Ospa wietrzna. Pediatra tłumaczy jak pielęgnować wysypkę

Co to jest ospa wietrzna?

Ospa wietrzna jest chorobą zakaźną charakterystyczną zwłaszcza dla wieku dziecięcego, ale dotykającą również osoby w wieku dorosłym. Za jej występowanie odpowiada wirus z rodziny Herpesviridae (wirus ospy wietrznej i półpaśca - Varicella-Zoster Virus, VZV).

Ospa jest przenoszona drogą kropelkową. Wirus wnika przez śluzówkę jamy ustnej, nosa i spojówek oczu oraz przez bezpośredni kontakt. Możliwe jest także przeniesienie wirusa przez łożysko - tłumaczy lekarz Katarzyna Zwonarz.

Okres wylęgania się wirusa to zwykle 10-21 dni, średnio około 2 tygodni.

Grypa sieje spustoszenie. Polacy nie chcą się szczepić

Angina. Dlaczego nie należy jej lekceważyć?

Półpasiec – jakie są objawy i skutki tej zakaźnej choroby?

Grzybica skóry - rodzaje, objawy, zapobieganie

Żółtaczka – czym jest i co ją wywołuje?

Świnka - zapobieganie, objawy, leczenie

Ospa wietrzna - objawy i przebieg choroby

Choroba zaczyna się od okresu tzw. objawów prodromalnych, które występują na 1-2 dni przed pojawieniem się wysypki. Objawy zwiastunowe to zwykle:

• złe samopoczucie,
• stan podgorączkowy lub gorączka,
• osłabienie apetytu,
• bóle głowy,
• bóle brzucha,
• bóle mięśni,
• nieżyt nosa (czasami).

Po tym okresie zaczyna się właściwa faza choroby czyli tzw. osutka ospowa.

Zmiany mogą pojawić się na całym ciele (również na owłosionej skórze głowy) oraz na śluzówkach. Szczególnie niebezpieczną lokalizacją są okolice oczu z uwagi na możliwość trwałych uszkodzeń rogówki - wyjaśnia nasza ekspertka.

Zmiany początkowo przypominają zaczerwienione, kilkumilimetrowe grudki, które z biegiem czasu wypełniają się płynem surowiczym (zakaźnym!). Po 2-4 dniach zmiany zasychają z utworzeniem strupka. Wysypka zwykle bywa swędząca.

Zmiany w ospie nie pojawiają się jednoczasowo. Po kilku dniach trwania choroby u pacjenta możemy zauważyć zarówno zmiany grudkowe, jak i pęcherzyki czy nawet już strupki. Czas pojawiania się kolejnych wykwitów ospowych to zwykle okres ok. 7 dni. Pacjent jest zakaźny od ok. 48 godzin przed pojawieniem się wysypki, aż do przyschnięcia wszystkich zmian (czyli do pojawienia się strupków - dodaje pediatra.

Zmiany goją się najczęściej bez pozostawienia trwałych blizn. Mogą się pojawić jedynie ustępujące z upływem czasu przebarwienia po odpadnięciu strupków.

Przechorowanie pozostawia trwałą odporność, ale możliwe jest ponowne uaktywnienie uśpionego wirusa w organizmie, który tym razem pojawia się w formie półpaśca. Sprzyjają temu okresy obniżonej z różnych powodów odporności czy podeszły wiek - przyznaje Katarzyna Zwonarz.

Ospa wietrzna - leczenie i pielęgnacja wysypki

W leczeniu gorączki w ospie rekomendowany jest paracetamol. U pacjentów predysponowanych do cięższego przebiegu możliwe jest zastosowanie Acyklowiru doustnie lub dożylnie w dawce zależnej od wieku.

A jak pielęgnować wysypkę? Pediatra podpowiada:

W czasie trwania ospy nie ma potrzeby powstrzymywania się od kąpieli. Pamiętajmy jednak, by był to raczej szybki prysznic, niż długa kąpiel. Warto też zwrócić uwagę, by niepotrzebnie nie trzeć wysypki ospowej ręcznikiem i osuszać ciało raczej dociskając ręcznik do skóry. Postarajmy się też, by woda nie była zbyt gorąca. Do wody można dodać kryształki nadmanganianu potasu, by nieco przyspieszyć przysychanie zmian ospowych.

Jeśli świąd skóry staje się dokuczliwy można stosować miejscowo na skórę pianki przeciwświądowe dostępne bez recepty lub/i doustne leki antyhistaminowe.

Stosowanie pudru płynnego nie jest zalecane. Ułatwia on bowiem namnażanie się bakterii w obrębie zmian ospowych pokrytych kolejnymi warstwami pudru - dodaje nasza ekspertka.

Sezon na ospę - zima i wiosna

Ospa jest jedną z najczęstszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Zwiększona zachorowalność występuje sezonowo - zimą i wiosną.

Jej rozprzestrzenianiu sprzyja bliski kontakt dzieci w żłobkach i przedszkolach. Ryzyko zakażenia kolejnych osób w kontakcie domowym wynosi  nawet ok. 90 procent - przyznaje nasza ekspertka.

Szczególnie zagrożone zarażeniem i ciężkim przebiegiem ospy są osoby już nawet powyżej 12 roku życia, kobiety w ciąży - zwłaszcza II i III trymestr,  gdzie występuje zagrożenie wystąpienia zapalenia płuc oraz noworodki matek, które zachorowały na ospę na ok. 5 dni przed porodem lub do 48 godzin po porodzie.

Zagrożoną grupą są także pacjenci z ciężkimi niedoborami odporności (wrodzonymi lub nabytymi)

Jak groźna jest ospa wietrzna? Możliwe powikłania

Jak zauważa nasza ekspertka, na początku zachorowania nie jesteśmy w stanie przewidzieć, jak ciężki będzie przebieg ospy wietrznej u danego pacjenta.

Najczęściej  występującymi powikłaniami – zwłaszcza u małych dzieci, które nie potrafią się powstrzymać od drapania zmian - są miejscowe nadkażenia bakteryjne. W skrajnej postaci mogą wystąpić ropnie skórne, ropowica tkanki podskórnej lub tkanki łącznej - zauważa pediatra.

U małych dzieci bolesność zmian, które występują na śluzówkach jamy ustnej może doprowadzić do niechęci do przyjmowania pokarmów oraz płynów,  a w konsekwencji do odwodnienia.  U dorosłych natomiast najczęstszym powikłaniem jest zapalenie płuc (wirusowe lub bakteryjne).

Wirus ospy, jako mający predylekcję do układu nerwowego może być przyczyną zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych i mózgu, zapalenia móżdżku, zapalenia poprzecznego rdzenia kręgowego czy zespołu Guillain- Barre - wylicza Katarzyna Zwonarz.

Ospa wietrzna - profilaktyka

Szeroko dostępne i rekomendowane są szczepionki przeciw wirusowi ospy (profilaktyka czynna). Cykl szczepienia składa się z dwóch dawek i jest zalecany dla dzieci po ukończeniu 9 miesiąca życia. Odstęp między dawkami powinien wynosić przynajmniej 6 tygodni.

Możliwa do zastosowania jest także profilaktyka bierna - podanie immunoglobuliny. Zastosowanie swoistej immunoglobuliny jest uzasadnione w szczególnych przypadkach klinicznych - kończy nasza specjalistka.

Katarzyna Zwonarz - Pediatra. Absolwentka Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracowała jako wykładowca akademicki w Zakładzie Immunologii Klinicznej i Transplantologii w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Prokocimiu oraz jako czynny lekarz na Oddziale Immunologii USD. Doświadczenie zawodowe zdobywała w Poradni Pediatrycznej oraz Przychodni GM Lekarze Rodzinni w Krakowie. Pracuje jako pediatra w Specjalmedzie w Dobczycach i Raciechowicach. Jest uczestnikiem i prelegentem zjazdów i konferencji naukowych.