Uzależnienia. Po jakie substancje psychoaktywne sięgają Polacy?

Uzależnienia. Ważne terminy

Ten wstęp nie służy teoretycznemu rozważaniu terminologii związanej z uzależnieniem, ale podkreśla szeroką skalę problemu, który swoim zasięgiem zdecydowanie wykracza poza pojęcie narkomanii:

Chciałbym podkreślić, że nie warto używać wyrażenia „narkotyki” albo „narkoman”. Obecnie stosowana nomenklatura zakłada użycie wyrażenia „substancje psychoaktywne”. Dzisiejsza nauka już wie, że alkohol to tak samo narkotyk, jak kokaina czy heroina, dlatego tego najlepiej używać tego szerszego terminu.
 

I tłumaczy odwołując się do mechanizmu uzależnienia:

Uzależnienie to nie różni się od innych uzależnień - jeśli zażywanie substancji psychoaktywnych wymyka się spod kontroli i my bądź nasi bliscy zaczynają tracić kontrolę nad zażywaniem zaniechując codziennych obowiązków to znak, że pora na interwencję. Nie jest to proste bowiem osoba uzależniona musi chcieć coś zmienić w swoim życiu.

Głód nikotynowy. Jak sobie z nim poradzić? 4 sposoby

Uzależnienie dziecka od gier komputerowych. Jak je rozpoznać?

Alkoholizm wśród młodzieży. Psycholog kliniczny o tym jak reagować

Fentanyl. Psychoterapeutka o niepokojącym zjawisku w Polsce

Mefedron: groźny narkotyk nowej generacji

Czy nawet małe ilości alkoholu uzależniają?

Uzależnienie od środków psychoaktywnych to choroba

Uzależnienie od narkotyków jest uznawane przez organizacje medyczne, takie jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) za chorobę. W klasyfikacji chorób opracowanej przez instytucję, narkomania jest zaliczana do kategorii zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych. W tej kategorii mieszczą się różne rodzaje uzależnień, w tym również uzależnienie od alkoholu, nikotyny i innych substancji psychoaktywnych, takich jak kokaina, heroina, amfetamina, metamfetamina, LSD i wiele innych:

Uzależnienie to zdecydowanie choroba o podłożu biochemicznym, najczęściej związana z dysregulacją tzw. układu nagrody, struktur naszego mózgu, które ewolucyjnie odpowiadają za „nagradzanie” nas dobrym samopoczuciem za codzienny trud jaki wkładamy w codzienne funkcjonowanie czy przedłużanie gatunku - wyjaśnia psychiatra Gniewko Więckiewicz.

Uzależnienia. Najczęściej wybieramy alkohol

Trudno sklasyfikować i dookreślić rodzaj substancji psychoaktywnych, od których ludzie uzależniają się najczęściej. Jest to wypadkowa wielu czynników: regionu geograficznego, grupy wiekowej, dostępności narkotyków, skłonności genetycznych, mody i innych czynników.

W swojej praktyce lekarskiej doktor Gniewko Więckiewicz obserwuje przede wszystkim uzależnienie od powszechnie dostępnego alkoholu:

Klinicznie zdecydowanie najczęściej spotykam się z uzależnieniem od alkoholu, marihuany i amfetaminy, chociaż zdarzają się też inne, rzadsze uzależnienia.

Profil uzależnionego

Zatrważającym wnioskiem jest ten, który mówi, że na uzależnienie potencjalnie jesteśmy narażeni wszyscy bez względu na płeć, kolor skóry, orientację seksualną czy wykształcenie. Nie mniej jednak można wyróżnić kilka czynników, które jak wynika z badań mogą predestynować do szybszego uzależnienia od środków psychoaktywnych: 

• Wiek. Osoby pomiędzy 15 a 25 rokiem życia statystycznie należą do grupy, w której wzrasta ryzyko uzależnienia. Wynika to z naturalnej w tym wieku potrzeby eksperymentowania i zmian biochemicznych w mózgu adolescentów.
• Doświadczenie wcześniejszych uzależnień. Biograficzne doświadczenie uzależnienia bez względu na rodzaj środka uzależniającego ułatwia jego powtórzenie.
• Osoby z rodzin z problemami z uzależnieniem: osoby, których bliscy krewni mieli problemy z uzależnieniem, są bardziej narażone na ryzyko uzależnienia
• Trudne warunki życia. Ludzie żyjący w biedzie, osoby w kryzysie bezdomności, braku wsparcia społecznego lub związanym z przestępczością są bardziej narażeni na uzależnienie.

Nie należy ignorować również skłonności genetycznych:

Coraz więcej mówi się o podłożu genetycznym uzależnień natomiast należy wziąć, natomiast wiedza ta jest w dużej mierze w dalszym ciągu wiedzą eksperymentalną i na dzień dzisiejszy ma bardzo ograniczone zastosowanie kliniczne - wyjaśnia nasz ekspert.

Skutki uzależnień od środków psychoaktywnych

Uzależnienie od środków psychoaktywnych ma dewastujące skutki dla zdrowia psychicznego i fizycznego, relacji społecznych, życia zawodowego i rodzinnego. Uzależnienie  prowadzi do poważnych i nieodwracalnych problemów zdrowotnych: uszkodzenia mózgu, wątroby, nerek, chorób serca i problemów z oddychaniem. Warto również pamiętać, że stałe zażywanie środków psychoaktywnych skutkuje poważnymi kryzysami psychicznymi, pogłębieniem istniejących wcześniej chorób psychicznych lub sprowokowaniem wystąpienia takich jak: depresja, lęki, psychozy.

Szczególnie niebezpieczne w przypadku wielu substancji jest ryzyko przedawkowania. Nie dotyczy ono tylko popularnych opioidów, ale również chociażby alkoholu - podkreśla psychiatra Gniewko Więckiewicz.

Osoba uzależniona traci również znacznie w relacjach społecznych. Najczęściej doprowadza ono do izolacji społecznej, kłopotów z wymiarem sprawiedliwości, problemów rodzinnych i koleżeńskich. Zresztą warto pamiętać, że uzależnienie od substancji psychoaktywnych znacząco modeluje nową przestrzeń relacji społecznych - pojawiają się nowi znajomi, z którymi jedynym spoiwem relacyjnym jest mechanizm uzależnienia. 

Uzależnienie powoduje również skutki zdrowotne dla osób trzecich, nie podlegających bezpośrednio działaniu substancji psychoaktywnych: noworodków rodzonych przez uzależnione matki, ofiar wypadków drogowych, spowodowanych przez będących pod wpływem kierowców, ofiar przemocy domowej i ofiar przestępstw.

Uzależnienie. Terapia

W Polsce funkcjonuje system opieki nad osobami uzależnionymi od substancji psychoaktywnych. Obejmuje on dostęp do poradnictwa i terapii, oraz opiekę ambulatoryjną i szpitalną. Istnieją również ośrodki leczenia uzależnień. W Polsce prowadzone są także programy zapobiegające uzależnieniom poprzez edukację i promowanie zdrowego stylu życia.

Samo leczenie uzależnienia od środków psychoaktywnych jest procesem długotrwałym, który wymaga realizacji wielu etapów i dostosowania do indywidualnych potrzeb uzależnionego.

Terapia behawioralna w swojej istocie skupia się na zmianie zachowań i myśli pacjenta. Może obejmować kognitywną terapię behawioralną, terapię motywującą i terapię poznawczo-behawioralną. Z kolei farmakoterapia wykorzystuje leki, aby pomóc pacjentowi w kontrolowaniu objawów uzależnienia i zmniejszeniu ryzyka nawrotu. Uzależnienie mogą skorzystać również z terapii grupowej, która skupia się na pracy w grupie, aby pomóc pacjentom zrozumieć swoje problemy i uzależnienia oraz zbudować wsparcie społeczne. Przykłady to terapia grupowa oparta na modelu 12 kroków i terapia grupowa interpersonalna. Terapia zajęciowa pomaga pacjentom znaleźć zdrowe sposoby spędzania czasu i rozwijać umiejętności, takie jak rozwiązywanie problemów, budowanie relacji interpersonalnych i radzenie sobie z emocjami.

W polskim systemie pomocy funkcjonuje również terapia rodzinna adresowana do rodzin pacjentów. Jej zadaniem jest wspomożenie ich w zrozumieniu mechanizmu uzależnienia i wsparcia pacjenta na drodze do trzeźwości.

Współuzależnienie. Jak pomóc rodzinom uzależnionych

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, jak rodziny powinny traktować bliskie osoby zmagające się z problemem uzależnień. Popularnie zwane „współuzależnienie” to nic innego, jak problemy w codziennym funkcjonowaniu związane z bliską relacją z osobą zmagającą się z problemem uzależnień - wyjaśnia nasz ekspert.

Współuzależnienie to termin odnoszący się do osób, które związane są z osobą uzależnioną od środków psychoaktywnych. Współuzależnienie dotyczy tych, którzy funkcjonują w ciągłym stresie i lęku, ponieważ ich życie jest podporządkowane osobie uzależnionej. Ci, o których mowa często są związani z osobą uzależnioną emocjonalnie, rodzinnie, finansowo lub fizycznie. Ich codzienność wiąże się znacząco ze stanem osoby uzależnionej. 

Współuzależnienie to nieprawidłowy wzorzec adaptacji do problemu uzależnienia w bliskim otoczeniu. Osoby współuzależnione doświadczają niskiej samooceny, braku zaufania do siebie i do innych, a także poczucia beznadziei i poczucia winy. Współuzależnienie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak depresja, lęki, zaburzenia snu i inne choroby.

Doktor Gniewko Więckiewicz podsumowuje:

Zawsze warto szukać pomocy. Można ją znaleźć w Poradniach Leczenia Uzależnień, Centrach Zdrowia Psychicznego lub prywatnych gabinetach lekarzy psychiatrów zajmujących się leczeniem uzależnień. Co ważne pomoc mogą uzyskać zarówno osoby chorujące, jak i ich bliscy.

Pomocne dane kontaktowe dla osób uzależnionych

801 199 990 Ogólnopolski Telefon Zaufania Narkotyki — Narkomania
— telefon zaufania oferuje profesjonalną pomoc w zakresie informacji, porad, wsparcia psychologicznego dla osób uzależnionych od narkotyków; osób okazjonalnie używających narkotyków; rodziców i przyjaciół osób używających narkotyków; pedagogów, nauczycieli, wychowawców; wszystkich innych osób zainteresowanych tym problemem
czynny: codziennie w godzinach 16—21
koszt połączenia: całe połączenie płatne 35 gr

800 120 289 Infolinia Stowarzyszenia KARAN
— informacja skierowująca i pomoc w problemach związanych z narkotykami
czynny: w dni powszednie w godzinach 9—17
koszt połączenia: bezpłatne

22 823 65 31 Telefon Zaufania Uzależnień Stowarzyszenia „Monar”
czynny: w dni powszednie w godzinach 9—21
koszt połączenia: brak danych

22 844 44 70 Telefon Zaufania dla Rodzin z Problemem Uzależnienia
— telefon jest prowadzony przez Warszawskie Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych „Powrót z U”
czynny: w dni powszednie w godzinach 10—20, w soboty w godz. 10—15
koszt połączenia: brak danych

801 889 880 Telefon zaufania dla osób cierpiących z powodu uzależnień behawioralnych i ich bliskich
- działający pod auspicjami Instytutu Psychologii Zdrowia PTP pierwszy w Polsce telefon zaufania dla osób cierpiących z powodu uzależnień behawioralnych – tj. uzależnienia od hazardu, Internetu, seksu, zakupów, pracy czy jedzenia
czynny: codziennie (z wyjątkiem świąt państwowych) w godz. 17—22
koszt połączenia: całe połączenie płatne 35 gr.