1. Artykuły
  2. Metotreksat - działanie i wskazania do stosowania

Metotreksat - działanie i wskazania do stosowania

Metotreksat jest silną substancją stosowaną w leczeniu niektórych nowotworów i wybranych chorób o podłożu autoimmunologicznym. Na czym polega mechanizm jego działania i jakie znamy przeciwwskazania do jego stosowania?

Metotreksat - działanie i wskazania do stosowania
Spis treści
Działanie preparatu Wskazania do stosowania Przeciwwskazania do stosowania Kiedy zachować ostrożność? Interakcje Działania niepożądane Przedawkowanie Ciąża i laktacja Dawkowanie

Działanie preparatu

 

Metotreksat jest analogiem kwasu foliowego o zwiększonym powinowactwie do reduktazy dihydrofolianowej - hamuje jej aktywność. Stosowany jako lek przeciwnowotworowy i immunosupresyjny. Jego działanie polega na hamowaniu syntezy nukleotydów purynowych i tymidynianów, które to niezbędne są do syntezy, naprawy DNA i replikacji komórkowej. Hamuje syntezę DNA, a pośrednio także RNA i białek, zachowując swoistość działania w stosunku do proliferujących komórek, głównie w fazie S cyklu komórkowego.

 

arrow Jak działa ultradźwiękowy nawilżacz powietrza? Podpowiadamy!
arrow HaloDoctor patronem kongresu poświęconego medycynie sportowej
arrow Movember. Czy mężczyźni chcą badać swoje jądra?
arrow Wirus HPV. Czy mężczyźni powinni się badać na obecność wirusa HPV?
arrow Angina. Dlaczego nie należy jej lekceważyć?
arrow Mityczny “ból pod łopatką”. Co to za dolegliwość?

Wskazania do stosowania

 

  • nowotwory - lite i rozlane, ostra białaczka limfoblastyczna i szpikowa u dorosłych, ostra białaczka limfoblastyczna u dzieci, kosmówczak, chłoniaki, mięsaki kościopochodne, rak jajnika, rak jądra, rak piersi, rak szyjki macicy, rak pęcherza, rak płuca (drobnokomórkowy i wielkokomórkowy), rak głowy i szyi, gruczolak komórkowy, nabłoniak kosmówkowy, ziarniniak grzybiasty, zaśniad groniasty,
  • choroby autoimmunologiczne - RZS, łuszczyca (postać ciężka).

 

UWAGA! Przed rozpoczęciem leczenia dużymi dawkami metotreksatu należy zapewnić pacjentowi odpowiednią ilość folinianu wapnia do późniejszej terapii osłonowej. Aby zapobiec wytrącaniu się metotreksatu w nerkach powinno się zastosować alkalizację ogólnoustrojową.

 

Przeciwwskazania do stosowania

 

Niestety, istnieje wiele sytuacji, gdzie zażywanie tego leku nie jest zalecane, pomimo iż równolegle występują wskazania do jego stosowania. Należą do nich:

 

  • nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu,
  • ostre lub przewlekłe zakażenia (np. HIV, gruźlica),
  • znaczne upośledzenie czynności nerek i/lub wątroby,
  • leukopenia,
  • hipoplazja szpiku kostnego, 
  • niedokrwistość,
  • małopłytkowość,
  • niedobory odporności,
  • okres laktacji,
  • ciąża,
  • świeżo przebyte zabiegi operacyjne,
  • owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej i przewodu pokarmowego,
  • szczepienia - podczas leczenia metotreksatem nie powinno się przeprowadzać szczepień szczepionkami zawierającymi żywe drobnoustroje, metotreksat może upośledzać odpowiedź immunologiczną na szczepienie,
  • biegunka, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, wrzodziejące zapalenie dziąseł - zwiększone ryzyko krwotocznego zapalenia jelit i zgonu z powodu ich perforacji,
  • przyjmowanie leków o działaniu hepatotoksycznym

 

Kiedy zachować ostrożność?

 

  • Podczas leczenia osób w podeszłym wieku,
  • gdy u chorych na łuszczycę lub RZS współistnieje alkoholizm, marskość wątroby lub jej niewydolność z innych przyczyn,
  • gdy występuje upośledzona czynność szpiku kostnego jako wynik uprzedniej radioterapii/chemioterapii lub długotrwałego leczenia,
  • gdy wystąpi indukowane przez metotreksat uszkodzenie płuc - zalecane przerwanie leczenia,
  • podczas leczenia łuszczycy - zmiany skórne mogą ulec zaostrzeniu przy ekspozycji na promieniowanie UV.

 

Interakcje

 

Przed rozpoczęciem przyjmowania metotreksatu należy poinformować lekarza o wszystkich dotychczas stosowanych lekach, łącznie z tymi wydawanymi bez recepty, bowiem preparat ten może wchodzić w istotne interakcje z innymi substancjami.

 

Substancje, w przypadku których należy zachować szczególną ostrożność:

 

  • kwas folinowy - może osłabić działanie metotreksatu, ponieważ metotreksat jest jego antagonistą kompetycyjnym podczas transportu czynnego przez błony komórkowe,
  • NLPZ - zwiększają toksyczność metotreksatu,
  • penicyliny - zmniejszają klirens nerkowy metotreksatu,
  • salicylany, sulfonamidy, fenytoina, tetracykliny, chloramfenikol, kwas paraaminobenzoesowy, barbiturany, doustne środki antykoncepcyjne, doksorubicyna, cyklofosfamid, leki hipoglikemizujące, moczopędne - wypierają metotreksat z wiązań z białkami osocza, zwiększają jego toksyczność,
  • probenecyd - zwiększa toksyczność metotreksatu,
  • alkaloidy Vinca - mogą zwiększać wewnątrzkomórkowe stężenia metotreksatu,
  • kortykosteroidy - mogą zmniejszać skuteczność metotreksatu,
  • kotrimoksazol - może dojść do nasilenia supresji szpiku kostnego,
  • środki nefro- i hepatotoksyczne - nie zaleca się ich równoległego stosowania z metotreksatem, np. alkohol, retinoidy,
  • teofilina - metotreksat może zmniejszać jej klirens - należy kontrolować jej stężenie w osoczu,
  • inne leki wydalane przez nerki - zwiększenie stężenia metotreksatu w osoczu.

 

Działania niepożądane

 

Jak każdy lek, metotreksat wywołuje w niektórych przypadkach skutki uboczne, do których zaliczamy:

 

  • świąd,
  • zaczerwienienie skóry,
  • pokrzywka,
  • odbarwienia,
  • trądzik,
  • nadwrażliwość na światło,
  • teleangiektazje,
  • czyrakowatość,
  • łysienie,
  • utrata włosów,
  • wylewy podskórne,
  • mielosupresja - krwawienia, posocznica, leukopenia, małopłytkowość, niedokrwistość, hipogammaglobulinemia, bóle brzucha, nudności i wymioty, owrzodzenia przewodu pokarmowego, krwawienia z przewodu pokarmowego, zapalenie dziąseł, zapalenie gardła i zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, trudności w połykaniu, perforacja jelit, krwotoczne zapalenie jelit,
  • nefrotoksyczność - krwiomocz, anuria, oliguria, zaburzenia elektrolitowe, zapalenie pęcherza moczowego, azotemia,
  • hepatotoksyczność - zwiększenie aktywności fosfatazy zasadowej, ALT i AST, zwiększone stężenie bilirubiny, zaburzenia metabolizmu tłuszczowego hepatocytów, marskość wątroby, okołowrotne zwłóknienie, ostra atrofia wątroby (w przypadku długotrwałego stosowania),
  • zaburzenia metaboliczne - osteoporoza, cukrzyca,
  • nieprawidłowości w obrębie płuc - śródmiąższowe zwłóknienie płuc, śródmiąższowe zapalenie płuc, ostry obrzęk płuc, odwracalne nacieki eozynofilów w płucach,
  • zaburzenia w obrębie układu nerwowego - bóle i zawroty głowy, drażliwość, zaburzenia widzenia, afazja, ciężkie zaburzenia świadomości, dysfunkcje motoryczne, porażenie połowicze, leukodystrofia, porażenie nerwów czaszkowych, zapalenie pajęczynówki, otępienie, drgawki, śpiączka,
  • zaburzenia jajeczkowania i spermatogenezy, przejściowa oligospermia, zaburzenia miesiączkowania, poronienia, niepłodność, uszkodzenia płodu.

 

Przedawkowanie

 

W przypadku przedawkowania metotreksatu swoistą odtrutką jest folinian wapnia - należy go podać możliwie jak najszybciej. Dodatkowo zaleca się nawadnianie i podawanie środków alkalizujących mocz. W razie wystąpienia konieczności wykonać przetoczenie preparatów krwiopochodnych.

 

Jeśli przedawkowanie po podaniu dokanałowym - podać duże dawki folinianu wapnia, środków alkalizujących mocz oraz przeprowadzić perfuzję komorowo-lędźwiową i drenaż PMR.

 

Ciąża i laktacja

 

Stosowanie metotreksatu jest przeciwwskazane u kobiet w ciąży, które chorują na łuszczycę lub RZS. Lek wykazuje działanie teratogenne i może spowodować śmierć płodu - przed rozpoczęciem leczenia konieczne wykluczenie ewentualnej ciąży. Jeśli chodzi o nowotwory, należy rozważyć potencjalne korzyści i ryzyko dla płodu. Metotreksat przenika do pokarmu kobiecego - jego stosowanie podczas laktacji jest przeciwwskazane.

 

UWAGA! Podczas leczenia oraz 3 miesiące po jego zakończeniu zaleca się stosowanie skutecznych metod antykoncepcji.

 

Dawkowanie

 

Metotreksat podaje się doustnie, we wlewie dożylnym/bolusie, domięśniowo, dotętniczo lub dokanałowo.

 

Dawkowanie leku różni się w zależności od leczonego schorzenia. Leczenie powinno odbywać się pod nadzorem lekarza onkologa klinicznego.

 

  • łuszczyca - 10-25 mg tygodniowo, 1 x na tydzień lub w 2-3 dawkach podzielonych,
  • RZS - podanie doustne, początkowo 2,5-7,5 mg na tydzień, później dawkę można zwiększyć do 10-25 mg na tydzień. Podskórnie, domięśniowo i dożylnie początkowo stosować 7,5 mg raz na tydzień, w razie potrzeby można zwiększać dawkę o 2,5 mg na tydzień. Dawka maksymalna - 25 mg na tydzień,
  • nowotwory lite i białaczka - dawka ustalana indywidualnie, zależnie od stanu pacjenta i wyniku morfologii krwi obwodowej,
  • nabłoniak kosmówkowy złośliwy - 15-30 mg na dzień przez 5 dni, przerwy w leczeniu powinny wynosić tydzień lub więcej,
  • rak piersi - 40 mg na m2 pc. w pierwszym dniu lub w 1. i 3. dniu lub w 1. i 8. dniu lub 3 razy w roku.

 

UWAGA! Podczas terapii metotreksatem konieczna jest regularna kontrola:

 

  • obrazu krwi, w szczególności liczby leukocytów i płytek krwi (konieczne może okazać się także badanie szpiku kostnego) - w leczeniu łuszczycy min. raz w miesiącu,
  • czynności wątroby,
  • czynności nerek,
  • RTG klatki piersiowej.
Szybka konsultacja:
Tabletka "dzień po" e‑Recepta L4 Online

Wypełnij formularz e recepty i przejdź do konsultacji lekarskiej.

e-Recepta w 5 minut / 59zł

pole wymagane
pole wymagane
pole wymagane
pole wymagane
pole wymagane
pole wymagane
pole wymagane
Lekarz po zapoznaniu się z danymi każdorazowo decyduje o zasadności wystawienia recepty.
Najnowsze pytania pacjentów
Czy metotreksat wpływa na skuteczność antykoncepcji?
Czy metotreksat zmniejsza skuteczność tabletek antykoncepcyjnych Vines? Czy przy terapii...
24.02.2021
Metotreksat nie powinien zmniejszać skuteczności antykoncepcji, ale antykoncepcja może nasilać działanie metotreksatu. Proszę dokładnie omówić dawkowanie poinformować o zażywaniu tabletek antykoncepcyjnych z lekarzem zlecającym terapię metotreksatem.
Piotr Szuba
lekarz w trakcie specjalizacji, pediatra, lekarz rodzinny
Umów wizytę
Ze względu na teratogenność leku, zalecane jest stosowanie dodatkowo prezerwatywy.
Dawid Luwański
lekarz, ginekolog - położnik
Umów wizytę
należy dodatkowo sie zabezpieczyć
Sylwester Król
lekarz
Umów wizytę
Dzień dobry, należy dodatkowo się zabezpieczyć gdyż metotrexat jest lekiem, który powoduje wady płodu - jest teratogenny
Łukasz Blukacz
ginekolog - położnik
Umów wizytę
Metotreksat nie powinien zmniejszać skuteczności antykoncepcji, ale antykoncepcja może nasilać działanie metotreksatu. Proszę dokładnie omówić dawkowanie poinformować o zażywaniu tabletek antykoncepcyjnych z lekarzem zlecającym terapię metotreksatem.
Jak zaszczepić się na covid stosując metotreksat?
Biorę metotreksat 25mg 1x w tygodniu (RZS), czy chcąc się zaszczepić na covid, należy pominąć...
22.12.2020
Proszę przyjmować wszystkie leki zgodnie ze schematem. Jeśli nie wystąpią inne przeciwwskazania do szczepienia np. choroba infekcyjna można bezpiecznie przyjąć szczepionkę na COVID-19.
Paweł Skoczylas
lekarz, internista, lekarz rodzinny
Umów wizytę
Proszę przyjmować wszystkie leki zgodnie ze schematem. Jeśli nie wystąpią inne przeciwwskazania do szczepienia np. choroba infekcyjna można bezpiecznie przyjąć szczepionkę na COVID-19.
O szczepieniu będzie decydował w dniu badania lekarz kwalifikujący, leki proszę zażywać bez zmian w/g zaleceń.
Aleksandra Myszura
lekarz
Umów wizytę
Stałe leki należy przyjmować wg codziennego schematu. Nie koliduja ze szczepieniem na Covid
Guzek nowotworowy w piersi - czy może występować też na żebrach?
Mam pytania o guzek nowotworowy w piersi. Czy guzek może występować bezpośrednio na...
22.02.2023
Praktycznie na wszystkie Pani pytania można odpowiedzieć twierdząco. W praktyce jednak niektóre zmiany są mają charakterystykę mniej lub bardziej sugerującą podłoże nowotworowe. Proponuję poszerzyć badanie o konsultację specjalistyczną z badaniem ultrasonograficznym, podczas której omówi Pani z lekarzem podejrzany guzek.
Łukasz Blukacz
ginekolog - położnik
Umów wizytę
Praktycznie na wszystkie Pani pytania można odpowiedzieć twierdząco. W praktyce jednak niektóre zmiany są mają charakterystykę mniej lub bardziej sugerującą podłoże nowotworowe. Proponuję poszerzyć badanie o konsultację specjalistyczną z badaniem ultrasonograficznym, podczas której omówi Pani z lekarzem podejrzany guzek.
Marlena Kałużna
lekarz, lekarz rodzinny
Umów wizytę
Wskazane wykonanie badania, np.usg piersi i konsultacja onkologiczna w celu omówienia Pani schorzenia.
Adam Mallach
lekarz, ginekolog - położnik, internista
Umów wizytę
Wskazane wykonanie badania, np.usg piersi i konsultacja onkologiczna
Wpływ tabletek hormonalnych na leczenie raka podstawnokomórkowego.
Od roku zmagam się z rakiem podstawnokomórkowym skóry rozsianym. Jestem po 16...
08.12.2022
Odpowiedź na to pytanie wymaga szerszej wiedzy o Pani stanie zdrowia. Proszę skonsultować się z lekarzem prowadzącym Pani leczenie onkologiczne celem uzyskania wiążącej opinii.
Paweł Skoczylas
lekarz, internista, lekarz rodzinny
Umów wizytę
Proszę się skonsultować z onkologiem prowadzącym leczenie.
Marlena Kałużna
lekarz, lekarz rodzinny
Umów wizytę
Wskazana konsultacja z lekarzem prowadzącym chorobę nowotworową skóry.
Łukasz Blukacz
ginekolog - położnik
Umów wizytę
Odpowiedź na to pytanie wymaga szerszej wiedzy o Pani stanie zdrowia. Proszę skonsultować się z lekarzem prowadzącym Pani leczenie onkologiczne celem uzyskania wiążącej opinii.
Czy brodawczak może być objawem raka, zmianą nowotworową?
Ostatnio zauważyłam u swojej mamy z tyłu na głowie czerwoną plamkę. Lekarz rodzinny...
20.10.2022
Należy się zgłosić do chirurga onkologa zgodnie z zaleceniami lekarza rodzinnego - w razie dodatkowych pytań zapraszam na wizytę - wytłumaczę dokładnie wytyczne postępowania - specjalista medycyny rodzinnej lekarz Jakub Woźniak
Marlena Kałużna
lekarz, lekarz rodzinny
Umów wizytę
Brodawczak jest zmianą nowotworową. Chirurg lub chirurg onkolog zdecyduje , czy można go wyciąć. Jeśli tak, to wyciętą zmianę przekaże do badania histopatologicznego.
Łukasz Blukacz
ginekolog - położnik
Umów wizytę
Rozpoznanie nowotworu opiera się o wynik badania histologicznego biopsji lub wyciętej zmiany. Proszę zgłosić się na konsultację celem kwalifikacji do usunięcia wspomnianej zmiany.
Dawid Luwański
lekarz, ginekolog - położnik
Umów wizytę
Brodawczak jest zmianą nowotworową. Chirurg lub chirurg onkolog zdecyduje , czy można go wyciąć. Jeśli tak, to wyciętą zmianę przekaże do badania histopatologicznego.
Sylwia Dżaman
lekarz
Umów wizytę
Onkolog zadecyduje o dalszym postępowaniu-jeśli zmiana zostanie zakwalifikowana do usunięcia będzie przeprowadzone jej badanie w celu ustalenia jej charakteru.
Adam Mallach
lekarz, ginekolog - położnik, internista
Umów wizytę
Onkolog zadecyduje o dalszym postępowaniu-jeśli zmiana zostanie zakwalifikowana do usunięcia będzie przeprowadzone jej badanie w celu ustalenia jej charakteru.
Paweł Skoczylas
lekarz, internista, lekarz rodzinny
Umów wizytę
Decyzję podejmie chirurg onkolog podczas umówionej wizyty stacjonarnej.
Jakub Woźniak
lekarz rodzinny, pediatra, lekarz, lekarz chorób wewnętrznych
Umów wizytę
Należy się zgłosić do chirurga onkologa zgodnie z zaleceniami lekarza rodzinnego - w razie dodatkowych pytań zapraszam na wizytę - wytłumaczę dokładnie wytyczne postępowania - specjalista medycyny rodzinnej lekarz Jakub Woźniak
Czy powiększony węzeł chłonny może być objawem chłoniaka?
Mam 19 lat, kilka miesięcy temu zachorowałam (prawdopodobnie mnie przewiało) i wystąpił u mnie...
13.09.2022
W celu dokładnej oceny węzłów chłonnych, przy odpowiednich wskazaniach zlecamy biopsję/badania USG węzłów chłonnym lub inne - zapraszam na konsultacje, w razie potrzeby wytłumaczę dokładnie wytyczne postępowania - specjalista medycyny rodzinnej lekarz Jakub Woźniak
Sylwia Dżaman
lekarz
Umów wizytę
W celu uspokojenia i wykluczenia niepokojących Panią schorzeń proszę udać się na usg - badanie powinno rozwiać wątpliwości.
Dawid Luwański
lekarz, ginekolog - położnik
Umów wizytę
należy zgłosić się do lekarza rodzinnego oraz wykonać usg celem diagnostyki
Adam Mallach
lekarz, ginekolog - położnik, internista
Umów wizytę
Proszę się udać do swojego lekarza rodzinnego
Zbigniew Walter
internista, lekarz chorób wewnętrznych
Umów wizytę
wskazane usg węzła, które pokaże jego charakter
Jakub Woźniak
lekarz rodzinny, pediatra, lekarz, lekarz chorób wewnętrznych
Umów wizytę
W celu dokładnej oceny węzłów chłonnych, przy odpowiednich wskazaniach zlecamy biopsję/badania USG węzłów chłonnym lub inne - zapraszam na konsultacje, w razie potrzeby wytłumaczę dokładnie wytyczne postępowania - specjalista medycyny rodzinnej lekarz Jakub Woźniak
Paweł Skoczylas
lekarz, internista, lekarz rodzinny
Umów wizytę
Jeśli się Pani niepokoi proszę zgłosić się na badanie USG.
Czy po chorobie nowotworowej przebytej 5.5 roku temu mogę poddać się zabiegowi depilacji laserowej bikini?
Czy po chorobie nowotworowej przebytej 5.5 roku temu (guz graniczny jajnika) mogę poddać się...
05.09.2022
Kwalifikację do zabiegu przeprowadzić powinien specjalista wykonujący zabieg i w razie wątpliwości należy od zabiegu odstąpić lub zalecić konsultację ginekologiczną z racji iż wspomniana zmiana zlokalizowana była w jajniku.
Łukasz Blukacz
ginekolog - położnik
Umów wizytę
Kwalifikację do zabiegu przeprowadzić powinien specjalista wykonujący zabieg i w razie wątpliwości należy od zabiegu odstąpić lub zalecić konsultację ginekologiczną z racji iż wspomniana zmiana zlokalizowana była w jajniku.
Jakub Woźniak
lekarz rodzinny, pediatra, lekarz, lekarz chorób wewnętrznych
Umów wizytę
Dzień dobry, kwalifikacje do zabiegu przeprowadza lekarz na miejscu, w celu oceny stanu zdrowia przed zabiegiem - zapraszam na konsultacje - specjalista medycyny rodzinnej lekarz Woźniak Jakub
Zbigniew Walter
internista, lekarz chorób wewnętrznych
Umów wizytę
Wskazana konsultacja ginekologiczna u specjalisty prowadzącego ale raczej nie powinno być przeciwwskazań.
Paweł Skoczylas
lekarz, internista, lekarz rodzinny
Umów wizytę
Proszę się skonsultować ze swoim onkologiem prowadzącym leczenie.
Zobacz więcej
CHCESZ ZADAĆ PYTANIE?
Musisz napisać jeszcze: 50 znaków.
Dziękujemy
Twoje pytanie zostało wysłane. Nasi specjaliści udzielają odpowiedzi zwykle do kilkunastu godzin od zadanego pytania. Wszystkie odpowiedzi zostaną wysłane na adres e‑mail, który podałeś w formularzu.
lub Umów się na konsultację

Serwis HaloDoctor ma charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny i w żadnym wypadku nie zastępuje konsultacji medycznej. W celu dokładnej diagnozy zalecany jest kontakt z lekarzem. Jeśli jesteś chory, potrzebujesz konsultacji lekarskiej, e‑Recepty lub zwolnienia lekarskiego umów wizytę teraz. Nasi lekarze są do Twojej dyspozycji 24 godziny na dobę!

Lekarz online czeka na Ciebie
Polecani lekarze
Paweł Skoczylas
lekarz, internista, lekarz rodzinny
5.00 / 14477 opinii
Łukasz Blukacz
ginekolog - położnik
5.00 / 120 opinii
Klaudia Ułamek
dietetyk, psychodietetyk
Marlena Kałużna
lekarz, lekarz rodzinny
4.96 / 90 opinii
Umów wizytę