ADHD u dorosłych. Kiedy chaos jest codziennością

Co to jest ADHD?

ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym, które cechuje się występowaniem zaburzeń koncentracji uwagi, nadmierną impulsywnością i nadruchliwością. Ma negatywny wpływ na funkcjonowanie w środowisku szkolnym, zawodowym bądź rodzinnym.

Pierwsze objawy pojawiają najczęściej  między 5 a 7 rokiem życia, jednak charakter objawów oraz ich stopień  nasilenia zmienia się na przestrzeni życia - tłumaczy nasz ekspert.

Często objawy, które dominują w wieku dziecięcym, w dorosłości nie stanowią już problemu, natomiast mogą manifestować się objawy z innych sfer ADHD.

Niegdyś uważano, że zaburzenie to dotyczy wyłącznie dzieci. To zmieniło się jednak w ostatnich latach i ADHD coraz częściej rozpoznawane jest także u dorosłych.

Szacuje się, że ADHD występuje u około 3-5% populacji dorosłych. Należy jednak zauważyć, że wiele osób pozostaje niezdiagnozowanych, objawy często współwystępują z innymi zaburzeniami psychicznymi i mogę być przez nie maskowane (m.in. uzależnienia, zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości, zaburzenia ze spektrum autyzmu) - przyznaje psychiatra Dariusz Bartczak.

ADD. Dlaczego nie mogę się skupić? Na deficyty uwagi cierpią nie tylko dzieci

ADHD – jak pomóc osobie z zaburzeniami aktywności psychoruchowej?

ADHD u dorosłych - objawy

U dorosłych ADHD daje objawy ze sfery zaburzeń koncentracji uwagi, impulsywności oraz regulacji emocji. Objawy hiperaktywności są zazwyczaj mniej nasilone niż w dzieciństwie .

Osoba dotknięta ADHD może sprawiać wrażenie osoby roztargnionej, źle zorganizowanej, która często gubi ważne dokumenty, klucze do mieszkania, zapomina o spotkaniach, rocznicach, terminach płatności. Osoby z ADHD często unikają zadań monotonnych, wymagających dokładności, powtarzalnych czynności, zdecydowanie lepiej radzą sobie w środowisku kreatywnym - wylicza lekarz.

W wieku dorosłym zaburzenia koncentracji mogą się manifestować jako trudności z utrzymaniem uwagi na jednej czynności przez dłuższy czas, łatwym rozpraszaniem się nawet błahymi bodźcami, dużą przerzutnością uwagi „z tematu na temat”. Może to powodować trudności w uczeniu się, przyswajaniu nowego materiału.

W codziennej pracy mogą pojawiać się liczne błędy wynikające z nieuwagi, bądź szybkiego działania. Wymiar zaburzeń impulsywności manifestuje się podejmowaniem szybkich decyzji, przerywaniem wypowiedzi innych osób, trudnością z oczekiwaniem na swoją kolej,  podejmowaniem zachowań  ryzykowanych, np. niebezpieczna jazda samochodem - wyjaśnia Dariusz Bartczak.

Osoby z ADHD mają także często trudności w uspokojeniu się, towarzyszy im uczucie wewnętrznego niepokoju, odczuwają potrzebę działania, bycia w ruchu.

Może utrzymywać się potrzeba poruszania kończynami, zmian pozycji ciała, bawienia się przedmiotami z otoczenia. Występuje wewnętrzny niepokój w sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia, powstrzymania się od zabierania głosu. Mogą także występować trudności w regulacji emocji, zmienność nastrojów, wybuchy złości na błahe sytuacje - zauważa nasz ekspert.

Codzienność z ADHD u dorosłych

 Osoby dotknięte ADHD często są postrzegane przez otoczenie jako chaotyczne, źle zorganizowane, impulsywne. Jakie wygląda codzienność osoby dorosłej z ADHD? Psychiatra tłumaczy:

Na przestrzeni życia typowe są częste zmiany pracy „wypalanie się” , zmiany kierunku studiów, poszukiwanie nowych doznań, nowych relacji. Osoby z ADHD często poszukują ekstremalnych doznań, co może skutkować zachowaniami ryzykownymi, tendencją do uzależnień, hazardu.

W codziennym funkcjonowaniu  osoby dotknięte ADHD często mają rozpoczętych wiele projektów, kursów, niedokończonych książek, przy czym szybko tracą nimi zainteresowanie, wykazują tzw. „słomiany zapał".

Z chęcią rzucają się w wir nowych aktywności, zainteresowań „wgryzają się w temat”. Często w sposób impulsywny dokonują zakupy niezbędnych sprzętów, książek, akcesoriów w danym temacie - przyznaje.

Trudności doświadczane przez osoby z ADHD mogą skutkować przerwaniem edukacji poniżej możliwości intelektualnych. Wpływać na trudności w utrzymaniu stałej pracy oraz powodować trudności w relacjach partnerskich.

Doświadczane niepowodzenia życiowe mogą prowadzić do obniżonej samooceny, obaw przed oceną innych, nadmiernym przeżywaniem krytyki. Występowanie objawów ADHD sprzyja występowaniu innych zaburzeń psychicznych - dopowiada Dariusz Bartczak.

ADHD u dorosłych - przyczyny

Jak podkreśla psychiatra, dokładne przyczyny ADHD nie są znane. Uznaje się, że jest to wynik  zbiegu czynników  genetycznych i wpływu czynników środowiskowych na które dana osoba była narażona w wieku prenatalnym i wczesnodziecięcym.

U osób dotkniętych ADHD występują odmienności w rozwoju i funkcjonowaniu części struktur OUN w których obserwuje się niedobór neuroprzekaźników - dopaminy i noradrenaliny. Objawy są związane z odrębnością w obrębie układu limbicznego odpowiedzialnego za regulację emocji, kory czołowej odpowiedzialnej m.in. za planowanie, organizację, funkcje wykonawcze. Odmienności w funkcjonowaniu ciała siatkowatego i zwojów podstawy mają wpływ na impulsywność oraz trudności w filtrowaniu dochodzących informacji, mogą także powodować zaburzenia snu - objaśnia fachowo.

ADHD u dorosłych - leczenie

Jak przebiega leczenie ADHD u osób dorosłych? Nasz ekspert przyznaje: pierwszym ważnym krokiem jest postawienie właściwej diagnozy lekarskiej w zakresie ADHD jak i zaburzeń współistniejących.

Następnie konieczna jest właściwa edukacja w zakresie ADHD dla pacjenta i jego najbliższych, świadomość konsekwencji, wpływu na życie, konstruktywne spojrzenie na możliwości terapeutyczne - podkreśla psychiatra.

U większości pacjentów rekomendowane jest wdrożenie leczenia farmakologicznego. Część objawów w szczególności związanych z zaburzeniami koncentracji, impulsywnością dobrze reaguje na leczenie lekami stymulującymi OUN (zwiększającymi poziom dopamin, noradrenaliny) znacznie poprawiając komfort w funkcjonowaniu osobistym, jak i zawodowym.

Wybór konkretnego preparatu, dawki, długości leczenia, ewentualnych działań niepożądanych i przeciwwskazań musi być ustalony ze specjalistą zajmującym się leczeniem ADHD - dodaje nasz ekspert.

Dodatkowo rekomendowane jest podjęcie psychoterapii poznawczo – behawioralnej, mającej na celu pomóc w wypracowaniu strategii radzenia sobie z objawami,  pomóc w kształtowaniu korzystnych nawyków i samoorganizacji.

U części pacjentów pomocne mogą być treningi relaksacyjne, udział w zajęciach mindfulness - kończy.