Jak radzić sobie z rwą kulszową? Fizjoterapeuta odpowiada

Czym jest rwa kulszowa? 

Rwą kulszową najczęściej opisujemy ból promieniujący do kończyny dolnej oraz towarzyszący mu zazwyczaj ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Dolegliwości występują po tylnej stronie uda i mają różny zakres. Dodatkowo upośledzają codzienne funkcjonowanie oraz utrudniają wiele aktywności. 

Jak zauważa nasz ekspert, fizjoterapeuta Mateusz Kujawa:

Rwa kulszowa jest nazwą dość nieprecyzyjną i często za jej pomocą określane są różne obrazy kliniczne. Oprócz dolegliwości bólowych pojawić się mogą również parestezje (mrowienia) oraz objawy neurologiczne takie jak ubytki czuciowe i ruchowe oraz zniesienie odruchu fizjologicznego ze ścięgna Achillesa wynikające z uszkodzenia uciśniętego nerwu obwodowego. 

Jak dbać o kręgosłup po 40. roku życia? Ruch, nawyki i fizjoterapia

Terapia wisceralna w leczeniu bólu: dla kogo i na czym polega?

Masaż Kobido – japoński lifting twarzy bez skalpela. Na czym polega i jakie daje efekty?

Jak fizjoterapeuta diagnozuje i leczy migrenę? Ekspertka wyjaśnia

Ból pleców u rodziców. Jak noszenie dziecka wpływa na kręgosłup?

Zaciskasz zęby, boli cię głowa? Sprawdź, czy pomoże fizjoterapia stomatologiczna

Przyczyny rwy kulszowej

Najczęstszą przyczyną występowania rwy kulszowej jest zapalenie korzeni nerwowych splotu lędźwiowo - krzyżowego spowodowane jest to w sporej większości przypadków uciskiem krążka międzykręgowego. 

- Do innych przyczyn możemy zaliczyć uciski wynikające z rozrostu guza lub torbieli, zwężenia zachyłka i uwięźnięciu w nim korzenia nerwowego lub uwięźnięciu nerwu spowodowanego przez mięsień gruszkowaty znaczenie mają również zapalenia o podłożu reumatoidalnym - wylicza fizjoterapeuta. 

Ból spowodowany jest w pierwszej kolejności przez zapalenie osłonki korzenia nerwowego, ponieważ jest ona wyjątkowo dobrze unerwiona nocyceptywnie. Opuchnięta w wyniku toczącego się stanu zapalnego osłonka nerwu może samoistnie dociskać korzeń właściwy powodując dodatkowe objawy takie jak parestezje, a w następstwie ubytki neurologiczne wynikające z powolnego uszkodzenia korzenia właściwego. 

- Badania przeprowadzone przez Takahashi i wsp. wykazują, że zarówno drażnienie chemiczne spowodowane zapaleniem jak i drażnienie mechaniczne wynikające z ucisku mają zbliżoną intensywność, jednakże połączenie tych dwóch komponentów daje w rezultacie zdecydowanie większy ból.

Jak zauważa fachowo Mateusz Kujawa:

- Dolegliwości te dotyczą najczęściej ludzi w przedziale wiekowym 35-60 lat i wynikają głównie z fizjologicznego procesu dehydratacji krążka międzykręgowego i braku wcześniejszej adaptacji do tego procesu.

I dodaje:

- W dużym uproszczeniu, osłabione krążki nie wytrzymują większych obciążeń przez co dochodzi najczęściej do przepukliny krążka międzykręgowego która może lub nie musi drażnić korzenie nerwowe. W grupie ryzyka są osoby, które pracują fizycznie, są otyłe lub są nałogowymi palaczami, osoby poddane wibracjom w pojazdach oraz osoby wysokie.

Objawy rwy kulszowej

Rwa kulszowa objawia się przede wszystkim bólem, który promieniuje wzdłuż tylnej strony uda, łydki, a czasem aż do stopy. Może mu towarzyszyć:

• parestezja (mrowienie),
• deficyty czuciowe i ruchowe,
• zniesienie odruchu skokowego,
• ograniczenie ruchomości,
• nasilenie bólu przy kaszlu, kichaniu lub parciu.

- W cięższych przypadkach ucisk może dotyczyć również rdzenia kręgowego, powodując objawy takie jak parestezje w okolicy krocza, problemy z trzymaniem moczu i stolca, czy osłabienie kończyn dolnych – ostrzega specjalista.

Diagnostyka i leczenie rwy kulszowej

Diagnostyka rwy kulszowej opiera się na wywiadzie, badaniu funkcjonalnym i obrazowym. Ważne jest zastosowanie testów rozciągowych oraz neurologicznych, takich jak SLR czy SLUMP, aby dokładnie określić źródło bólu.

- Leczenie rwy kulszowej w większości przypadków opiera się na terapii zachowawczej, która obejmuje farmakoterapię, fizjoterapię oraz ćwiczenia. Co ciekawe, konflikty dyskowo-korzeniowe mają wysoką tendencję do samoleczenia – niektóre bóle mogą ustąpić w ciągu 6–8 tygodni, choć pełny proces regeneracji może potrwać nawet do roku – tłumaczy Mateusz Kujawa.

Farmakoterapia obejmuje niesteroidowe leki przeciwzapalne, środki zwiotczające mięśnie, a w razie potrzeby lekkie opioidy. Fizjoterapia skupia się na:

• masażach,
• terapii manualnej,
• ćwiczeniach wzmacniających,
• technikach trakcyjnych, które zmniejszają ucisk na korzenie nerwowe.

W wyjątkowych przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, stosuje się iniekcje przeciwzapalne lub interwencję chirurgiczną.

Kluczowa profilaktyka

Ze względu na dużą nawrotowość schorzenia, profilaktyka jest kluczowa. Jak podkreśla Mateusz Kujawa: 

- Kluczowe jest zwiększenie aktywności fizycznej, wprowadzenie ruchu np. spacery, bieganie lub pływanie. Zaleca się zmianę nawyków żywieniowych, jeśli pacjent jest otyły oraz zaprzestanie palenia papierosów, jeśli pacjent jest palaczem. 

Trening powinien skupiać się głównie na wzmacnianiu mięśni nóg oraz pośladków jak również mięśni CORE.

- Jednak najważniejsza jest nauka ergonomii codziennego funkcjonowania zawarta w tzw. szkole pleców. Istotnym jest by nauka prawidłowego podnoszenia ciężarów, by minimalizować ryzyko przeciążeń, a także unikanie siedzenia w jednej wymuszonej pozycji podczas pracy - uczula nasz ekspert. 

Bibliografia: 

Carlson BB, Albert TJ. Lumbar disc herniation: what has the Spine Patient Outcomes Research Trial taught us? Int Orthop. 2019 Apr;43(4):853-859. doi: 10.1007/s00264-019-04309-x. Epub 2019 Feb 15. PMID: 30767043.

Cyriax J. Perineuritis. Br Med J. 1942 May 9;1(4244):578-80. doi: 10.1136/bmj.1.4244.578. PMID: 20784219; PMCID: PMC2160769.

CYRIAX J. Lumbar disc lesions; conservative treatment. S Afr Med J. 1958 Jan 4;32(1):1-3. PMID: 13506735.

Demirel A, Yorubulut M, Ergun N. Regression of lumbar disc herniation by physiotherapy. Does non-surgical spinal decompression therapy make a difference? Double-blind randomized controlled trial. J Back Musculoskelet Rehabil. 2017 Sep 22;30(5):1015-1022. doi: 10.3233/BMR-169581. PMID: 28505956.

Jensen MC, Brant-Zawadzki MN, Obuchowski N, Modic MT, Malkasian D, Ross JS. Magnetic resonance imaging of the lumbar spine in people without back pain. N Engl J Med. 1994 Jul 14;331(2):69-73. doi: 10.1056/NEJM199407143310201. PMID: 8208267.

Jensen RK, Kongsted A, Kjaer P, Koes B. Diagnosis and treatment of sciatica. BMJ. 2019 Nov 19;367:l6273. doi: 10.1136/bmj.l6273. PMID: 31744805.

Kim ES, Oladunjoye AO, Li JA, Kim KD. Spontaneous regression of herniated lumbar discs. J Clin Neurosci. 2014 Jun;21(6):909-13. doi: 10.1016/j.jocn.2013.10.008. Epub 2013 Oct 24. PMID: 24316264.

Koes BW, Peul WC, van Tulder MW. Diagnosis and treatment of sciatica. BMJ. 2007 Jun 23;334(7607):1313-7. doi: 10.1136/bmj.39223.428495.BE. PMID: 17585160; PMCID: PMC1895638.

Sari H, Akarirmak U, Karacan I, Akman H. Computed tomographic evaluation of lumbar spinal structures during traction. Physiother Theory Pract. 2005 Jan-Mar;21(1):3-11. PMID: 16385939.

Slavin KV, Raja A, Thornton J, Wagner FC Jr. Spontaneous regression of a large lumbar disc herniation: report of an illustrative case. Surg Neurol. 2001 Nov;56(5):333-6; discussion 337. doi: 10.1016/s0090-3019(01)00607-3. PMID: 11750011.

Stafford MA, Peng P, Hill DA. Sciatica: a review of history, epidemiology, pathogenesis, and the role of epidural steroid injection in management. Br J Anaesth. 2007 Oct;99(4):461-73. doi: 10.1093/bja/aem238. Epub 2007 Aug 17. PMID: 17704089.

Takahashi N, Yabuki S, Aoki Y, Kikuchi S. Pathomechanisms of nerve root injury caused by disc herniation: an experimental study of mechanical compression and chemical irritation. Spine (Phila Pa 1976). 2003 Mar 1;28(5):435-41. doi: 10.1097/01.BRS.0000048645.33118.02. PMID: 12616153.

Tippett GO. Disk Lesions and Low Backache. Br Med J. 1955 Feb 19;1(4911):479–80. PMCID: PMC2061232.

Podręczniki: 

Artur Dziak - Bóle krzyża; Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich Warszawa 1984 

J.H Cyriax, P.J Cyriax - Cyriax's Illustrated Manual of Orthopaedic Medicine