Zapalenie tarczycy. Od bakterii po Hashimoto

Zapalenie tarczycy czy zapalenia tarczycy?

Zapalenie tarczycy to zróżnicowana pod względem przebiegu klinicznego, stanu czynnościowego oraz obrazu histopatologicznego choroba.

Dlatego powinniśmy raczej mówić o zapaleniach tarczycy, bo pod tym pojęciem kryją się bardzo różne jednostki kliniczne. Manifestują się w  różny sposób,  mają różne przyczyny i dlatego leczymy je w różny sposób - wyjaśnia zawiłości dr Anna Kępczyńska - Nyk.

I dodaje:

Jeśli chodzi o przebieg kliniczny, możemy wyróżnić zapalenia ostre, podostre oraz  przewlekłe, w tym  autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, powszechnie znane pod nazwą "Choroby Hashimoto". W praktyce klinicznej najczęściej spotykamy się właśnie z Chorobą Hashimoto.

Nadczynność tarczycy – czym jest spowodowana?

Niedoczynność tarczycy - jakie są jej przyczyny?

Przyczyny i objawy ostrego zapalenia tarczycy

Pod pojęciem ostrego zapalenia tarczycy, kryje się najczęściej zapalenie bakteryjne, ropne. Jest to rzadka choroba, dotykająca przede wszystkim  dzieci i młodych dorosłych. Jej przyczyną jest zakażenie przez bakterie z grupy paciorkowców i gronkowców, rzadziej przez pałeczki okrężnicy. Do zakażenia dochodzi drogą krwi lub przez przejście zakażenia ropnego z sąsiednich tkanek - tłumaczy specjalistka.

Wśród ważnych diagnostycznie objawów należy wyróżnić:

Bolesny obrzęk gruczołu, z wytworzeniem ropnia oraz towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych. Objawom może towarzyszyć gorączka i dreszcze. W badaniach laboratoryjnych zazwyczaj  nie obserwujemy zaburzeń funkcji tarczycy (czyli stężenia TSH i hormonów tarczycy- Ft4 i Ft3 pozostają w normie), za to możemy obserwować podwyższone parametry stanu zapalnego- CRP i leukocytozę.

Doktor Anna Kępczyńska - Nyk podkreśla, że leczenie ostrego zapalenia tarczycy wymaga:

Zastosowania antybiotyku dożylnie, drenażu chirurgicznym, jeśli występuje ropień, a bywa, że pacjent wymaga także zabiegu  operacyjnego wycięcia zajętego przez proces zapalny fragmentu tarczycy.

Innymi, znacznie rzadszymi przyczynami ostrego zapalenia tarczycy jest zapalenie po podaniu jodu promieniotwórczego w ramach leczenia nadczynności tarczycy lub po radioterapii (napromienieniu z zewnątrz) z powodu nowotworów okolicy głowy i szyi.  

Przyczyny i objawy podostrego zapalenia tarczycy

Tu z pewnością lekarz zwróci uwagę na nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych:

Podostre zapalenie tarczycy to choroba, która manifestuje się bólem szyi promieniującym do żuchwy, bolesnością podczas badania palpacyjnego, często gorączką. Objawom towarzyszą zaburzenia funkcji tarczycy z przejściową nadczynnością tarczycy  wynikającą z destrukcji miąższu gruczołu. W badaniach laboratoryjnych obserwujemy podwyższone stężenie hormonów tarczycy- Ft4 i Ft3, supresję (obniżone, często niewykrywalne metodami laboratoryjnymi) TSH, a także wybitnie przyspieszony wskaźnik OB - wylicza ekspertka.

I co ważne:

Wystąpienie  objawów jest poprzedzone zakażeniem górnych dróg oddechowych.

Przyczyną takiego stanu rzeczy jest etiologia choroby:

Choroba jest wywołana najprawdopodobniej infekcją wirusową, najczęściej wirusem grypy, EBV, może także wystąpić w przebiegu zakażenia SARS-Cov2. W leczeniu stosujemy leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), np. ibuprofen, w razie braku efektu konieczne może być zastosowanie leków z grupy glikokortykosteroidów (np. prednizon), w stopniowo zmniejszanych dawkach - tłumaczy.

Przyczyny i objawy przewlekłego zapalenia tarczycy

Do przewlekłych zapaleń tarczycy zaliczamy przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (określane także jako zapalenie limfocytowe lub choroba Hashimoto).

Jest to najczęstsza postać zapalenia  przewlekłego oraz najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy. Choroba Hashimoto jest związana z obecnością przeciwciał przeciwtarczycowych- najczęściej przeciwko tyreoperoksydazie- aTpo, enzymowi na szlaku syntezy hormonów tarczycy i anty-TG- przeciwko tyreoglobulinie, białku występującemu w komórkach tarczycy. Obecność przeciwciał jest związana z naciekami limfocytowymi w gruczole - tłumaczy mechanizm choroby endokrynolożka.

Przewlekłe zapalenie tarczycy może występować bez współistniejącej niedoczynności tarczycy i  jest wówczas bezobjawowe.

Chorobę Hashimoto z prawidłową funkcją tarczycy rozpoznajemy na podstawie podwyższonych stężeń przeciwciał aTpo i aTG w surowicy z często towarzyszącym charakterystycznym obrazem gruczołu w USG i prawidłowymi parametrami oceniającymi funkcję tarczycy- czyli TSH, Ft4 i Ft3 pozostają w granicach normy - przekazuje dr Anna Kępczyńska - Nyk.

Z kolei:

Objawy daje natomiast choroba Hashimoto przebiegająca z zaburzeniami funkcji tarczycy, najczęściej z niedoczynnością tarczycy. Możemy mieć do czynienia z subkliniczną niedoczynnością tarczycy (czyli stanem, w którym TSH jest podwyższone, jednak hormony tarczycy w granicach normy) lub z kliniczną niedoczynnością tarczycy, kiedy podwyższonemu stężeniu TSH towarzyszą obniżone stężenie hormonów tarczycy- Ft4 i Ft3. Pacjenci skarżą się wówczas na osłabienie, zmęczenie, senność, brak energii, przyrost masy ciała, zaparcia, upośledzenie funkcji intelektualnych - wymienia nasza rozmówczyni.

Obecnie niedoczynność tarczycy jest często rozpoznawana na wczesnym etapie z uwagi na dużą świadomość pacjentów, choć należy zaznaczyć, że objawy podobne do objawów niedoczynności tarczycy mogą towarzyszyć także innym chorobom, np. niedokrwistości czy depresji.

Lekarz stawia rozpoznanie choroby na podstawie wyników badań laboratoryjnych oraz towarzyszących objawów. Leczenie polega na zastosowaniu hormonów tarczycy, tak, aby stężenie TSH w wyniku zastosowanego leczenia pozostawało w granicach normy.

Czy przewlekłe zapalenie tarczycy należy utożsamiać z chorobą Hashimoto?

Przewlekłe zapalenie tarczycy jest najczęściej wywołane chorobą autoimmunologiczną, czyli chorobą Hashimoto, nie jest więc błędem utożsamianie tych pojęć.

Należy jednak pamiętać także o innych, znacznie rzadszych  typach zapalenia przewlekłego, jak np. niebolesne zapalenie tarczycy, poporodowe zapalenie tarczycy czy zapalenie tarczycy z intensywnym włóknieniem ( tzw choroba Riedla), a także zapaleniach przewlekłych wywołanych przez stosowanie niektórych leków- np. amiodaronu - dodaje dr Anna Kępczyńska - Nyk.

Kto jest szczególnie narażony na zapalenie tarczycy?

Przewlekłe zapalenie tarczycy o podłożu autoimmunologicznym występuje częściej u kobiet, które stanowią nawet do 95% chorujących. Częstość choroby Hashimoto wzrasta z wiekiem, a także u osób, które mają inne choroby o podłożu autoimmunologicznym np. reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzycę typu 1, celiakię - podkreśla specjalistka.

Ważna okazuje się również historia chorób w rodzinie i stan psychiczny pacjenta:

Częściej występuje także u osób, u których choroby autoimmunologiczne występują rodzinnie. Bezpośrednim czynnikiem wywołującym może być np. infekcja wirusowa, silny stres.

Jak leczy się zapalenie tarczycy?

Zapalenia tarczycy to grupa bardzo różnych chorób, o różnej etiologii, tak więc leczenie znacząco się różni.

Zapalenie ostre, (najczęściej bakteryjne) leczy się antybiotykiem, podostre lekami przeciwzapalnymi - NLPZ lub glikokortykosteroidami. W przypadku zapalenia przewlekłego  przebiegającego  z niedoczynnością tarczycy podajemy hormony tarczycy, jeśli zaś występują objawy nadczynności, wówczas stosujemy leki przeciwtarczycowe, które hamują  produkcję hormonów tarczycy oraz leki z grupy betaadrenolityków, które osłabiają działanie hormonów tarczycy między innymi zmniejszają częstotliwość rytmu serca, pobudzenie psychoruchowe - wylicza lekarka.

Do czego prowadzi nieleczone zapalenie tarczycy?

Ostre a nieleczone zapalenie tarczycy może okazać się śmiertelne dla pacjenta:

Nieleczone zapalenie ostre (bakteryjne) może prowadzić do zakażenia ogólnoustrojowego, czyli sepsy i może stanowić zagrożenie życia.

Z kolei:

Zakażenie przewlekłe przebiegające z niedoczynnością tarczycy, jeśli nie jest leczone  może stopniowo prowadzić do znacznego upośledzenia funkcji organizmu: obniżonej temperatury ciała, zwolnionej pracy serca, oddechu, obrzęków.  W skrajnych przypadkach, szczególnie u pacjentów w starszym wieku, może prowadzić do przełomu hipometabolicznego, ze spowolnieniem wszystkich funkcji organizmu i śpiączką. Jest to stan zagrożenia życia, który wiąże się z wysoką śmiertelnością.

Warto wiedzieć również, że:

Nieleczone zapalenia przebiegające z nadczynnością tarczycy mogą prowadzić z kolei do przełomu tarczycowego ze znacznym przyspieszeniem czynności serca, podwyższoną temperaturą, przyspieszeniem oddechów. Jest to także stan zagrożenia życia, jednak w przypadku podjęcia leczenia śmiertelność nie jest aż tak wysoka jak w przypadku przełomu hipometabolicznego - uspokaja dr Anna Kępczyńska - Nyk.