ryzyko ujawnienia się RZS u dzieci, których rodzice są chorzy jest nawet do 5 razy większe.
Do pozostałych potencjalnych powodów występowania RZS należą:
Diagnostykę tego schorzenia prowadzi się w oparciu o badania laboratoryjne, analizę płynu stawowego, a także badania obrazowe, tj. USG, RTG, rezonans magnetyczny czy tomograf komputerowy.
Jeśli niepokoją Cię wyniki wykonanych wcześniej badań, wszelkie wątpliwości możesz rozwiać korzystając z konsultacji z internistą online.
Koniecznym może okazać się przeprowadzenie badania płynu stawowego. Polega ono na nakłuciu igłą wybranego stawu i pobraniu płynu, który składa się ze składników osocza krwi i komponenty produkowanej wewnątrz stawu. Płyn zapalny charakteryzuje się tym, że jego objętość w stawie wynosi ponad 3,5 ml, jest koloru żółtego, lekko mętny, o obniżonym pH i podwyższonej ilości granulocytów.
Pomocne w diagnozowaniu RZS mogą okazać się RTG, USG, MRI oraz TK stawów, co umożliwia wykrycie zmian zapalnych błony maziowej i obecności płynu w jamie stawowej. Za najbardziej miarodajne badanie w wykrywaniu RZS uważa się tomografię komputerową. Typowo w obrazie radiologicznym obserwuje się obrzęki tkanek miękkich, ubytki kostne, zwężone szpary stawowe, a przy dużym zaawansowaniu choroby zniekształcenia dotkniętych stawów.
Całkowite wyleczenie RZS bez konieczności zażywania leków nie jest możliwe. Cel terapii opiera się na osiągnięciu remisji choroby i łagodzeniu jej objawów. Z remisją mamy do czynienia zwykle u kobiet ciężarnych, natomiast objawy w ok. 3 miesiące po porodzie zaczynają powracać. Skutkiem odstawienia środków farmakologicznych jest zazwyczaj nawrót, a u ok. 15% pacjentów pomimo leczenia symptomy się nasilają. Stosuje się jednak leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh), co ma na celu:
Do syntetycznych leków modyfikujących przebieg choroby (LMPCh) zaliczamy metotreksat, leflunomid (stosowany jeśli występuje nietolerancja na metotreksat), związki złota, chlorochinę, hydroksychlorochinę, sulfasalazynę, barycytynib, tofacytynib. Istnieją także biologiczne leki modyfikujące przebieg choroby, gdzie wyróżniamy anakinrę, certolizumab, adalimumab (antycytokinowe), a także abatacept i rytuksymab (nieantycytokinowe).
Wybór środków farmakologicznych zależny jest od czynników rokowniczych, choć lekiem pierwszego rzutu jest zazwyczaj metotreksat. Do niekorzystnych czynników rokowniczych zaliczamy:
U chorych o niekorzystnym rokowaniu najczęściej łączy się 2-3 preparaty należące do grupy LMPCh. Rodzaj leków i dawkowanie ustala lekarz. Zazwyczaj pierwsze efekty terapii widać po 2-6 tygodniach, należy jednak pamiętać, że odstawienie farmakoterapii w zdecydowanej większości przypadków będzie skutkowało nawrotem choroby. Lekarz może zlecić dodatkowo stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) celem złagodzenia objawów bólu i sztywności stawów. Dodatkowo na początku przebiegu stosuje się glikokortykosteroidy zmniejszające objawy zapalenia stawów i hamujące proces niszczenia. Jako, że środki te wywołują wiele działań niepożądanych zaleca się stosowanie ich tylko przez krótki czas. Glikokortykosteroidy mogą być także aplikowane w formie punkcji do wnętrza stawu.
Oprócz leczenia farmakologicznego zaleca się:
Serwis HaloDoctor ma charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny i w żadnym wypadku nie zastępuje konsultacji medycznej. W celu dokładnej diagnozy zalecany jest kontakt z lekarzem. Jeśli jesteś chory, potrzebujesz konsultacji lekarskiej, e‑Recepty lub zwolnienia lekarskiego umów wizytę teraz. Nasi lekarze są do Twojej dyspozycji 24 godziny na dobę!