Syndrom „grzecznej dziewczynki”: dlaczego córka nigdy nie mówi „nie” i czym to grozi?

Dlaczego dziewczynki „nie potrafią powiedzieć nie”? Psychologiczne podłoże syndromu

Jak podkreśla ekspertka, przyczyny są złożone i wynikają zarówno z wrodzonych predyspozycji, jak i sposobu wychowania.

- Na trudności w stawianiu granic, prezentowaniu asertywnej postawy może wpływać wiele zazębiających się czynników. Z jednej strony nie można pominąć uwarunkowań temperamentalnych, czyli tego, z czym przychodzimy na świat. Osoby z natury bardziej zahamowane czy przeżywające świat introwertycznie mogą mieć większe skłonności do przejawiania trudności z mówieniem ‘nie’. Z drugiej strony ważną rolę odgrywa również wychowanie: wartości i postawy przekazywane w procesie socjalizacji.

W praktyce oznacza to, że jeśli dziewczynka nie otrzymała bezpiecznej przestrzeni do wyrażania niezadowolenia, sprzeciwu czy odmowy – może uznać, że jej potrzeby są mniej ważne niż potrzeby innych.

Wysoko wrażliwe dziecko – jak rozpoznać i jak wspierać, by nie przeciążyć emocjonalnie?

Jak wspierać dziecko w adaptacji do nowych sytuacji: szkoła, przeprowadzka, zmiana otoczenia?

Psychoterapia rodzinna – jak pomaga w poprawie relacji i wychowaniu dzieci?

Miesiąc świadomości nowotworów dziecięcych: jak być czujnym rodzicem?

„Szon patrol”: kiedy żart staje się przemocą – wywiad z psychologiem młodzieży

Kiedy dziecko potrzebuje psychologa? Najczęstsze sygnały i błędy rodziców

Syndrom czy po prostu dobre wychowanie? Jak odróżnić jedno od drugiego

Wielu rodziców zastanawia się, czy ich córka jest po prostu „kulturalna”, czy jednak zaczyna zanikać w cieniu oczekiwań innych.

Ekspertka tłumaczy:

- Tym, co pomoże zidentyfikować, czy mamy do czynienia z dobrym wychowaniem czy pewną ponadnormatywną grzecznością jest czujność na wewnętrzne przyzwolenie dziewczynki na stawianie granic – jego brak może być niepokojącym sygnałem.

Objawy, które powinny wzbudzić czujność, to m.in.:

• trudność w spontanicznym wyrażaniu opinii,
• przedkładanie cudzych potrzeb nad własne,
• zgadzanie się na sytuacje, mimo wyraźnego dyskomfortu,
• szukanie ciągłego potwierdzenia u innych,
• ostrożność i brak swobody w działaniu.

- ‘Syndrom grzecznej dziewczynki’ może się wiązać z wrażeniem przezroczystości, znikania – dziewczynka zdaje się nie mieć potrzeb, trudno jej je u siebie rozpoznać i wyrazić.

Konsekwencje w dorosłym życiu: emocjonalne, społeczne, szkolne

Choć na etapie szkolnym „idealnie grzeczna” dziewczynka często bywa chwalona, to w dłuższej perspektywie syndrom ten niesie poważne koszty psychiczne.

- Utrwalony wzorzec trudności z odmawianiem może wiązać się ze słabą znajomością siebie, swoich potrzeb i, co się z tym wiąże, niestabilnym poczuciem własnej wartości - zauważa psycholog.

W dalszym rozwoju może to skutkować:

• nadmierną zależnością w relacjach,
• zwiększoną podatnością na przekraczanie jej granic,
• przewlekłym napięciem i poczuciem przeciążenia,
• trudnością w zgłaszaniu przemocy rówieśniczej,
• obniżoną umiejętnością szukania pomocy.

- Brak asertywności zwiększa ryzyko doświadczania przekroczenia własnych granic w sytuacjach życia codziennego. Może wiązać się ze zwiększoną podatnością na doświadczenie przemocy rówieśniczej oraz utrudniać zgłaszanie naruszeń - wylicza Agata Szczepanowska.

Jak rodzice nieświadomie wzmacniają syndrom „grzecznej dziewczynki”?

Wiele działań dorosłych – podejmowanych w dobrej wierze – może niechcący podcinać autonomię dziewczynki. Jak zauważa psycholog dzieci i młodzieży:

- Do takich sytuacji należy nieuwzględnianie czy bagatelizowanie perspektywy dziecka. Bywa, że rodzice w wirze własnej odpowiedzialności i licznych zadań umniejszają czy zaprzeczają dziecięcym odczuciom.

Czasem rodzic:

• narzuca swoje zdanie „bo jest dorosłym”,
• nie dopuszcza do negocjacji,
• przekracza granice dziecka pewnością siebie lub presją,
• wymaga bezdyskusyjnego posłuszeństwa.

- Niekorzystna będzie sytuacja, w której rodzic swoją postawą demonstruje, że to ‘dorosły ma zawsze rację’, a jedyny sposób bycia w relacji to grzeczne posłuszeństwo.

Dowiedz się więcej

o zdrowiu psychicznym i pomocy psychologicznej

Sprawdź

Jak pomóc córce nauczyć się odmawiać? Praktyczne wskazówki

Agata Szczepanowska wskazuje trzy obszary, na których rodzic może realnie wesprzeć dziecko: edukacja, praktyka i własny przykład.

Edukacja o granicach

- Regularne i otwarte tłumaczenie, co jest prywatne, a czym (i z kim) można się podzielić; jakie gesty, słowa są akceptowalne, a które niedopuszczalne.

Dziecko potrzebuje konkretnych narzędzi – słów i formuł, które może wykorzystać, by odmówić.

Trenowanie asertywności w domu

- Warto w domowych warunkach trenować asertywność: tam, gdzie sytuacja na to pozwala, pytać o zdanie i szanować je, pokazując, że odmowa jest możliwa i skuteczna.

W praktyce oznacza to m.in.:

• pytanie o wybór,
• akceptowanie odmowy,
• pomoc w nazywaniu potrzeb i emocji.

Złość – którą często piętnuje się u dziewczynek – bywa tu ważną wskazówką.

- Bywa ona sygnałem informującym, że jakaś granica została przekroczona.

Rodzic jako wzór

Najsilniejszy komunikat wychowawczy to zachowanie dorosłych.

- Dzieci najskuteczniej uczą się przez obserwacje; własnym zachowaniem powtarzają to, co znajome.

Jeśli rodzic sam nie potrafi odmawiać czy stawiać granic – dziecko również będzie miało z tym kłopot.

Zdrowa dziewczynka to nie zawsze „grzeczna dziewczynka”

Budowanie asertywności u dziewczynek to inwestycja w ich bezpieczeństwo, dobrostan emocjonalny i przyszłe relacje. Celem wychowania nie jest „ciche posłuszeństwo”, lecz umiejętność jasnego komunikowania swoich potrzeb i dbania o własne granice.

Syndrom „grzecznej dziewczynki” można przełamać – ale wymaga to uważności, wsparcia i gotowości rodziców do zmiany własnych schematów.