Ból ucha u dziecka. Laryngolog: jak się przed nim chronić?

Jak rozpoznać ból ucha u dziecka?

Jakie są objawy bólu ucha u dziecka? Nasz ekspert Marta Bembnowska-Zelek wylicza:

Starsze dzieci zwykle zgłaszają dolegliwości bólowe rodzicom czy opiekunom i opisują charakter i dokładne umiejscowienie bólu, natomiast u młodszych dzieci objawy sugerujące ból ucha to m.in.: niepokój, drażliwość płaczliwość, niespokojny sen, wybudzanie w nocy ze snu, niechęć do ssania, do jedzenia, ból brzuszka, wymioty.

Jeśli dziecko nie potrafi jeszcze zakomunikować w jasny sposób, że coś mu dolega, wówczas na ból ucha może wskazywać niepokojące zachowanie dziecka: trzymanie za uszko, ból przy dotyku uszka, różnego rodzaju wydzielina wypływająca z uszka, obrzęk okolicy ucha, niedosłuch.

Dziecko może gorączkować, bólowi ucha często towarzyszy katar i przytkanie nosa, czasami występują nudności, wymioty, zawroty głowy - tłumaczy laryngolog.

Jak spędzić z dzieckiem Wielkanoc? Psycholog podpowiada rodzicom

Adaptacja przedszkolna: zacznij przygotowania wcześniej. Wskazówki psychologa dziecięcego

Krztusiec. Szczególnie niebezpieczny u niemowląt

Drgawki gorączkowe u dziecka. Co robić? Zachować spokój

Kolka niemowlęca. Mały czy duży problem?

Straszenie dzieci. Kiedy rodzice serwują dzieciom lęki i nieufność

Jakie są przyczyny bólu ucha u dziecka?

Ból ucha jest jedynie objawem, a przyczyn może być bardzo wiele.

Możemy wyróżnić ból związany ze schorzeniami samego ucha, czyli otalgię pierwotną, bądź ból, który może mieć charakter wtórny, wówczas jest on przeniesiony do ucha z innych narządów głowy i szyi - wyjaśnia Marta Bembnowska-Zelek.

I jak dodaje:

U dzieci zdecydowanie częściej występuje otalgia pierwotna i jest ona przede wszystkim skutkiem ostrego zapalenia ucha środkowego.

Do innych często występujących przyczyn bólu ucha u dzieci należą:

• zapalenie ucha zewnętrznego, krwiaki małżowiny usznej,
• czop woskowinowy,
• urazy głowy, ucha zewnętrznego czy środkowego,
• ciało obce w uchu,
• zaostrzenie przewlekłego stanu zapalnego,
• urazy ciśnieniowe ucha,
• rzadko nowotwory, guzy ucha zewnętrznego czy środkowego.

Schorzenia mogące natomiast wywoływać otalgię wtórną u dzieci to m.in.: ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, zapalenia i choroby jamy ustnej, zaawansowana próchnica, wyrzynanie się zębów trzonowych, zapalenie ślinianek, urazy gardła, schorzenia stawu skroniowo – żuchwowego.

Konieczne szczegółowe badania

Jak zauważa nasz ekspert, ból ucha to objaw, który powinien być sygnałem, że dzieje się coś niepokojącego w organizmie i nigdy nie powinien być ignorowany.

Chociaż może to być przejściowe, niewielkie pobolewanie, które niebawem samo ustąpi, związane np. z wyrzynaniem się zębów trzonowych, drobnym urazem skóry przewodu słuchowego, bądź zaostrzeniem wysiękowego zapalenia ucha, to zdarza się również, że dyskretny ból może towarzyszyć ostremu ropnemu zapaleniu ucha lub bardzo poważnym przewlekłym zmianom zapalnym czy nowotworowym.

Laryngolog podkreśla jak istotne jest, aby zawsze zebrać szczegółowy wywiad chorobowy i wykonać badanie otoskopowe, a także pełne badanie laryngologiczne z dokładną oceną nosa, nosogardła, jamy ustnej, gardła i krtani.

Nieleczony ból ucha może prowadzić do niebezpiecznych powikłań.

W przypadku zaniechania szczegółowego badania laryngologicznego można przeoczyć poważne stany chorobowe, które mogą doprowadzić do groźnych powikłań, takich jak: stany zapalne ucha zewnętrznego, środkowego, zapalenie wyrostka sutkowatego, zapalenie błędnika, niedowład nerwu twarzowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakrzepica czy ropnie mózgu bądź powikłania związane z innymi narządami głowy i szyi wywołującymi ból ucha - wylicza Marta Bembnowska-Zelek.

Kiedy ból ucha jest problemem nawracającym?

Ból ucha u dziecka może wystąpić incydentalnie lub może mieć tendencję do nawrotów w zależności od przyczyny.

W przypadku zalegania ciała obcego w uchu mamy do czynienia najczęściej z jednorazowym epizodem i po jego usunięciu dolegliwości zwykle mijają bezpowrotnie. Jeśli natomiast ból ucha związany jest przewlekłym procesem zapalnym jak np. w wysiękowym lub perlakowym zapaleniu ucha, wówczas problem może nawracać - zauważa nasz ekspert.

Jak przebiega leczenie bólu ucha? To zależy od jego przyczyny.

Jeśli jest on wynikiem np. zalegania woskowiny czy ciała obcego, należy oczyścić przewód słuchowy,  usunąć ciało obce. W przypadku toczącego się procesu zapalnego w obrębie gardła, migdałków czy samego ucha, najczęściej stosuje się leczenie przeciwzapalne i przeciwbólowe, w niektórych przypadkach konieczna jest antybiotykoterapia, leki douszne, bądź donosowe, z kolei ból ucha wywołany przewlekłym procesem zapalnym lub guzem, nowotworem wymaga zwykle leczenia operacyjnego - tłumaczy laryngolog.

Ból ucha u dziecka. Jak go uniknąć?

Nasz ekspert przyznaje, że nie ma możliwości, żeby całkowicie uchronić dziecko przed bólem ucha. Można jednak podjąć szereg  kroków, aby zminimalizować częstość jego występowania.

W związku z tym, iż najczęstszą przyczyną bólu ucha u dziecka jest zapalenie ucha środkowego, należy przede wszystkim zapobiegać infekcjom górnych dróg oddechowych, których skutkiem jest katar i niedrożność trąbki słuchowej. Zatem utrzymanie drożności nosa i systematyczna toaleta nosa ma kluczowe znaczenie w aspekcie profilaktyki chorób uszu, podobnie jak stymulowanie odporności dziecka czy szczepienia ochronne - podkreśla.

Istotne znaczenie ma również ubieranie dziecka stosownie do warunków atmosferycznych. Nie tylko ważna jest ciepła odzież, która ochroni przed chłodną aurą, ale także nieprzegrzewanie dziecka. 

Należy pamiętać, że palenie tytoniu, zarówno czynne jak i bierne oraz sztuczne karmienie ma niekorzystny wpływ na choroby ucha środkowego. Warto podkreślić istotę karmienia piersią przez pierwsze miesiące życia dziecka.

Trzeba również uważać na czyszczenie ucha patyczkami kosmetycznymi.

Delikatne oczyszczanie samego wejścia do przewodu nie powoduje negatywnych następstw, jednak głębsze oczyszczanie może sprzyjać ugniataniu woskowiny w przewodzie, co skutkuje powstaniem korka/czopu woskowinowego i może zatkać ucho lub dodatkowo przyczynić się do zapalenia przewodu słuchowego - uczula Marta Bembnowska-Zelek.

Zdarza się również, że przypadkowo podczas badania laryngologicznego można znaleźć ciało obce w uchu (zwykle mały klocek lego, drobna kulka, koralik itp.). Należy zwracać więc szczególną uwagę i kontrolować czym bawią się młodsze dzieci.

Ponadto przekłuwanie uszu małym dzieciom powinno być przemyślaną i odpowiedzialną decyzją rodziców i opiekunów, gdyż urazy małżowiny usznej spowodowane pociągnięciem lub zerwaniem kolczyka nie należą do rzadkości.

Nasz ekspert zauważa jak niebagatelne znaczenie ma również dieta z ograniczeniem spożywania węglowodanów i mleka krowiego, które skutkują  nadmiarem śluzu.

Z kolei w grupie najmłodszych dzieci bardzo istotne znaczenie ma prawidłowa pozycja podczas karmienia dziecka piersią czy butelką oraz odbijanie dziecka po karmieniu, by zapobiec ulewaniu pokarmu, przedostaniu się go przez trąbkę słuchową do ucha środkowego, co sprzyja zapaleniu ucha - mówi laryngolog.

I podkreśla:

Każdy ból ucha zgłaszany przez dziecko, który nie przechodzi po lekach przeciwbólowych lub nawraca, czy też powoduje inne dodatkowe dolegliwości, a także zachowanie dziecka mogące sugerować ból ucha, zawsze wymaga konsultacji i dokładnego badania laryngologicznego.