Mózg dziecka. Jak rodzice mogą zadbać o jego rozwój?

Mózg dziecka. Kiedy rozwija się najintensywniej?

Stanowi centrum dowodzenia, to skomplikowana inżynieria złożona z precyzyjnie do siebie pasujących elementów. Jego intensywny rozwój rozpoczyna się jeszcze w życiu prenatalnym. Wyniki badań wykazały, że jeszcze kilka miesięcy po urodzeniu występują migracje komórek nerwowych, które odgrywają rolę w tworzeniu się zdolności poznawczych.

Najbardziej intensywny rozwój mózgu przebiega w pierwszych trzech latach życia. Wtedy zachodzą ogromne zmiany. Zmienia się m.in. liczba i rodzaj połączeń między neuronami, zwanych synapsami. W wyniku rozwoju w mózgu człowieka powstaje coraz więcej połączeń synaptycznych, które są podstawą uczenia się - wyjaśnia psycholog Oliwia Nitka

Świąteczne prezenty pod lupą. Lekarze pokazują gablotę grozy: to naprawdę połykają dzieci!

Syndrom „grzecznej dziewczynki”: dlaczego córka nigdy nie mówi „nie” i czym to grozi?

Wysoko wrażliwe dziecko – jak rozpoznać i jak wspierać, by nie przeciążyć emocjonalnie?

Jak wspierać dziecko w adaptacji do nowych sytuacji: szkoła, przeprowadzka, zmiana otoczenia?

Psychoterapia rodzinna – jak pomaga w poprawie relacji i wychowaniu dzieci?

Miesiąc świadomości nowotworów dziecięcych: jak być czujnym rodzicem?

Mózg. Prawa i lewa półkula

Warto wiedzieć, że mózg rozwija się hierarchicznie. Wyższe struktury mózgu ewoluowały z niższych.

W pierwszych miesiącach życia wskaźnikiem prawidłowego rozwoju mózgu dziecka jest rozwój motoryczny i osiąganie kamieni milowych w rozwoju. Podstawą rozwoju mózgu człowieka są jego geny, ale niezbędna jest również adaptacja mózgu i ciała do wielu wyzwań fizycznych w pierwszych latach życia. Dlatego bardzo ważne jest, aby pozwalać dziecku poznawać swoje ciało i otoczenie poprzez wkładanie do buzi rąk, stóp oraz innych przedmiotów oczywiście takich, które są dla niego bezpieczne - wyjaśnia ekspertka.

 Mózg człowieka dzieli się na dwie półkule. Każdej z nich przypisuje się inne funkcje:

Półkula prawa pracuje w sposób globalny, całościowy. Jest odpowiedzialna za analizę bodźców przestrzennych, w tym rozpoznawanie twarzy. Przetwarza i przechowuje informacje muzyczne i matematyczne oraz rozpoznaje figury geometryczne. Odpowiedzialna jest także za kreatywność, wyobraźnię oraz intuicję. Odpowiada również za przetwarzanie informacji związanych z emocjami, pozwala rozumieć emocjonalne zachowania społeczne, kontekst wypowiedzi oraz metafory. Steruje lewą stroną ciała - wylicza Oliwa Nitka.

Z kolei lewa półkula

Ta pracuje w sposób analityczny i relacyjny. Identyfikuje bodźce, kieruje się związkami logicznymi. Kieruje ona pamięcią dotyczącą ogólnej wiedzy o świecie. Jej zadaniem jest także odbiór czasu. Odpowiedzialna jest za odbiór, rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków mowy. Dokonuje złożonych operacji werbalnych. Odpowiada także za czytanie i pisanie, logikę, sekwencyjność i programowanie motoryczne. Steruje prawą stroną ciała - tłumaczy.

Neuroplastyczność mózgu

Mózg człowieka nieustannie podlega rozwojowi. Jest to ogromna szansa dla dzieci, u których doszło do jego uszkodzenia w życiu płodowym lub w czasie okołoporodowym:

Każdy człowiek jest inny, w związku z tym, to czy uszkodzenia mózgu, które wystąpiły w życiu płodowym lub okołoporodowym są możliwe do skorygowania jest indywidualną kwestią. Zawsze jednak warto podjąć działania, które powinny usprawnić funkcjonowanie dziecka, ponieważ mózg człowieka jest neuroplastyczny. Cecha ta pozwala na zmianę jego własnej struktury i funkcjonowania w reakcji na umysłowe doświadczenie oraz aktywność. Oznacza to, że uszkodzony mózg może się naprawić - podkreśla psycholog.

Ciało i zmysły to główne drogi przekazywania informacji do mózgu. Mózg natomiast wysyła sygnały do ciała, by na nie wpływać. Pomiędzy mózgiem a ciałem istnieje więc dwukierunkowa komunikacja. W związku z tym w celu poprawy funkcjonowania dziecka z różnymi zaburzeniami neurorozwojowymi stosuje się różne techniki związane z pracą ciała oraz zmysłów (np. poprzez zastosowanie treningu słuchowego). Takie działania skutecznie poprawiają funkcjonowanie dzieci min. ze spektrum autyzmu, ADHD i innymi zaburzeniami psychiatrycznymi okresu dzieciństwa.

Medycyna rejestruje również zupełnie skrajne przypadki, w których systematyczna rehabilitacja umożliwia zupełnie prawidłowe funkcjonowanie:

W literaturze można znaleźć przypadki dzieci urodzonych z brakującymi częściami mózgu, które poprzez długotrwałą pracę z ciałem pod okiem specjalistów funkcjonują w dorosłym życiu jak osoba zdrowa - wyjaśnia Oliwia Nitka.

Mózg dziecka. Jak korzystnie wpływać na jego rozwój?

Odpowiednia stymulacja środowiskowa jest bardzo ważna dla rozwoju mózgu dziecka. Wpływa korzystnie na wszystkie jego funkcje, wyrównuje braki, wzmacnia rozwój:

Rodzice mają możliwość budować i wzmacniać ważne połączenia w mózgu dziecka poprzez odpowiednie kierowanie jego uwagi na określone aspekty rzeczywistości, np. poprzez rozmowy na określone tematy - przekazuje ekspertka.

I rozwija swoją myśl:

Dla kształtowania rozwoju mózgu dziecka ważne jest również zrozumienie, jakiego rodzaju doświadczenia są mu potrzebne w zależności od jego temperamentu. Pozwolenie dziecku na doświadczanie rzeczywistości jest istotne, ponieważ to właśnie doświadczenia budują sieć połączeń synaptycznych w mózgu.

Mózg lubi porządek, powtarzalność i przewidywalność zdarzeń:

Rodzice powinni zadbać o to, aby ich dziecko miało zrównoważony plan zajęć. Dziecko nie powinno mieć zaplanowanej każdej sekundy, ani każdej chwili wypełnionej zajęciami dodatkowymi - podkreśla psycholog.

Warto zadbać o równowagę pomiędzy pracą a zabawą:

Bardzo ważny w rozwoju dziecka jest czas wolny - czas na zabawę. Wtedy dziecko ma okazję posłużyć się swoją wyobraźnią oraz rozbudzić ciekawość świata. Aby dziecko prawidłowo się rozwijało potrzebuje czasem się nudzić. Warto zachęcać dziecko, by spędzało czas na dworze, gdzie nie ma dostępu do zabawek oraz sprzętów elektronicznych, ponieważ potrzeba znalezienia sobie zajęcia wpływa znacząco na rozwój intelektu i pozwala odkrywać świat - radzi ekspertka.

Poza czasem na zabawę i nudę potrzebny jest także czas na skupienie uwagi.

Skupiając się na zadaniach, które prowadzą do określonego celu, podejmujemy działania, dzięki którym tworzą się połączenia w mózgu - podnosi psycholożka dziecięca.

Kolejnym ważnym wzmocnieniem mózgu jest aktywność fizyczna. Dlatego rodzice powinni dopilnować, aby ich dziecko miało zapewnioną odpowiednią dawkę ruchu. Nie lekceważmy również rozwoju społecznego:

Bardzo ważny jest również czas, który dziecko spędza z rodzicami innymi ludźmi, ponieważ w ten sposób wzmacnia się zespół obwodów mózgu odpowiedzialny za relacje.

Dziecko potrzebuje także mieć czas na odpoczynek i regenerację. Aby zadbać o prawidłowy rozwój mózgu swojego dziecka rodzice powinni zadbać o odpowiednią ilość snu oraz czas na wyciszenie się - odpoczynek od hałasu.

Warto uczyć dziecko koncentrowania się na swoich uczuciach, myślach oraz wrażeniach, ponieważ pomaga to lepiej zintegrować mózg - podpowiada nasza rozmówczyni.

Mózg dziecka. Narzędzia jego stymulacji

Nasz mózg rozwija się poprzez doświadczenie, które zdobywa za pomocą zmysłów. Dlatego koniecznie powinniśmy je stymulować:

W związku z tym warto zwrócić uwagę na dostarczanie dziecku odpowiednich bodźców sensorycznych. Aby wzmocnić układ nerwowy konieczna jest aktywność fizyczna na świeżym powietrzu ok. 30 - 40 minut dziennie. W przypadku młodszego dziecka należy zadbać o rozwój motoryki dużej i małej. Warto czytać dziecku różne książeczki, układać z dzieckiem klocki, puzzle i układanki. Gdy dziecko jest starsze można wprowadzać gry oraz zabawy stymulujące pamięć i koncentrację - wylicza specjalistka.

W prawidłowym rozwoju mózgu istotne jest odpowiednie odżywianie dziecka.

Zapewnienie dziecku diety bogatej w kwasy omega pozwalana tworzenie się osłonki mielinowej, która otacza włókna nerwowe i pełni funkcję ochronną.

O prawidłowym rozwoju mózgu dziecka należy myśleć już na etapie życia płodowego.

Ciężarna kobieta powinna zadbać o to, aby podczas trwania ciąży jak najmniej się stresować, ponieważ silny stres matki ma duży wpływ na kształtowanie się struktur mózgowych oraz może spowodować trudności emocjonalne dziecka po porodzie.

Po urodzeniu mózg ludzki stanowi tylko 25% mózgu osoby dorosłej. W związku z tym bardzo ważna jest także opieka we wczesnym dzieciństwie.Wiele systemów regulacyjnych nadal się rozwija i zmienia się proces dostosowywania do rzeczywistości. Nie bez znaczenia pozostają również pozytywna więź i bezpieczne przywiązanie do opiekuna w pierwszym roku życia, ponieważ może to spowodować, że niektóre uszkodzone części mózgu podczas życia płodowego odzyskają swój normalny rozmiar - ekspertka tłumaczy istotność troski o rozwój dziecka w pierwszym roku życia.

Co osłabia rozwój mózgu?

Jak podkreśla nasza ekspertka psycholog dziecięcy z Volta - Medica warto zwrócić uwagę na czynniki stresowe podczas ciąży, które niekorzystnie wpływają na rozwój mózgu. Nie bez znaczenia jest również prawidłowa ilość snu, ruchu i odpowiednie odżywianie. Należy uważać z ilością słodyczy, które dziecko spożywa, ponieważ zbyt duża ilość cukru może negatywnie wpłynąć na procesy uczenia się i zapamiętywania.

Zwróćmy uwagę na laptopy i telefony:

Negatywny wpływ na prawidłowy rozwój ma także czas, jaki dzieci spędzają przed ekranami. Do 2 roku życia dziecko w ogóle nie powinno mieć dostępu do ekranów (telefon, telewizor, tablet), ponieważ powoduje to nieodwracalne zmiany w mózgu - dodaje Oliwa Nitka.

Warto unikać także szumu suszarek, misiów szumisiów itp., ponieważ powoduje to niepokój oraz wprowadza nasz układ autonomiczny w stan sygnalizujący niebezpieczeństwo. W związku z tym następuje tzw. „zamrożenie”, dlatego dzieci przy tym zasypiają.

Mózg dziecka. Jak rozwijać talenty?

Rodzice mogą wpływać na rozwój talentów swoich pociech. Jak robić to najskuteczniej:

Warto rozwijać mocne strony dziecka. Najlepsze co rodzic może dać swojemu dziecku w kwestii rozwijania jego zdolności to budowanie u niego pewności siebie oraz prawidłowego poczucia własnej wartości. Warto chwalić dziecko i dostrzegać jego nawet małe sukcesy. Warto zastanowić się, czy dziecko naprawdę lubi robić to, do czego ma talent. Jeśli tak, można zapisać dziecko na zajęcia rozwijające te umiejętności.

Ekspertka Oliwa Nitka przestrzega jednak przed stosowaniem przymusu:

Należy natomiast unikać zmuszania dziecka do uczestniczenia w dodatkowych zajęciach oraz nadmiernej krytyki, gdy np. dziecko nie ma ochoty na uczęszczanie na konkretne zajęcia.