Niedoczynność tarczycy - jakie są jej przyczyny?

Rola tarczycy

Tarczyca, czyli narząd wydzielania wewnętrznego usytuowany u podstawy szyi, przylegający do tchawicy. Gruczoł ten produkuje 3 rodzaje niezwykle istotnych dla metabolizmu hormonów: 

• trójjodotyroninę (T3),
• tyroksynę (T4),
• kalcytoninę.

Aby mogła zachodzić sprawna synteza ww. związków, niezbędne jest dostarczenie odpowiednich ilości jodu z pożywieniem.

Funkcjonowanie tarczycy podlega regulacji ze strony przysadki produkującej TSH (tyreotropinę), który to hormon stymujuje tarczycę do produkcji i wydzielania T3 i T4.

Zapalenie tarczycy. Od bakterii po Hashimoto

Nadczynność tarczycy – czym jest spowodowana?

Niedoczynność tarczycy, czym jest?

O niedoczynności tarczycy mowa wtedy, gdy występuje znaczny niedobór tyroksyny (T4), który wynika z niedostatecznego działania trójjodotyroniny (T3), co skutkuje uogólnionym spowolnieniem procesów metabolicznych. Jest to jedno z najczęściej występujących zaburzeń funkcjonowania tarczycy, a choruje 5% kobiet i 1% mężczyzn w populacji.

Wyróżniamy dwa rodzaje niedoczynności tarczycy:

• kliniczna (pełnoobjawowa) - o dużym nasileniu, objawy są widoczne i łatwe do wykrycia,
• subkliniczna (utajona) - trudna do wykrycia, objawy są skąpe i często ciężkie do wykrycia. Wskazówką mogą być obniżony nastrój oraz podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego oraz LDL w osoczu krwi.

Przyczyny niedoczynności tarczycy

Przyczyny pierwotne

Czyli takie, które są pierwotnie zlokalizowane w tarczycy:

• choroba Hashimoto (przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy) - razem z przyczynami jatrogennymi odpowiada za 90% przypadków niedoczynności tarczycy,
• leczenie radiojodem (stosowany w niektórych nowotworach czy przy nadczynności),
• usunięcie tarczycy (całości lub jej części),
• stosowanie leków przeciwtarczycowych (np. tiamazol, lit, amiodaron) - jeśli dochodzi do ich przedawkowania, to niedoczynność powinna ustąpić po odstawieniu,
• niedobór jodu,
• podostre zapalenie tarczycy,
• choroba Gravesa-Basedowa,
• amyloidoza,
• sarkoidoza.

UWAGA! Nie powinno się stosować suplementacji jodu bez konsultacji z lekarzem. Zbyt duża podaż tego pierwiastka może skutkować poważnymi zaburzeniami funkcjonowania tarczycy.

Przyczyny wtórne

Te z kolei występują dużo rzadziej i mają swoją genezę w niedoczynności przysadki (niedobór TSH):

• nowotwory przysadki,
• choroby zapalne i naciekowe (np. sarkoidoza),
• uszkodzenia popromienne,
• uszkodzenia pooperacyjne.

Wyróżniamy także niedoczynność tarczycy trzeciorzędową, która wynika z niedoboru TRH (tyreoliberyna), która to jest hormonem podwzgórza działającym na przysadkę. Przyczyną najczęściej jest uszkodzenie podwzgórza lub szypuły przysadki.

Objawy niedoczynności tarczycy

Do głównych symptomów wskazujących na niedoczynność tarczycy zaliczamy:

• przyrost masy ciała,
• pogrubienie rysów twarzy,
• nietolerancję niskich temperatur,
• suchą skórę,
• wypadanie włosów,
• obrzęk rąk i powiek,
• spowolnienie psychoruchowe,
• osłabienie odruchów,
• senność,
• zmniejszoną tolerancję na wysiłek,
• zaburzenia depresyjne,
• zaburzenia pamięci,
• osłabienie słuchu,
• spowolnienie akcji serca <60 uderzeń/min.,
• słabo wyczuwalne tętno,
• niedociśnienie,
• zmniejszenie częstotliwości oddechów,
• powiększenie języka,
• pogrubienie fałdów głosowych (może skutkować chrypką),
• zaparcia,
• bóle mięśniowe,
• obrzęk stawów,
• obniżone libido,
• obfite miesiączki,
• zaburzenia miesiączkowania,
• niepłodność u kobiet,
• zaburzenia wzwodu.

Badania biochemiczne

Niezwykle pomocną wskazówką w diagnozowaniu niedoczynności tarczycy, a także ustalaniu jej przyczyn są wyniki badań biochemicznych. Na te parametry warto zwrócić uwagę:

• podwyższony poziom TSH,
• fT4 (wolne T4) obniżone,
• fT3 najczęściej prawidłowe, rzadko obniżone,
• przeciwciała anty-TPO podwyższone (jeśli podłoże autoimmunologiczne),
• cholesterol całkowity podwyższony,
• frakcja LDL podwyższona,
• triglicerydy podwyższone,
• niedokrwistość.

Diagnostyka obrazowa

Niezwykle istotnym badaniem w diagnozowaniu niedoczynności tarczycy, a przede wszystkim jej przyczyny jest USG. Na podstawie wielkości i echogeniczności gruczołu, lekarz jest w stanie określić etiologię tego zaburzenia.

Leczenie niedoczynności tarczycy

W zakresie działań profilaktycznych nie ma zbyt dużego pola manewru, bowiem za ujawnienie niedoczynności tarczycy w dużej mierze odpowiadają predyspozycje genetyczne pacjenta. Osobom, u których w rodzinie występują choroby tarczycy, zaleca się jednak okresowo badać poziom TSH (warto zapytać lekarza POZ).

Schorzenie to leczy się natomiast substytuując tyroksynę lewotyroksyną (syntetyczny analog T4). Jej dawki dobierane są ze względu na stadium choroby, etap leczenia, a także biorąc pod uwagę podłoże zaburzenia. Hormony tarczycy należy przyjmować tylko i wyłącznie po konsultacji z lekarzem, a środki te przepisywane są wyłącznie na receptę. Przyjmuje się, że po prawidłowo dobranej terapii farmakologicznej samopoczucie powinno ulec unormowaniu.

Jeśli podejrzewasz u siebie niedoczynność tarczycy i potrzebujesz skonsultować swoje wątpliwości z endokrynologiem, możesz umówić się na e-Wizytę bez wychodzenia z domu. Wielu pacjentów i lekarzy docenia ten sposób komunikacji, bowiem pozwala on zaoszczędzić sporo czasu i jest doskonałą alternatywą dla wizyt stacjonarnych w dobie pandemii.