Wychowanie bez nagród i kar. Jak to zrobić? Psycholog odpowiada

Narody i kary w wychowaniu dziecka. Jaki odnoszą skutek?

Nasza ekspertka, psycholożka dziecięca Agnieszka Dąbrowska odpowiada następująco:

Metody wychowawcze opierające się na systemie kar i nagród nawiązują do psychologii behawioralnej i zdaje się, że są najpopularniejszym sposobem wychowywania dzieci. Zarówno rodzice, jak też różne placówki szkolno-wychowawcze przeróżnie nagradzają pożądane z perspektywy dorosłych zachowania, jak też karzą te, które ich zdaniem są niewłaściwe.

I podkreśla:

Kluczowe znaczenie w tym podejściu odrywa rola wzmocnień pozytywnych, czyli nagród i to ich powinno być o wiele więcej w porównaniu do kar, o czym dorosłym zdarza się zapominać.

Jak jednak zauważa:

Bycie karanym to doświadczenie, które budzi w dziecku wiele nieprzyjemnych emocji takich jak strach, wstyd czy poczucie winy. Czasem może powodować uczucie wrogości i wyzwalać sprzeciw oraz bunt. Częste kary mogą być też zagrażające dla relacji i bezpiecznej więzi dziecka z dorosłym.

Warto zatem uświadomić sobie, że zarówno kary, jak i nagrody wzmacniają w dziecku przekonanie, że warto robić to, czego oczekują od nas inni. Opierają się na motywacji zewnętrznej, kiedy dziecko robi coś tylko w celu osiągnięcia własnych korzyści, przez co może być mu trudniej wyciągnąć wnioski ze swojego postępowania.

Jak wychowywać rodzeństwo? Terapeuta nie ma wątpliwości co najważniejsze

Syndrom „grzecznej dziewczynki”: dlaczego córka nigdy nie mówi „nie” i czym to grozi?

Wysoko wrażliwe dziecko – jak rozpoznać i jak wspierać, by nie przeciążyć emocjonalnie?

Rodzicielskie poczucie winy i perfekcjonizm – jak sobie z nimi radzić?

Jak wspierać dziecko w adaptacji do nowych sytuacji: szkoła, przeprowadzka, zmiana otoczenia?

Rodzina patchworkowa – jak budować relacje bez napięć? Ekspertka wyjaśnia

Wychowanie bez nagród i kar. Silna relacja i rozmowa

Agnieszka Dąbrowska tłumaczy, że wychowanie bez kar i nagród opiera się na silnej relacji dorosłego z dzieckiem i polega na rozwiązywaniu trudnych sytuacji poprzez rozmowę i rozumienie perspektywy oraz potrzeb młodej osoby. Dzięki temu dziecku łatwiej jest budować zaufanie wobec dorosłych i bezwarunkowe poczucie własnej wartości.

Jeśli decydujemy się na wychowywanie bez kar i nagród, to co zamiast tego stosować? Jak wzmacniać pozytywne zachowania, a jak piętnować te negatywne? Psycholożka dziecięca odpowiada:

W wychowaniu bez kar i nagród ważne jest wcześniejsze wspólne ustalenie obowiązujących zasad oraz dostosowanie otoczenia i oczekiwań do wieku i sytuacji dziecka. Duże znaczenie będzie miała też umiejętność bycia stanowczym i konsekwentnym dorosłym przy jednoczesnym rozumieniu przeżyć młodego człowieka.

Podstawowym narzędziem w tej metodzie jest:

•  rozmowa,
• wspólne szukanie rozwiązań dla trudności.

Ponadto, kiedy dziecko przekracza ustalone zasady można odwołać się do naturalnych konsekwencji. Nasza ekspertka Agnieszka Dąbrowska podaje konkretne przykłady:

W sytuacji, gdy dziecko podczas posiłku zaczyna bawić się jedzeniem, naturalnym następstwem będzie zakończenie posiłku. Gdy dziecko zabiera innym zabawki może to doprowadzić do przerwania zabawy.

I podpowiada:

Kiedy chcemy w czymś wzmocnić dziecko dobrze jest odwołać się do jego odczuć i np. zapytać wprost o to, jak dziecko czuje się w posprzątanym pokoju, czy jest z siebie zadowolone. Warto jest też pielęgnować wdzięczność i dziękować dzieciom za wkładany wysiłek, wywiązanie się z powierzonych zadań, czy po prostu za to, że z nami są.

Wychowanie bez nagród i kar. Pomocne narzędzia

Decydując się na wychowanie bez kar i nagród dobrze można wesprzeć się poradnikami dla rodziców, które szeroko omawiają tę metodę wychowawczą i możliwe do napotkania trudności.

Najlepiej zacząć od lektury książki “Wychowanie bez nagród i kar. Rodzicielstwo bezwarunkowe” autorstwa Alfie Kohn. Zawsze też zalecam rodzicom, by  otaczali się bliskimi osobami, które będą mogły ich wesprzeć w trudnych chwilach - radzi psycholożka Agnieszka Dąbrowska.

I przyznaje na koniec:

Rodzicielstwo jest bardzo wymagającym wyzwaniem i w wielu jego momentach rodzic może potrzebować zrozumienia i pomocy również dla siebie samego.