Terapia poznawczo-behawioralna. Psychoterapeuta o plusach i minusach CBT

Co to jest terapia poznawczo-behawioralna?

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to forma terapii psychologicznej, która koncentruje się na identyfikowaniu i zmienianiu destrukcyjnych lub zaburzających wzorców myślenia, które mają wpływ na emocje i zachowanie. Jak wyjaśnia nasza ekspertka, psycholożka i psychoterapeutka Barbara Wesołowska-Budka:

Jest to podejście oparte na idei, że sposób, w jaki myślimy o sytuacjach, wpływa na sposób, w jaki reagujemy emocjonalnie i zachowawczo. CBT integruje dwa podejścia terapeutyczne – poznawcze i behawioralne. Terapia poznawcza koncentruje się na przekonaniach i myślach, które wpływają na nasze uczucia i zachowania, podczas gdy terapia behawioralna koncentruje się na naszych działaniach i zachowaniach.

Jest to także podejście zwykle skupione na rozwiązywaniu konkretnych problemów.

W CBT, terapeuta współpracuje z klientem w procesie identyfikacji negatywnych wzorców myślowych i zachowań, a następnie w ich zmienianiu. Terapeuci wykorzystują różnorodne techniki, takie jak techniki restrukturyzacji poznawczej, eksponowanie, techniki relaksacyjne i trening umiejętności, aby pomóc klientom w osiągnięciu ich celów terapeutycznych - dodaje.

Na czym polega terapia poznawczo-behawioralna?

Na to pytanie Barbara Wesołowska-Budka odpowiada następująco:

Terapia poznawczo-behawioralna polega na współpracy terapeuty z klientem w celu identyfikacji i zmiany negatywnych wzorców myślenia i zachowania, które przyczyniają się do problemów psychicznych. Proces ten obejmuje kilka kluczowych elementów. Pierwszym z nich jest identyfikacja negatywnych myśli i przekonań, które są nazywane automatycznymi myślami. Te myśli często są nieświadome i mogą mieć znaczący wpływ na emocje i zachowania.

Kolejnym krokiem jest wyzwanie tych automatycznych myśli poprzez techniki takie jak restrukturyzacja poznawcza.

Ta technika polega na zastanowieniu się nad dowodami na rzecz i przeciwko danym myślom, a następnie zastąpieniu ich bardziej realistycznymi i pomocnymi myślami. Celem jest rozwijanie bardziej zrównoważonego i mniej negatywnego sposobu myślenia o sobie, innych i świecie.

CBT wykorzystuje również techniki behawioralne, takie jak eksponowanie, które są stosowane np. w leczeniu fobii i zaburzeń lękowych. Eksponowanie polega na stopniowym i kontrolowanym narażaniu klienta na obiekty lub sytuacje, które wywołują lęk, w celu zmniejszenia reakcji lękowych.

Jak podkreśla nasza ekspertka, ważnym elementem CBT jest także praca domowa, czyli zadania wykonywane przez klienta między sesjami.

Mogą to być zadania, takie jak dziennik myśli, gdzie pacjenci zapisują swoje negatywne myśli i pracują nad ich restrukturyzacją, czy ćwiczenia behawioralne, takie jak stopniowe eksponowanie się na sytuacje wywołujące lęk. Dzięki temu klient może praktykować nowe umiejętności w rzeczywistych sytuacjach i przyspieszyć proces zdrowienia.

W trakcie terapii poznawczo-behawioralnej kładzie się duży nacisk na edukację pacjenta. Pacjenci uczą się rozumieć mechanizmy leżące u podstaw ich problemów i nauczyć się, jak mogą na nie wpływać Dzięki temu terapia CBT nie tylko pomaga w leczeniu aktualnych problemów, ale także przekazuje klientom narzędzia, które mogą wykorzystać w przyszłości, aby lepiej radzić sobie z trudnościami.

Terapia poznawczo-behawioralna. Plusy i minusy

Psycholożka i psychoteraputka CBT przyznaje, że terapia poznawczo-behawioralna ma wiele zalet, ale jak każda forma terapii, ma również pewne ograniczenia:

Jednym z głównych plusów CBT jest jej skuteczność w leczeniu szerokiej gamy zaburzeń psychicznych. Jest to podejście oparte na dowodach, co oznacza, że jest poparte licznymi badaniami naukowymi potwierdzającymi jego skuteczność.

CBT jest również uznawana za szybką i skoncentrowaną na problemie formę terapii, co może być korzystne dla osób szukających krótkoterminowego wsparcia. Ponadto, techniki i strategie wykorzystywane w CBT są praktyczne i mogą być stosowane do różnych aspektów życia klienta, co daje trwałe korzyści.

Jednym z minusów CBT może być konieczność aktywnego zaangażowania klienta w proces terapeutyczny, w tym wykonywania zadań domowych i ćwiczeń. Dla niektórych osób może to być wyzwaniem, szczególnie jeśli mają trudności z motywacją lub organizacją. Ponadto, CBT może nie być odpowiednia dla osób z poważnymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak ciężka depresja lub schizofrenia, które mogą wymagać bardziej złożonych form terapii lub leczenia farmakologicznego - zwraca uwagę Barbara Wesołowska-Budka.

Innym ograniczeniem CBT jest to, że skupia się głównie na obecnych problemach i sposobach myślenia, co może nie być wystarczające dla osób, które potrzebują głębszego zrozumienia przyczyn swoich problemów, które mogą mieć korzenie w dalekiej przeszłości. W takich przypadkach, inne formy terapii, takie jak terapia psychodynamiczna, mogą być bardziej odpowiednie.

Terapia poznawczo-behawioralna. Dla kogo?

Terapia poznawczo-behawioralna jest skierowana do osób cierpiących na różnorodne problemy psychiczne i emocjonalne.

Jest szczególnie skuteczna w przypadku zaburzeń lękowych, takich jak zaburzenia paniki, fobie, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, a także w leczeniu depresji. Może być również pomocna w radzeniu sobie z problemami związanymi z niską samooceną, problemami interpersonalnymi, zarządzaniem stresem, problemami ze snem, i problemami związanymi z kontrolą impulsów, takimi jak zaburzenia odżywiania czy nadużywanie substancji - wylicza psycholożka.

CBT jest stosowana również w leczeniu osób z przewlekłymi bólami i chorobami somatycznymi, pomagając im w lepszym radzeniu sobie z bólem i związanymi z nim trudnościami psychicznymi. Jest to również podejście wykorzystywane w pracy z osobami, które doświadczyły traumy, w tym zaburzenia stresu pourazowego (PTSD).

Jest to terapia odpowiednia dla różnych grup wiekowych, od dzieci po dorosłych, i może być dostosowana do potrzeb indywidualnego klienta. CBT jest również skuteczna zarówno w formacie indywidualnym, jak i grupowym, co daje klientom różne możliwości leczenia - dopowiada nasza ekspertka.

I jak podkreśla:

Ważnym aspektem jest to, że CBT wymaga aktywnego zaangażowania klienta w proces terapeutyczny. Oznacza to, że jest to szczególnie skuteczna dla osób, które są gotowe do pracy nad sobą i chętne do wdrażania zmian w swoim myśleniu i zachowaniach.

5 warunków skuteczności terapii poznawczo-behawioralnej

Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby terapia poznawczo-behawioralna przyniosła zamierzone korzyści? Psycholożka i psychoterapeutka Barbara Wesołowska-Budka wylicza  pięć najważniejszych:

1. Pierwszym jest zaangażowanie i gotowość klienta do pracy w terapii. Oznacza to otwartość na naukę nowych umiejętności, gotowość do eksplorowania i wyzwanie swoich myśli i przekonań, oraz konsekwentne stosowanie się do zaleceń terapeuty, w tym wykonywanie zadań domowych.

2. Drugim warunkiem jest dobrze ugruntowana relacja terapeutyczna oparta na wzajemnym zaufaniu i szacunku. Bezpieczna, wspierająca i otwarta relacja z terapeutą jest kluczowa, aby klient mógł otworzyć się na proces terapeutyczny i czuć się komfortowo, dzieląc się swoimi myślami i uczuciami.

3. Kolejnym ważnym aspektem jest właściwa diagnoza i zrozumienie problemów klienta, co pozwala na skuteczne dostosowanie technik CBT do konkretnych potrzeb i celów. Terapia powinna być również elastyczna, aby móc dostosować się do zmieniających się okoliczności i postępów klienta.

4. Warunkiem jest również regularność sesji i konsekwencja w pracy terapeutycznej. Systematyczne sesje pomagają utrzymać ciągłość procesu terapeutycznego i umożliwiają monitorowanie postępów oraz dostosowywanie interwencji.

5. Na koniec, ważne jest, aby klient miał realistyczne oczekiwania wobec terapii. CBT nie oferuje natychmiastowych rozwiązań, ale jest procesem, który wymaga czasu, cierpliwości i ciężkiej pracy.

Sukces terapii zależy zarówno od umiejętności terapeuty, jak i od aktywnego zaangażowania klienta w proces leczenia - podsumowuje nasza ekspertka.