Osłabienie, zmęczenie, senność? Tak wątroba daje o sobie znać

Wątroba - jaką odgrywa rolę w organizmie

Określenie, że wątroba jest głównym laboratorium organizmu nie ma w sobie przesady. Jak tłumaczy nasz ekspert Beata Dobracka:

Zachodzą w niej procesy przemiany materii – węglowodanów, białek i tłuszczy, bierze również udział w przemianie hemu. Ponadto pełni funkcję magazynową, odtruwającą, wydzielniczą i immunologiczną - wylicza. 

Alkoholowe choroby wątroby – jak spożywanie alkoholu wpływa na ten narząd?

Żółtaczka – czym jest i co ją wywołuje?

Rodzaje chorób wątroby

Choroby wątroby możemy podzielić w zależności od czasu trwania na ostre i przewlekłe. W zależności od przyczyn - na zakaźne i niezakaźne. W zależności od patomechanizmu choroby: na zapalne, metaboliczne, autoimmunologiczne, cholestatyczne, toksyczne.

Najczęstszymi chorobami wątroby są natomiast:

• wirusowe zapalenia wątroby,
• alkoholowa choroba wątroby,
• metabolicznie zależna stłuszczeniowa choroba wątroby (MAFLD),
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
• pierwotna marskość żółciowa wątroby

Każda z tych chorób może prowadzić do rozwoju marskości wątroby – najbardziej zaawansowanego stadium uszkodzenia wątroby.

Należy również wspomnieć o raku wątrobowokomórkowym (HCC) , który jest pierwotnym nowotworem wątroby i stanowi ok. 90% wszystkich nowotworów tego narządu. Czynnikami znacznie podwyższającymi ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego są zakażenia wirusami hepatotropowymi, zwłaszcza HBV i HCV oraz nadużywanie alkoholu - tłumaczy hepatolog. 

Chora wątroba - objawy są nieoczywiste

Nasz ekspert podkreśla, że większość chorób wątroby, nawet tych zaawansowanych przebiega skąpoobjawowo. 

Zgłaszane przez pacjenta  dolegliwości  bardzo często są niespecyficzne i w związku z tym rzadko wiązane z chorobą wątroby - zauważa Beata Dobracka. 

Do wczesnych objawów i najczęstszych zgłaszanych dolegliwości przez pacjenta należą:

• osłabienie, 
• zmęczenie,
• nadmierna senność, 
• odwrócenie rytmu snu, 
• zaburzenia koncentracji, 
• objawy depresyjne, 
• objawy grypopodobne.

Hepatolog podkreśla, że kolejne objawy takie jak: dolegliwości dyspeptyczne (uczucie pełności, sytości, wzdęcia), zaburzenia apetytu, ból, gniecenie lub dyskomfort w prawym podżebrzu czy świąd skóry już bardziej ukierunkowują poszukiwania przyczyny na schorzenie przewodu pokarmowego w tym również chorobę wątroby.

Natomiast niektóre objawy kliniczne stwierdzane w badaniu przedmiotowym pozwalają na szybkie ustalenie podejrzenia choroby wątroby. Do takich objawów należy powiększenie wątroby, czasami ze współtowarzyszącym powiększeniem śledziony oraz żółtaczka - wyjaśnia. 

Marskość wątroby - objawy

Marskość wątroby jest zaawansowanym uszkodzeniem organu. Charakteryzuje się również dużo bogatszymi symptomami. Jakimi?

Oprócz zmiany wielkości wątroby, często obserwowane są zmiany na skórze pod postacią pajączków naczyniowych, rumienia dłoniowego czy teleangiektazji (czyli poszerzenia drobnych naczyń skórnych). Cechą charakterystyczną niewydolności wątroby jest poszerzenie obwodu brzucha z gromadzeniem się płynu puchlinowego (wodobrzusze), obrzęki obwodowe oraz powiększenie śledziony - wylicza Beata Dobracka. 

W zaawansowanej chorobie wątroby z nadciśnieniem wrotnym możemy również obserwować rozszerzenie żył podskórnych powłok brzusznych, a niekiedy także klatki piersiowej.

Zmienia się również wygląd ogólny pacjenta. Skóra ma szarożółtawe zabarwienie z przebarwieniami, często są podżółcone twardówki oczu. Sylwetka przybiera charakterystyczny obraz – chudych kończyn górnych i dolnych z powodu zaników mięśniowych oraz dużego (w stosunku do całości sylwetki) brzucha - dopowiada. 

Jakie badanie wątroby wykonać?

W diagnostyce chorób wątroby istotną rolę odgrywają badania laboratoryjne i obrazowe. Ze względu na różnorodne funkcje wątroby jest wiele wskaźników laboratoryjnych w których możemy wykryć nieprawidłowości pracy narządu. 

W praktyce najczęściej zlecane jest oznaczenie aktywności aminotransferaz: aminotransferazy alaninowej - ALT i aminotransferazy asparaginianowej - AST (tzw. enzymy wątrobowe). Badania te mają charakter przesiewowy, są uważane za znaczniki uszkodzenia miąższu wątroby.  Należy jednak podkreślić, że nie są to enzymy występujące wyłącznie w komórce wątrobowej, dlatego podwyższone ich aktywności spotykane są również w stanach chorobowych innych narządów (np. mięśni) - tłumaczy hepatolog. 

I dodaje:

Drugą grupę badań biochemicznych stanowią wskaźniki cholestazy. Należy do nich przede wszystkim aktywność fosfatazy zasadowej - ALP oraz aktywność gamaglutamylotranspeptydazy – GGTP. 

Bardzo dużą grupę badań laboratoryjnych stanowią wskaźniki, które możemy wykorzystać do oceny funkcji metabolicznych wątroby. Najczęściej wykonywane to oznaczenie stężenia bilirubiny, albumin, cholesterolu, triglicerydów, czynników krzepnięcia zespołu protrombiny, jak również ilości płytek krwi. Specyficznym znacznikiem jest amoniak, którego poziom wskazuje na sprawność funkcji detoksykacyjnej wątroby.

W podejrzeniu choroby nowotworowej wątroby pomocną rolę odgrywają natomiast markery nowotworowe – głównie alfa-fetoproteina – AFP, ale w diagnostyce wykorzystuje się również antygen kanceroembrionalny – CEA oraz Ca19-9.

Ogromną grupę badań laboratoryjnych bardzo ważnych w chorobach wątroby są badania pozwalające ustalić przyczynę schorzenia. Do tej grupy należą badania: serologiczne, badania molekularne, badania immunologiczne, oraz badania kału w kierunku pasożytnicze.

Z kolei badaniem obrazowym najczęściej wykorzystywanym w diagnostyce chorób wątroby jest ultrasonografia jamy brzusznej. Jest to badanie nieinwazyjne, powszechnie dostępne, z możliwością wielokrotnego powtórzenia

Uzupełnieniem obrazu ultrasonograficznego wątroby jest badanie  elastograficzne wątroby. Zwłaszcza pomiar za pomocą FibroScanu uzupełnia ocenę wątroby o bardzo ważne parametry jakim jest sztywności (włóknienie) i spoistości  (stłuszczenia) tego narządu. 

W diagnostyce zmian ogniskowych w wątrobie  wykorzystuje się badania tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego - wyjaśnia Beata Dobracka. 

Złotym standardem diagnostyki chorób wątroby nadal pozostaje natomiast biopsja wątroby z oceną histopatologiczną pobranej próbki. Jest to badanie inwazyjne i obecnie wykorzystywane do diagnostyki rozstrzygającej niejednoznacznych patologii wątroby.

Jak dbać o wątrobę na co dzień? 

Jak podkreśla nasz ekspert, wątroba ma duże zdolności regeneracyjne, ale jeżeli chcemy, żeby była zdrowa, musimy o nią dbać. 

Jakie konkretne rady ma hepatolog?

Przede wszystkim powinniśmy zadbać o zdrowe żywienie. Posiłki jemy regularnie, a ostatni posiłek jest 4 godziny przed spaniem. Dieta powinna być zrównoważona, pełnowartościowa i smaczna. Pokrywać dzienne zapotrzebowanie energetyczne zgodnie z podejmowaną aktywności fizyczną. Dostarczać odpowiednią ilość białka, tłuszczy, węglowodanów, witamin i mikroelementów - wylicza. 

Posiłki należy przygotowywać ze świeżych produktów. Unikać produktów konserwowych i dań instant (np. zupy w proszku). 

Należy unikać alkoholu i innych środków toksycznych dla wątroby (np. pestycydów, leków przeciwbólowych itp.) - radzi nasz ekspert.