Kiedy zakupy stają się problemem. Zakupoholizm

Czym jest zakupoholizm?

Zakupoholizm to kompulsywna potrzeba robienia zakupów, bez rzeczowego uzasadnienia. Może ten stan definiować jako niewytłumaczalny przymus, który zrealizowany daje chwilowe poczucie ulgi i samozadowolenia:

Zakupoholizm nie jest klasyfikowany jako osobna jednostka chorobowa, co nie umniejsza wagi problemu. Obecnie zakupoholizm jest klasyfikowany według najnowszej, jedenastej wersji Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD) jako „other specified impulse control disorders (6C7Y)”, nieprzypadkowo nie używam polskiej nazwy, najnowsza wersja ICD nie jest jeszcze w powszechnym użyciu w Polsce. W wolnym tłumaczeniu możemy językiem profesjonalnym nazwać problem ten jako „inne określone zaburzenia kontroli impulsów”. Osoba zmagająca się z zakupoholizmem w sposób niekontrolowany dokonuje zakupów, co nie pozostaje bez wpływu na życie codzienne. Z czasem, może dojść do rozpadu życia społecznego, poprzez długi czy problemy rodzinne - wyjaśnia nasz ekspert, lekarz psychiatra Gniewko Więckiewicz.

Mechanizm nałogu rozwija się podstępnie dla samego zakupoholika i jego najbliższych. Wszystko zaczyna się od drobnych zakupów, które traktujemy, jako niezobowiązująca nagrodę, drobnostkę dzięki której mamy poczuć się lepiej, docenić siebie i trud, jaki włożyliśmy w wykonanie zadania. Następnie dotyka nas stan, w którym zakupy stają się formą ukojenia, uspokojenia, narzędziem redukcji lęku, bądź drogą do poczucia sprawowania kontroli nad jakąś cząstką własnego życia.

Zakupoholikowi trudno zorientować się, że popadł w poważne kłopoty, dlatego, że żyjemy w społeczeństwie konsumpcyjnym, w którym zakupy są wyznacznikiem statusu społecznego, ważnym elementem cenzury społecznej. Osoba uzależniona odczuwa dyskomfort związany ze swoim stanem, towarzyszy jej wstyd, poczucie winy, obawy związane z wydawaniem sporych sum pieniędzy - wszystko to ukrywa przed swoimi najbliższymi w obawie przed brakiem zrozumienia i krytyką.

To błędne koło prowadzące - jak w przypadku każdego uzależniania - do pogłębienia uzależniania i zwiększenia skali lęku i frustracji z niego wynikających.

Urojenia. Mogą dotknąć każdego. Jak je rozpoznać?

Zniekształcenie poznawcze. Kiedy umysł płata figla

Sezonowe zaburzenia afektywne. Kiedy pogoda jest przyczyną choroby

Zaprzestanie palenia papierosów. Dlaczego tak trudno zrezygnować z nikotyny?

Syndrom DDD. Kiedy rodzina odciska piętno na dorosłym życiu

Kryzys życiowy. Kiedy tracisz grunt pod nogami

Zakupoholizm a chemia mózgu

Zakupoholizm najprawdopodobniej związany jest z deficytem w obszarze układu nagrody, którego zadaniem jest „nagradzanie” nas zastrzykiem dopaminy za realizację podjętych przez nas zadań.

Dopamina podnosi nasz nastrój, sprawia, że czujemy się lepiej, że czujemy się spełnieni. Gdy obecne są deficyty w życiu jednostki, takie jak np. zła sytuacja rodzinna czy stres w pracy, to często zakupy mogą zapewnić szybki wzrost dopaminy, a mózg sprytnie uczy się, że to jest przyjemne i „zachęca” nas abyśmy tak postępowali to dalej. Mózg widzi tylko dopaminę, nie rozróżnia z jakiego powodu nastąpił jej wzrost. W tym mechanizmie działają tzw. uzależnienia behawioralne, czyli takie, które wynikają z zachowania, a nie z substancji psychoaktywnych chociaż warto pamiętać, że i niektóre substancje psychoaktywne działają poprzez dopaminę, np. kokaina - wyjaśnia szczegółowo doktor Gniewko Więckiewicz.

Pomoc psychologiczna

Setki lekarzy i specjalistów w jednym miejscu.

Sprawdź!

Kupoholizm. Na co zwrócić uwagę?

Badania wskazują, że w krajach wysokorozwiniętych kompulsywnych zakupów dokonuje około 10 % populacji dorosłych. Częściej niż mężczyzn dotyka on kobiety, ale w ostatnich latach i ta dysproporcja ulega zatarciu.

• Systematyczny wzrost zainteresowania zakupami, dzielenie się fascynacjami zakupowymi, planami. Niejednokrotnie szukanie towarzyszy do wspólnych zakupów
• Poszukiwanie informacji o promocjach, obniżkach.
• Silna potrzeba posiadania, bez uzasadnienia celu.
• Natręctwo myślowe związane z zakupami dyktowane stresem, nudą, niezaspokojonymi potrzebami emocjonalnymi.
• Poziom zadowolenia zostaje uzależniony od częstości zakupów, ich charakteru i wielkości wydawanych kwot. Im wyższe koszty, tym wyższy poziom chwilowej euforii.
• Utrata kontroli nad dokonywanymi zakupami. Próba zapanowania nad nałogiem, doprowadza do frustracji i pogłębienia problemu.
• Pojawia się syndrom zespołu odstawienia.
• Somatyzacja zespołu abstynencyjnego - bezsenność, bóle głowy, niepokój, lęk, napady paniki, złość, poczucie wstydu, brak bądź nadmierny apetyt, wycofanie społeczne.
• Zmiana relacji rodzinno-społecznych. Rozluźnienie więzów rodzinnych, oszukiwanie najbliższych, kłótnie i nieporozumienia na tle ekonomicznym.
• Zakupy systematycznie wypierają inne pasje i zainteresowania uzależnionego.
• Silne próby ukrycia zakupów w obawie przed osądem społecznym np. płacenie gotówką, wyjazdy zakupowe do odleglejszych miejsc, ukrywanie zakupionych rzeczy, oszukiwanie, że zostały zakupione wcześniej itp.

Zakupoholizm. Gdzie szukać pomocy?

Podobnie jak inne uzależnienia behawioralne zakupoholizm wymaga diagnozy i specjalistycznej pomocy:

Celem konsultacji psychiatrycznej najlepiej zwrócić się Centrum Zdrowia Psychicznego lub Poradni Leczenia Uzależnień, gdy tylko my lub nasze najbliższe otoczenie zorientujemy się, że coś jest nie tak - tłumaczy nasz ekspert.

Pacjent może liczyć na wsparcie lekarzy i terapeutów:

Podstawą leczenia zakupoholizmu jest terapia uzależnień, ale warto pamiętać, że coraz więcej substancji jest badanych w kierunku skuteczności leczenia uzależnień, dlatego warto rozpocząć diagnostykę i leczenie od gabinetu lekarza psychiatry - podkreśla doktor Gniewko Więckiewicz.