Nietolerancja laktozy. Jakie zmiany wprowadzić w diecie?

Czym jest nietolerancja laktozy?

Nietolerancja laktozy jest stanem, w którym organizm nie jest w stanie strawić laktozy, czyli cukru występującego głównie w mleku i produktach mlecznych. Laktoza jest trawiona przez enzym zwany laktazą, który rozkłada ją na dwie prostsze cukry: glukozę i galaktozę. Osoby z nietolerancją laktozy mają niedobór laktazy lub ich organizm nie produkuje tego enzymu w wystarczających ilościach, co prowadzi do trudności w trawieniu laktozy.

Nietolerancja laktozy to zespół różnorodnych objawów ze strony układu pokarmowego. Może występować w każdym wieku, więc każdy może być na nią narażony - wyjaśnia psychodietetyczka Marta Pawelec.

Wskazuje również na  czynniki, które mogą zwiększać ryzyko nietolerancji laktozy to:

• duże dawki laktozy w pożywieniu (głównie w jednym posiłku, czyli zjedzone naraz)
• starszy wiek (w przypadku nietolerancji pierwotnej)
• szybkie opróżnianie żołądka
• niska całkowita aktywność laktazy w jelicie cienkim
• nieprawidłowa mikrobiota jelitowa

Cukier: jak ograniczyć spożycie? Jakie zamienniki wybierać?

Próchnica zębów mlecznych. Dieta malucha pod lupą stomatologa

Tłusty czwartek. Ile pączków można zjeść będąc na diecie?

Kolacja wigilijna. Wyzwanie dla osób będących na diecie?

Wzdęcia. Dieta może pomóc rozwiązać problem

Choroba Leśniowskiego-Crohna. Konieczna indywidualna dieta

Nietolerancja laktozy. Przyczyny

Zakłada się, że nietolerancja laktozy wiąże się z niedostateczną ilością, bądź aktywnością enzymu zwanego laktazą, który jest potrzebny do trawienia laktozy. Enzym ten jest obecny w komórkach nabłonkowych jelita cienkiego.

Objawy nietolerancji laktozy pojawiają się zatem wówczas, gdy zdolność do rozkładania laktozy do poziomu galaktozy i glukozy jest znacznie obniżona. Dzieje się tak głównie dlatego, że zmniejsza się aktywność laktazy w rąbku szczoteczkowym  błony śluzowej jelita cienkiego - tłumaczy szczegółowo ekspertka.

Aby mówić o przyczynach nietolerancji, warto także wspomnieć o tym, iż istnieją 4 główne typy nietolerancji laktozy. Są to: nietolerancja pierwotna, wtórna wrodzona i rozwojowa.

Marta Pawelec wyjaśnia:

Nietolerancja pierwotna jest najczęściej występującą nietolerancją. Zwana jest także hipolaktazją typu dorosłych. Jest ona dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Zmniejszanie się aktywności laktazy następuje wraz z wiekiem.

Nietolerancja wtórna spowodowana jest utratą aktywności laktazy w wyniku chorób prowadzących do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego.

Wrodzona nietolerancja występuję bardzo rzadko. Wedle doniesień na rok 2018 opisano jedynie 40- takich przypadków. Powodem jest brak jakichkolwiek zdolności do syntezy enzymu laktozy. Warto dodać, że w przeszłości, gdy nie istniały jeszcze były mieszanki bezlaktozowe dla noworodków i niemowląt, dzieci z tą postacią nietolerancji laktozy umierały przedwcześnie.

Rozwojowa nietolerancja laktozy  wynika z niedojrzałości błony śluzowej jelita cienkiego i występuje głównie u dzieci urodzonych przed 34 tygodniem ciąży.

Nietolerancja laktozy. Objawy

Nietolerancja laktozy powoduje bardzo wiele dolegliwości żołądkowo-jelitowych ze względu na zbyt duże ilości laktozy i fermentację cukru w rejonie okrężnicy.

Niestrawiona laktoza przedostaje się do jelita grubego, które nie umie poradzić sobie z jej obecnością (laktoza powinna być strawiona w jelicie cienkim), gdyż nie ma zaprogramowanych mechanizmów do jej usunięcia. W tej sytuacji uruchamia procesy, które pomogą mu unieszkodliwić niechcianego gościa.  Do tych objawów zaliczyć można wzdęcia, biegunki, nudności, wymioty, skurcze mięśni żołądkowych, uczucie przelewania, gazy - wymienia psychodietetyczka.

Objawy nietolerancji laktozy mogą występować w ciągu kilku minut lub kilku godzin po spożyciu laktozy. Często zdarza się, że objawy są bardziej nasilone, gdy spożywa się większe ilości laktozy.

Nietolerancja laktozy. Diagnoza

Jak się okazuje, niezbędna jest tutaj diagnostyka laboratoryjna. Jednak nietolerancję laktozy wykryjemy nie z krwi lub kału, a z oddechu. Aby zdiagnozować zatem nietolerancję laktozy, należy wykonać test oddechowy. Dlaczego? Marta Pawelec tłumaczy to tak:

Wrócić należy zatem do jelita grubego, które zaskoczone obecnością laktozy próbuje jakoś intruza unicestwić. Pojawiają się wówczas nieprzyjemne objawy, o których wspomniałam wcześniej. Jelito wzywa na pomoc bakterie, których zadaniem jest rozłożenie laktozy (która jest dwucukrem)  na wodór  i kwas mlekowy. Nadmiar wyprodukowanego wodoru wydalane jest przez nasz organizm przez płuca. W specjalnie wystandaryzowanym teście można zatem zmierzyć poziom wodoru.

Test wodorowy polega na wypiciu roztworu laktozy.

W laboratorium pobrane zostaną próbki wydychanego powietrza (przed wypiciem roztworu oraz już po wypiciu). Test trwa około 3 godzin. Do badania należy być na czczo, przed badaniem nie należy także palić papierosów, żuć gumy i intensywnie trenować.

W przypadku nietolerancji wrodzonej jej występowanie potwierdza się poprzez wykrycie polimorfizmu 13910C>T w genie LCT.

Nietolerancja laktozy. Leczenie

Leczenie nietolerancji polega przede wszystkim na unikaniu pokarmów zawierających laktozę, czyli mleka i jego przetworów bądź na przyjmowaniu preparatów z laktazą.

Warto pamiętać, że wszystkie nietolerancje pokarmowe (poza wrodzonymi) to stan przejściowy, w czasie można zatem nabyć tolerancję do trawienia danego składnika poprzez odpowiednie dozowanie nietolerowanego składnika. Należy jednak korzystać w tym czasie z opieki wykwalifikowanego dietetyka klinicznego - słyszymy z ust ekspertki.

Nietolerancja laktozy. Dieta

Interwencje żywieniowe są zawsze bardzo indywidualne i zależą przede wszystkim od postaci nietolerancji oraz aktywności laktazy.

Bardzo ważne jest także nasilenie objawów klinicznych. Jak już wspomniałam na początku, eliminuje się całkowicie produkty zawierające laktozę, w późniejszym czasie najczęściej wprowadza się dietę eliminacyjno-rotacyjną – co oznacza, że wprowadzamy powoli produkty zawierające śladowe ilości laktozy, rotujemy ich podażą w czasie (nie wszystko na raz i w odpowiednich odstępach czasowych) prowadząc przy tym dziennik obserwacji - przekazuje dietetyczka Marta Pawelec.

I dodaje:

Lepszą tolerancję laktozy można także uzyskać, łącząc produkty laktozowe z większa podażą produktów bogatych  w tłuszcze.

Na tolerancje laktozy dobre działanie ma także dobór odpowiednich szczepów probiotycznych, szczególnie tych wykazujących wysoką aktywność beta-galaktozydazy, która indukuje rozkład laktozy do cukrów prostych w przewodzie pokarmowym.

Ustalając dietę przy nietolerancji laktozy, należy mieć także na względzie, że laktoza stosowana jest jako dodatek w przemyśle spożywczym oraz farmaceutycznym. Należy zatem bacznie czytać etykiety produktów - przestrzega.

Ekspertka zwraca również uwagę na oddalone w czasie skutki diety:

Przy ustalaniu takiej diety należy mieć także na względzie profilaktykę odległych skutków takiej diety, czyli mniejszą podaż wapnia co może doprowadzić do zmian reumatoidalnych, osteoporozę, bóle stawów i większe ryzyko urazów i złamań.

Biorąc zatem pod uwagę duże ryzyko niedoborów przy wdrożeniu takiej diety, warto skonsultować się z dietetykiem lub jemu powierzyć ułożenie odpowiedniej strategii żywieniowej.

Czy nietolerancja laktozy jest tym samym co nietolerancja mleka?

Nietolerancja to brak enzymu, który rozkłada dany składnik pokarmowy.

Natomiast gdy mówimy o mleku mamy do czynienia z alergią pokarmową. Alergia daje zupełnie inne objawy kliniczne, do których zaliczyć można reakcje skórne typu pokrzywka, problemy z oddychaniem, może wystąpić także wstrząs anafilaktyczny. Reakcje alergiczne mogą pojawić się nawet do 3 dni później od spożycia białka mleka krowiego - tłumaczy ekspertka Marta Pawelec.

Precyzuje:

Inna jest także diagnostyka. W tym przypadku sprawdza się poziom immunoglobulin (w tej sytuacji beta-laktoglobuliny).