Inteligencja emocjonalna u dzieci – jak ją wspierać? Ekspert wyjaśnia

Czym jest inteligencja emocjonalna i jak objawia się u małych dzieci?

Jak wyjaśnia psychoterapeuta Sebastian Antonowicz:

- Inteligencja emocjonalna, czyli EQ (Emotional Quotient), to zdolność rozpoznawania, rozumienia i regulowania emocji – zarówno własnych, jak i cudzych. Wbrew obiegowym opiniom, nie jest to wyłącznie cecha „grzecznych dzieci”, lecz realna umiejętność radzenia sobie w świecie relacji i emocji.

U małych dzieci objawy rozwijającej się inteligencji emocjonalnej można zauważyć w prostych, codziennych sytuacjach.

- Objawia się np. wtedy, gdy potrafią powiedzieć „jestem zły”’, zamiast uderzyć inne dziecko. Albo gdy zapytają: „czemu jesteś smutna?” – czyli gdy zauważają i nazywają emocje u drugiej osoby.

Ważne jest przy tym zrozumienie, że dziecko z rozwijającym się EQ nie musi być zawsze spokojne.

- Z czasem uczy się jednak, że emocje nie są czymś, co trzeba tłumić albo wybuchać, tylko czymś, co można zrozumieć i wyrazić.

Świąteczne prezenty pod lupą. Lekarze pokazują gablotę grozy: to naprawdę połykają dzieci!

Syndrom „grzecznej dziewczynki”: dlaczego córka nigdy nie mówi „nie” i czym to grozi?

Wysoko wrażliwe dziecko – jak rozpoznać i jak wspierać, by nie przeciążyć emocjonalnie?

Jak wspierać dziecko w adaptacji do nowych sytuacji: szkoła, przeprowadzka, zmiana otoczenia?

Psychoterapia rodzinna – jak pomaga w poprawie relacji i wychowaniu dzieci?

Miesiąc świadomości nowotworów dziecięcych: jak być czujnym rodzicem?

Dlaczego warto wspierać rozwój EQ już od najmłodszych lat?

Rozwój EQ ma ogromne znaczenie dla całego życia dziecka. Jak zauważa psychoterapeuta:

- To w gruncie rzeczy inwestycja w odporność psychiczną dziecka.

Dzieci potrafiące rozumieć swoje emocje są mniej podatne na lęki, agresję czy wycofanie. Lepiej radzą sobie w relacjach i potrafią szukać pomocy, kiedy jej potrzebują.

- Z kolei w sferze społecznej - to właśnie inteligencja emocjonalna odpowiada za to, czy dziecko umie się dogadać z innymi, rozwiązywać konflikty, współpracować. W dłuższej perspektywie to klucz do budowania zdrowych relacji i poczucia własnej wartości.

I jak dodaje Sebastian Antonowicz:

- A przecież dokładnie tego chcemy dla naszych dzieci, prawda?

Jak wspierać inteligencję emocjonalną dziecka na co dzień?

Kluczową rolę w kształtowaniu EQ odgrywają rodzice – nie poprzez wykłady, lecz poprzez codzienne zachowania i nawyki. Sebastian Antonowicz wskazuje kilka prostych, ale skutecznych metod:

• Nazywaj emocje – własne i dziecka. Zamiast: nie płacz, spróbuj: widzę, że jesteś zawiedziony, bo bardzo chciałeś to zrobić.
• Daj przestrzeń na emocje – nie próbuj „naprawiać” dziecka natychmiast, kiedy czuje się źle. Czasem wystarczy przy dziecku po prostu być i go wysłuchać.
• Rozmawiaj o emocjach jak o czymś normalnym – przy okazji książek, filmów, sytuacji dnia codziennego.
• Ucz strategii regulacji emocji – głęboki oddech, liczenie do dziesięciu, odejście na chwilę, narysowanie emocji – to wszystko są narzędzia, których można uczyć już kilkulatka.
• Nie oceniaj emocji – każda emocja jest ok, nawet jeśli nie każde zachowanie jest do zaakceptowania. Można powiedzieć: To w porządku, że jesteś zły, ale nie możesz bić siostry.

Jak wspierać dziecko w trudnych emocjach - złości, smutku, frustracji?

Trudne emocje są nieodłącznym elementem życia, również dziecięcego. Kluczem nie jest ich unikanie, ale oswajanie i wspólne przeżywanie.

- Zamiast: uspokój się - spróbuj wejść w świat emocji dziecka. Pomóż mu tą emocję nazwać, zaakceptować i zrozumieć, co ją wywołało -  radzi psychoterapeuta. - W przypadku złości warto najpierw „przyjąć burzę”, a dopiero potem rozmawiać. W przypadku smutku – być obok, zapewnić, że nie jest samo, że to uczucie przeminie.

Co ważne, dzieci uczą się emocji przez obserwację dorosłych.

- Jeśli widzą, że dorośli w sytuacjach stresu od razu krzyczą, emocja ich paraliżuje albo bagatelizują problem - dzieci najpewniej zrobią podobnie. Jeśli natomiast dzieci widzą, że dorosły mówi: jestem zdenerwowany, muszę chwilę ochłonąć - uczą się regulacji emocji z pierwszej ręki.

Czego unikać? Najczęstsze błędy rodziców

Jak przyznaje Sebastian Antonowicz, wielu rodziców – często w dobrej wierze – nieświadomie hamuje rozwój EQ u dzieci. Do najczęstszych błędów należą:

• Bagatelizowanie emocji (nie dramatyzuj, nie przesadzaj, to nic takiego)
• Karanie za emocje zamiast za zachowanie (przestań być taki wrażliwy!, znowu się złościsz?!)
• Zbyt szybkie rozwiązywanie problemów za dziecko – czyli „ratowanie” zamiast towarzyszenia.
• Nieokazywanie emocji jako rodzic – dzieci uczą się wtedy od nas, że emocje są tematem tabu.
• Stygmatyzowanie emocji wg stereotypów – np. chłopcom mówi się, że nie powinni płakać, a dziewczynkom, że nie wypada się złościć.

- Te reakcje uczą dzieci, że emocje są „złe”, wstydliwe, niepożądane. Tymczasem - jak podkreśla ekspert: EQ rozwijamy od pierwszego kontaktu z dzieckiem - a potem po prostu przestajemy przeszkadzać, dając dziecku przestrzeń na doświadczanie, wyrażanie i rozumienie własnych uczuć.

Kiedy zacząć rozwijać EQ? Im wcześniej, tym lepiej

Nie ma „odpowiedniego wieku”, od którego należy zacząć wspierać EQ – bo rozwój emocjonalny zaczyna się już od pierwszych dni życia.

- Już kilkumiesięczne dziecko uczy się regulacji emocji w kontakcie z opiekunem - kiedy jest tulone, uspokajane, przekazujemy dziecku pewne informacje w naszej mimice i tonie głosu.

Od 2-3 roku życia dzieci zaczynają świadomie nazywać emocje, a to idealny moment, by wprowadzić rozmowy, zabawy i książki dotyczące uczuć. Jednak najważniejsze przesłanie pozostaje niezmienne: EQ to proces, który trwa całe dzieciństwo - i warto go wspierać każdego dnia.