Odpieluchowanie dziecka. Psycholog: tych błędów unikaj

Oznaki gotowości dziecka do odpieluchowania

Aktualna średnia wieku, w jakim rozpoczynamy proces odpieluchowania, to 21-36 miesięcy (warto jednak zaznaczyć, że około 40-60% trzylatków jest odpieluchowanych).

Nowsze badania sugerują, że intensywny trening toaletowy nie przynosi zamierzonego sukcesu przed 27 miesiącem życia. Opanowanie umiejętności rozwojowych wymaganych do treningu toaletowego następuje zazwyczaj po 24 miesiącu życia - zauważa nasza specjalistka, Agata Otoka.

Gotowość psychofizyczną do odpieluchowania dziecko osiąga pomiędzy 18 miesiącem życia a 5 rokiem życia.

To bardzo skomplikowane procesy – dziecko powinno opanować kontrolę mięśni cewki moczowej i zwieracza odbytu. Musi być gotowe neurobiologicznie do odbierania i interpretowania sygnałów płynących z jego ciała - przyznaje psycholog.

Co ważne:

• odpieluchowanie dzienne jest niezależne od nocnego – dziecko może korzystać z toalety w dzień, w nocy korzystać z pieluchy,
• mikcja jest niezależna od defekacji – dziecko może korzystać z toalety podczas oddawania moczu, a defekacja może być z użyciem pieluchy.

Najczęściej mówi się o takich sygnałach gotowości:

• dziecko prosi o korzystanie z nocnika (chce siadać na nocnik) lub noszenie bielizny,
• potrafi zakładać / zdejmować ubrania,
• wykazuje niezależność i używa słowa "nie",
• wyraża zainteresowanie toaletą, naśladuje rodziców, podąża za rodzicem do łazienki,
• zwiększona pojemność pęcherza - ma regularne i przewidywalne wypróżnienia,
• dziecko stabilnie siedzi, wstaje i chodzi,
• jest w stanie podążać za prostymi instrukcjami,
• czuje dyskomfort z powodu brudnej pieluchy i chce wymienić pieluszkę,
• pieluszka jest sucha przez 2 godziny – są wyraźne przerwy w wypróżnieniach ,
• za pomocą mimiki twarzy, ruchów (np. zaciskanie nóg) lub słów wskazuje na potrzebę oddania moczu lub wypróżnienia – komunikuje się z otoczeniem.
• świadomość wypróżniania (dziecko wie, że robi siku lub kupę),
• nieopóźniony rozwój psychomotoryczny.

Jak podkreśla nasza ekspertka, należy pamiętać, że w przypadku niechęci do nocnika, uciekaniu od nocnika i negatywnym nastawieniu nie możemy mówić o pojawieniu się gotowości.

Trzymanie dziecka na siłę na nocniku jest naruszeniem jego granic! Dodatkowo dziecko powinno być zdrowe oraz powinno czuć się bezpiecznie w procesie zmiany (lepiej odsunąć cały proces w sytuacji przeprowadzki, pojawienia się rodzeństwa itp.) - dopowiada Agata Otoka.

Dysplazja stawu biodrowego u dziecka. Co zaleca fizjoterapeuta?

Mózg dziecka. Jak rodzice mogą zadbać o jego rozwój?

Przepuklina pępkowa. Przyczyny, leczenie, profilaktyka

Lęk separacyjny. Kiedy każda rozłąka z rodzicem jest końcem świata

Dysleksja rozwojowa. Wczesne rozpoznanie daje szanse

Zęby mleczne. Kiedy pierwsza wizyta u dentysty?

Zbyt wczesne odpieluchowanie. Dlaczego nie warto się śpieszyć?

Czym mogą skutkować próby zbyt wczesnego odpieluchowania dziecka? Nasza ekspertka odpowiada:

Warto zaznaczyć, że im wcześniej zaczniemy, tym dłużej może trwać cały proces odpieluchowania, a co za tym idzie – może pojawić się zmęczenie, frustracja, więcej presji i niezadowolenia kierowanych w stosunku do dziecka, a to może już nieść za sobą pewne negatywne konsekwencje.

I jak dodaje:

Rozpoczęcie intensywnego treningu czystości przed 27 miesiącem nie wpływa na wcześniejsze ukończenie całego procesu nauki, w związku z tym nie warto się spieszyć.

Nie bez znaczenie wydają się być również opinie fizjoterapeutów w sprawie zbyt wczesnego odpieluchowania, którzy podkreślają, że zwieracz zewnętrzny odbytu dojrzewa do pełnej sprawności dopiero w wieku 2,5 lat. Im wcześniej podejmuje się próby odpieluchowania, tym większe chroniczne napięcie dna miednicy u osoby dorosłej, co skutkuje wieloma negatywnymi skutkami w życiu dorosłym.

Nauka korzystania z nocnika lub toalety. Daj dziecku czas

Aktualnie w nauce korzystania z toalety najczęściej stosuje się podejście Brazeltona, które charakteryzuje się tym, że jest zorientowane na dziecko.

Metoda ta skupia się na obserwowaniu u dziecka powyższych oznak gotowości do odpieluchowania. Dzieci zaczną korzystać z toalety, kiedy będą na to gotowe - zwraca uwagę nasza ekspertka.

Kroki metody zorientowanej na dziecko:

1. Zaznajamiamy dziecko z nocnikiem. Pokazujemy, pozwalamy się nim bawić, siadać na nim – kilka tygodni.
2. Podczas kolejnego etapu dziecko siada na nocnik z gołą pupą. Oczywiście nie zmuszamy dziecka, obserwujemy jego reakcje.
3. Gdy zauważymy, że dziecko zrobiło kupę do pieluchy to przekładamy ją do nocnika, żeby dziecko zrozumiało to powiązanie.
4. Pozwalamy na chodzenie bez pieluchy po domu. Zachęcamy do korzystania z toalety bez napięcia i stresu. Należy pamiętać, że nawet jak kilka razy uda się dziecko zrobić coś do toalety to mogą się pojawić „wpadki”, to zupełnie normalne.

Przede wszystkim nie poganiaj, nie popędzaj, daj dziecku czas, wyluzuj. Bądź przygotowany na wpadki, to normalne podczas nauki nowych umiejętności. Nie od razu Rzym zbudowano - podpowiada psycholog.

Amerykańska Akademia Pediatrii włącza elementy podejścia zorientowanego na dziecko do swoich wytycznych dotyczących szkolenia toaletowego.

Wytyczne Amerykańskiej Akademii Pediatrii dotyczące toalety (2000)

• rozpocznij, gdy dziecko wykazuje oznaki gotowości,
• chwal starania – stosuj zachęty „Na pewno nauczysz się korzystać z nocnika,
• unikaj kar, zawstydzania lub siły,
• spraw, by trening był czymś naturalnym i związany z pozytywnymi emocjami.

Gdy dziecko przejawia symptomy gotowości, to cały proces odpieluchowania powinien trwać ok. 3-6 miesięcy. Jeżeli po około 2 tygodniach nic się nie zmienia to lepiej jeszcze trochę poczekać na większą dojrzałość układu moczowego naszego dziecka. 

Odpieluchowanie dziecka. Psycholog o tym jakich błędów unikać

Zdaniem psycholog Agaty Otoki, w procesie odpieluchowania dziecka unikać należy nagród, naklejek motywacyjnych itp., gdyż mogą się one okazać ważniejsze niż nauka istotnych, społecznie akceptowanych zachowań.

Ponadto trening odpieluchowania często zbiega się ze zdolnością dziecka do mówienia „NIE”. Zamiast więc pytać dziecka „Czy chcesz skorzystać z toalety”, lepiej powiedzieć „Czas na nocnik”, a następnie zadziałać.

Możesz wziąć dziecko za rękę, zaprowadź do toalety, pomóż usiąść na nocniku, ty usiądź obok na toalecie – to zaspokaja potrzebę dziecka – bycia częścią wspólnoty. Nie należy również zbyt mocno nalegać na konkretne zachowanie – dziecko z dużą potrzebą autonomii może stawiać opór. Należy do tematu podchodzić spokojnie i uprzejmie - radzi psycholog.

I dodaje:

Nie należy koncentrować się tylko i wyłącznie na tematach związanych z toaletą. Ważna jest zabawa, uważność na dziecko. Pokazywanie dziecku, że jesteśmy spokojni o to, że któregoś dnia opanuje nową umiejętność. Warto przestać rozmawiać o treningu jako o problemie, o tym, że dziecko czegoś nie potrafi. Lepiej nazywać trening umiejętnością, której dziecko się uczy. Zamienić naukę w zabawę. Wspieraj budowanie kompetencji u dziecka – doceniaj je również w trakcie innych aktywności, proś o pomoc, angażuj w różne czynności – żeby czuło siłę i sprawczość. 

Jakich  błędów unikać:

• ciągłego pytania, czy dziecko chce iść do toalety – dziecko powinno się nauczyć reagowania na własne potrzeby, to ono powinno wiedzieć, kiedy chce skorzystać z toalety – starajmy się podążać za dzieckiem,
• odpieluchowania w atmosferze stresu, napięcia, pośpiechu, krzyku, presji np. ze strony przedszkola, zawstydzania, porównywania dziecka do innych dzieci.

Warto poruszyć tutaj ważną kwestię – pod względem prawnym dyskusyjna jest sprawa ustanowienia odpieluchowania jako kryterium rekrutacyjnego w przedszkolach.

Pobyt w przedszkolu jest prawem dziecka, zgodnym z prawem oświatowym (art. 31, p6). Jeżeli dziecko nie wykazuje gotowości do odpieluchowania można skonsultować taką sytuację z psychologiem dziecięcy. Odpieluchowanie na siłę, w atmosferze presji i pośpiechu może skutkować posikiwaniem, zaparciami nawykowymi, objawami stresu - podkreśla nasza ekspertka.

Odpieluchowanie dziecka. To może pomóc

Na koniec nasza ekspertka podpowiada jakie narzędzia mogą być pomocne w procesie odpieluchowania dziecka:

• nocnik tradycyjny– nie powinniśmy nagradzać procesów fizjologicznych, jeżeli dziecko nie jest gotowe na pożegnanie pieluszki to nawet grający, śpiewający i tańczący nocnik w tym nie pomoże.
• książeczki („Pucio chce siusiu, czyli pożegnanie pieluszki”,  „Tosia i Julek robią siku”) – należy pamiętać o podążaniu za dzieckiem, nie czytamy w kółko tych książek, tylko jeżeli dziecko ma na to ochotę.

Bibliografia:

Blum NJ, Taubman B, Nemeth N. Why is toilet training occurring at older ages? A study of factors associated with later training. The Journal of Pediatrics 2004

Toilet Training | AAFP

Schum TR, Kolb TM, McAuliffe TL, Simms MD, Under-hill RL, Lewis M. Sequential acquisition of toilet-training skills: a descriptive study of gender and age differences in normal children. Pediatrics. 2002

Szkolenie online „Zaparcia nawykowe i moczenie” – mgr Karla Orban

Relationship between age at initiation of toilet training and duration of training: a prospective study - PubMed (nih.gov)

O co chodzi z tym za wczesnym odpieluchowaniem dzieci  – Gabinet Fizjoterapii (fizjoterapeutakielce.pl)

Pozytywna dyscyplina. Pierwsze 3 lata życia, Nelsen J., Erwin Ch., Duffy R.A., Milanówek 2019