Zespół Cushinga – czym jest spowodowany?

Jakie mogą być przyczyny?

Glikokortykosteroidy są hormonami wytwarzanymi przez korę nadnerczy i pełnią szereg ważnych funkcji w naszym organizmie. Pod wpływem ACTH, hormonu adrenokortykotropowego, wydzielanego przez przysadkę, wpływają na wydzielanie innych hormonów (głównie kortyzolu i hormonu wzrostu), biorą udział w procesach metabolicznych oraz obronnych naszego organizmu.

Glikokortykosteroidy są również powszechnie znane jako sterydy, stosowane w leczeniu wielu chorób. Mają one działanie przeciwzapalne, antyalergiczne, uzupełniają braki hormonalne oraz wpływają na poprawę odporności naszego organizmu.

Podwyższony poziom glikokortykosteroidów może więc wynikać z nadprodukcji przez nadnercza, które wytwarzają zbyt duże ilości – mówimy wtedy o endogennym zespole Cushinga, lub być spowodowany przyjmowaniem zbyt dużych ilości sterydów z zewnątrz - egzogenny zespół Cushinga.

Endogenny zespół Cushinga spowodowany może być:

• guzem, gruczolakiem, rakiem nadnerczy, który wpływa na produkcję dużych ilości kortyzolu,
• guzem przysadki, który produkuje zbyt duże ilości ACTH (jest to najczęstsza przyczyna zachorowań),
• guzem poza przysadkowym (ektopowym), który wpływa na produkcję ACTH.

Parathormon (PTH). Jakie są wskazania do wykonania badania?

Kortyzol – w jaki sposób wpływa na nasz organizm?

Wkładka domaciczna - najlepsza metoda antykoncepcji?

Jakie są objawy zespołu Cushinga?

• najczęstszym objawem jest zwiększona ilość tkanki tłuszczowej, pojawia się otyłość centralna, powoduje ona zaokrąglenie i zmianę kształtu twarzy, tkanka tłuszczowa gromadzi się w okolicach szyi i karku – kark bawoli, brzucha i łopatek, tworząc poduszki tłuszczowe pod nimi,
• nadmierny apetyt, zwiększone pragnienie i wielomocz,
• zanik mięśni kończyn górnych i dolnych, stają się one słabe i patykowate,
• na ciele pojawiają się rozstępy – najczęściej na brzuchu, udach, pośladkach, w dołach podkolanowych, na piersiach i ramionach,
• skóra jest zaogniona, pojawia się zaczerwienienie twarzy, może wystąpić trądzik,
• bardzo łatwo tworzą się siniaki i obrzęki,
• u kobiet pojawia się nadmierne owłosienie (hirsutyzm),
• zatrzymanie miesiączkowania, impotencja, osłabienie lub całkowity zanik popędu płciowego,
• bóle kostne, bardzo często związane z postępującą osteoporozą,
• ogólne zmęczenie i wycieńczenie organizmu,
• podwyższone ciśnienie tętnicze,
• bóle głowy,
• podatność na infekcje,
• zaburzenie funkcji poznawczych, chwiejność emocjonalna, bezsenność lub nadmierna senność, depresja, psychozy,
• zaburzenia widzenia,
• zaburzenia i dolegliwości z układu pokarmowego- bóle brzucha, zgaga, biegunki.

Na czym polega diagnostyka?

Jeżeli wystąpią pierwsze objawy zespołu Cushinga- najczęściej przybieranie na wadze, podatność na siniaki oraz zaczerwienienie twarzy, należy zgłosić się do lekarza, który na podstawie wywiadu, historii chorób oraz przyjmowanych leków skieruje nas do endokrynologa i na dalsze badania.

W tym celu wykonuje się badania przesiewowe, takie jak:

• test hamowania z użyciem 1 mg deksametazonu (DXM) – pacjentowi podaje się 1 mg deksametazonu przed snem oraz określa się poziom kortyzolu w próbce krwi pobranej następnego dnia na czczo,
• dobowe wydalanie kortyzolu w moczu – pacjent prowadzi zbiórkę moczu, zaleca się, aby zbadać mocz z dwóch dób,
• oznaczenie stężenia kortyzolu w ślinie lub krwi, późnym wieczorem –charakterystycznym objawem zespołu Cushinga jest wysoki poziom kortyzolu ok. godz. 23- 24, natomiast u osób zdrowych jest on bardzo niski w tym czasie, test wymaga pobytu w szpitalu.

Dalsza diagnostyka, po potwierdzeniu wysokiego poziomu kortyzolu polega na wykonaniu badań laboratoryjnych, często zalecana będzie również tomografia komputerowa lub rezonans nadnerczy i przysadki mózgowej, USG tarczycy i badania radioizotopowe.

Jak przebiega leczenie?

Leczenie jest ściśle związane z czynnikiem, który odpowiada za podwyższenie poziomu kortyzolu w organizmie. W leczeniu stosuje się leki hamujące nadnerczową produkcję glikokortykosteroidów.

Jeżeli zespół Cushinga spowodowany jest guzem nadnerczy, operacyjnie usuwa się cały narząd. W tym wypadku pacjent do końca życia będzie musiał przyjmować doustne hormony. Guz przysadki mózgowej wymaga operacyjnego usunięcia przez wyspecjalizowany zespół neurochirurgów.

W wielu przypadkach po operacyjnym usunięciu guzów objawy całkowicie ustępują. Po zakończonym leczeniu pacjent musi przebywać pod stałą opieką endokrynologa, określać regularnie poziom kortyzolu i wykonywać badania obrazowe.

Zespół Cushinga u dzieci

Najczęstszą przyczyną zachorowań wśród dzieci jest doustne przyjmowanie leków zawierających glikokortykosteroidy.

Rzadziej objawy może spowodować gruczolak przysadki czy guz nadnerczy.

Objawy kliniczne są takie same jak u osób dorosłych, pierwszymi symptomami, które łatwo zaobserwować mogą być: zatrzymanie wzrostu oraz łamliwość kości.

Dieta w przebiegu zespołu Cushinga

Zaleca się dietę bogatą w pełnoziarniste makarony i kasze oraz unikanie węglowodanów prostych. Ograniczyć należy również mięso, tłuszcze i oleje, a posiłki powinny być spożywane nie częściej niż co 4 godziny, aby uniknąć ciągłego pobudzania trzustki.