Zniekształcenie poznawcze. Kiedy umysł płata figla

Zniekształcenie poznawcze. Jak oszukuje umysł?

„Nie uda mi się”, „jestem do niczego”, „nikt mnie nie lubi” - nic z tych rzeczy nie musi być prawdą, i bardzo często nią nie jest. Jak więc się dzieje, że wielu z nas boryka się z takimi przekonaniami. Wszystkiemu winne zniekształcenia poznawcze:

Każdy człowiek, choć nie każdy o tym wie, uległ zjawisku zniekształceń poznawczych. Nie ma się jednak czym martwić, to całkowicie normalne zjawisko, które dotyczy także dzieci i młodzieży - wyjaśnia nasze ekspertka, psycholożka i psychoterapeutka Anna Dropińska.

I wyjaśnia:

Dlaczego nie każdy o tym wie? Dlatego, że dzieje się ono automatycznie. Każdemu z nas zdarzyło się ulec pierwszemu wrażeniu, pominąć pozytyw swojego działania, przewidzieć negatywną przyszłość, nie zwracając uwagi na fakty, które temu przeczyły. Każdy człowiek mniej lub bardziej świadomie interpretuje wszystko, co go otacza, stara się zrozumieć, co się wokół niego dzieje. Zdarza się jednak, że w sposób nieświadomy, nadmierny chce sobie ten proces ułatwić, co w konsekwencji prowadzi do pułapki zniekształceń poznawczych, inaczej zwanych zniekształconymi wzorcami myślenia.

Niebezpieczeństwo czyhające w zniekształceniach poznawczych polega na tym, że:

Zniekształcone myśli fałszują rzeczywistość i sprawiają, że odbieramy ją w sposób zdeformowany - precyzuje Anna Dropińska.

Urojenia. Mogą dotknąć każdego. Jak je rozpoznać?

Sezonowe zaburzenia afektywne. Kiedy pogoda jest przyczyną choroby

Syndrom DDD. Kiedy rodzina odciska piętno na dorosłym życiu

Kryzys życiowy. Kiedy tracisz grunt pod nogami

Chemseks zyskuje na popularności. Psycholog: to droga na skróty, niszczy zdrowie psychiczne

Załamanie nerwowe. Kiedy organizm daje ci czerwoną kartkę

Przegląd zniekształceń poznawczych

Zniekształceń poznawczych po raz pierwszy dopatrzył się w latach 60 XX w. amerykański psychiatra Aaron Beck - twórca psychoterapii poznawczo-behawioralnej.  To jego badania wykazały, że osoby cierpiące na depresję borykają się z myślami zniekształconymi poznawczo. Ich negatywne myśli dotyczyły ich samych, innych osób, otaczającego świata oraz przyszłości.

Ekspertka Anna Dropińska wymienia najbardziej popularne zniekształcenia poznawcze:

1. Myślenie dychotomiczne, tzw. wszystko albo nic np. „Jeśli nie odniosę dużego sukcesu, to jestem niedojdą”.

2. Katastrofizacja, inaczej nazywana przepowiadaniem przyszłości, np. „Tak się zdenerwuję, że nie będę umiał zadać dzisiejszego egzaminu”.

3. Pomijanie pozytywów np. „Dobrze zdałam ten egzamin, ale to nie znaczy, że jestem w tym dobra, po prostu mi się udało”.

4. Uzasadnienie emocjonalne np. „Jestem chorowita; czuję, że to, dlatego mąż mnie nie kocha”.

5. Etykietowanie np.  „Jestem okropna, wręcz odrażająca”.

6. Nadmierne uogólnienie - prowadzi do dokonywania negatywnych ogólnych, szerokich osądów, na podstawie incydentalnych zdarzeń:  „Tylko ja mogę mieć takie nieszczęście, to tylko mnie mogło się wydarzyć”.

7. Czytanie w myślach np. „Wiem, że myślą o mnie źle”.

8. Przepowiadanie przyszłości np. „Nie zdam egzaminu”, „Nie dostanę tej pracy”.

9. Obwinianie: „To przez niego czuje się teraz tak źle”., „mój mąż jest winien wszystkiemu złemu”.

10. Niesprawiedliwe porównania: „Inni lepiej radzą sobie w pracy”.

11. Żal odnoszący się do przeszłości np. „mogłam się więcej uczyć, to zdałabym egzamin”.

12. Myślenie w kategorii „co będzie, jeśli?” np. „co będzie, jeśli dostanę ataku paniki?”

13. Umniejszanie pozytywów np. „Zdałam egzamin za pierwszym razem, na pewno nie był trudny. Nie mam się z czego cieszyć”.

Zniekształcenia poznawcze mogą mieć istotny wpływ na nasze emocje, zachowanie i interakcje społeczne. Rozpoznawanie tych błędów w naszym myśleniu i próba ich skorygowania może pomóc nam lepiej radzić sobie z wyzwaniami życia i poprawić nasze zdrowie psychiczne.

Pomoc psychologiczna

Setki lekarzy i specjalistów w jednym miejscu.

Sprawdź!

Jakie są więc konsekwencje zniekształceń poznawczych?

Zatem czy musimy walczyć ze zniekształceniami poznawczymi? Specjalistka podkreśla, że czasami jest to konieczne. Kiedy?

Zniekształcenia, jeśli występują w nadmierny sposób lub utrzymują się przez zbyt długi czas, potęgują negatywne myśli, a one wpływają na obniżenie naszego samopoczucia. Często towarzyszy nam wówczas poczucie niezrozumienia i wyobcowania. Wszystko to w konsekwencji może doprowadzić do rozwoju zaburzeń depresyjnych lub lękowych - przestrzega Anna Dropińska.

Jak sobie radzić ze zniekształceniami poznawczymi?

Na początek cierpliwość. Praca nad radzeniem sobie ze zniekształceniami poznawczymi wymaga czasu, zaangażowania i uważności:

Przede wszystkim należy się „zatrzymać”. Nadmierne emocje nie wpłyną pozytywnie na nasze funkcjonowanie. Dopóki nie zauważymy negatywnych myśli, będą one sprawować kontrolę nad naszym zachowaniem. Ważne jest więc, aby nauczyć się je wyłapywać - radzi Anna Dropińska.

I podpowiada kolejny krok:

Kolejnym istotnym krokiem jest konfrontacja, czyli zmierzenie się z pytaniami: „czy to prawda?”, „czy moja myśl jest prawdziwa?”

Jeśli zniekształcenia poznawcze zaburzają nasze funkcjonowanie, nie pozwalają dobrze myśleć o sobie i o świecie warto udać się do gabinetu specjalisty:

Pracę nad zniekształceniami poznawczymi prowadzi się z psychologiem, który dzięki wielu technikom pomaga pacjentowi dostrzec ich nielogiczność oraz przeformułować i zinterpretować myśli we właściwy sposób.