Przebodźcowanie dzieci w święta – jak je rozpoznać i łagodnie reagować?

Przebodźcowanie u dzieci – czym jest i jak się objawia w okresie świątecznym

Przebodźcowanie, inaczej: przeciążenie sensoryczne jest to stan, w którym układ nerwowy dziecka otrzymuje więcej bodźców, niż jest w stanie przetworzyć. Dziecko nie „radzi sobie” z ich ilością lub intensywnością, co prowadzi do silnego stresu.

Najczęstsze objawy w okresie świątecznym to m.in.: nagłe wybuchy płaczu lub złości bez „wyraźnego powodu”, rozdrażnienie, marudzenie, nadpobudliwość lub przeciwnie - wycofanie, trudności z koncentracją, chaos w zachowaniu, nadwrażliwość na dźwięki, dotyk, światło, problemy ze snem, częstsze pobudki, objawy somatyczne, takie jak: bóle brzucha, głowy, nudności.

U młodszych dzieci objawy są często bardziej fizyczne i emocjonalne, u starszych mogą pojawić się także silne reakcje werbalne.

Świąteczne prezenty pod lupą. Lekarze pokazują gablotę grozy: to naprawdę połykają dzieci!

Syndrom „grzecznej dziewczynki”: dlaczego córka nigdy nie mówi „nie” i czym to grozi?

Wysoko wrażliwe dziecko – jak rozpoznać i jak wspierać, by nie przeciążyć emocjonalnie?

Jak wspierać dziecko w adaptacji do nowych sytuacji: szkoła, przeprowadzka, zmiana otoczenia?

Psychoterapia rodzinna – jak pomaga w poprawie relacji i wychowaniu dzieci?

Miesiąc świadomości nowotworów dziecięcych: jak być czujnym rodzicem?

Dlaczego święta zwiększają ryzyko przeciążenia sensorycznego

Święta to czas nagromadzenia wielu intensywnych bodźców w krótkim czasie, często bez przerw na regenerację.

Najbardziej obciążające bodźce to:

• dźwiękowe: głośne rozmowy, kolędy, telewizor, śmiech wielu osób naraz
• wzrokowe: migające lampki, dekoracje, tłum ludzi
• społeczne: duża liczba gości, nowe twarze, oczekiwania „bycia grzecznym”
• dotykowe: przytulanie „na siłę”, ciasne ubrania, zmiany temperatur
• organizacyjne: zaburzenie rutyny dnia, późne pory snu, podróże
• emocjonalne: napięcie dorosłych, pośpiech, presja „idealnych świąt”

Dla dziecka to często za dużo, nawet jeśli są to bodźce pozytywne.

Sygnały ostrzegawcze i objawy przekroczenia granicy przeciążenia

Warto obserwować pierwsze sygnały ostrzegawcze, które pojawiają się zanim dojdzie do „wybuchu”. Takie wczesne sygnały, to np.: nerwowe ruchy, wiercenie się, zasłanianie uszu lub oczu, opór, częste „nie”, „nie chcę”, „idę stąd”, zwiększona impulsywność czy też trudności w podejmowaniu prostych decyzji.

Sygnałami przekroczenia granicy mogą być: histeria, krzyk, agresja lub silny płacz, całkowite „zamrożenie się” i brak reakcji, odmowa współpracy/zabawy, silne reakcje emocjonalne na drobiazgi

Im szybciej dorosły zareaguje na pierwsze oznaki, tym łatwiej pomóc dziecku.

Techniki uspokajające w świątecznym zgiełku

Skuteczne działania regulujące, po które warto sięgać, to:

• zapewnienie cichego, spokojnego miejsca (nawet na kilka minut),
• bliskość dorosłego: spokojna obecność, przytulenie (jeśli dziecko tego chce),
• głębokie oddychanie - wspólne, powolne wdechy i wydechy,
• monotonne, znane czynności: czytanie, rysowanie, układanie klocków,
• delikatny ruch: spacer, kołysanie, rozciąganie,
• obniżenie liczby bodźców (cisza, przyciemnione światło).

Kluczowe jest, by najpierw regulować dziecko, dopiero później podjąć próbę rozmowy. W stanie przeciążenia dziecko nie uczy się ani nie „rozumie tłumaczeń”, może nie przyswajać tego, o czym mówimy.

Dowiedz się więcej

o zdrowiu psychicznym i pomocy psychologicznej

Sprawdź

Jak przygotować dziecko przed świętami, aby zmniejszyć ryzyko przebodźcowania

Aby zmniejszyć ryzyko przebodźcowania, warto podjąć działania profilaktyczne, by przygotować dziecko. W mojej ocenie warto:

• przeprowadzić rozmowę z dzieckiem o tym, jak będą wyglądały święta
• zaplanować przerwy na odpoczynek i sen
• ograniczyć, o ile to możliwe, liczbę spotkań jednego dnia
• zachować elementy codziennej rutyny, dobrze znane dziecku
• przygotować „plan awaryjny” (gdzie dziecko może się wyciszyć)
• uprzedzić rodzinę o potrzebach dziecka (np. zmniejszyć presję na kontakt)

Dobrze przygotowane święta to nie te „idealne”, ale bezpieczne emocjonalnie.

Jak reagować, gdy dziecko jest przebodźcowane i czego unikać

Kiedy widzimy przebodźcowanie dziecka, warto zachować spokój i obniżyć własne napięcie, by nie potęgować reakcji u najmłodszych. Dobrze jest nazwać stan dziecka: „Widzę, że jest ci teraz bardzo trudno”, odsunąć je od źródła bodźców i dać czas na wyciszenie, bez presji.

Absolutnie  warto unikać: krzyczenia, zawstydzania, karania, mówienia: „przesadzasz”, „nic się nie stało”, czym unieważniamy dziecko. Nie należy zmuszać dzieci do kontaktu z innymi. Warto też powstrzymywać się od długich tłumaczeń i moralizowania i porównań z innymi dziećmi

Przebodźcowanie to nie zła wola dziecka. To sygnał, że jego system nerwowy potrzebuje wsparcia, nie kontroli.