Jakie badania przed zajściem w ciążę?

Panele i pakiety badań

Od wielu lat lekarze ginekolodzy obserwują wzrost świadomości przyszłych rodziców, którzy dla dobrego przygotowania się przed czekającym ich wyzwaniem zmieniają swój styl życia, dietę, rezygnują z używek i zaczynają uprawiać sport.

Panie do gabinetu lekarskiego niejednokrotnie przychodzą z plikami wykonanych wcześniej badań i niepokojem, że coś zaniedbały:

Aktualnie niemal każde większe laboratorium oferuje panel badań skierowany dla pań starających się o ciążę. Zakres badań oferowanych w takim pakiecie znacząco różnić się może w zależności od laboratorium. Mnogość dostępnych ofert wprowadza często zamieszanie i jest przyczyną bardzo częstych pytań o to, jakie pacjentka powinna wykonać badania, które z nich są niezbędne, które są zalecane, a które nie są bezwzględnie potrzebne - wyjaśnia nasz ekspert, dr n. med. Łukasz Blukacz.

I dodaje:

Nie ma oficjalnie zalecanego pakietu badań, który należy wykonać zawsze przed zajściem w ciążę. Dobranie właściwej diagnostyki najczęściej wymaga wstępnej konsultacji z lekarzem ginekologiem celem zawężenia listy dostępnych badań, do tych które faktycznie mogą wpłynąć na dalsze postępowanie.

Szczepienie przeciwko RSV w ciąży – kiedy najlepiej je wykonać?

Alkohol w ciąży: „co druga” to nie clickbait – tłumaczy ginekolog

Nowe zasady opieki okołoporodowej. Co czeka przyszłe mamy?

Ciąża pod szczególnym nadzorem – co oznacza „ciąża wysokiego ryzyka”?

Niepłodność to nie wyrok: kiedy zgłosić się do specjalisty? Wywiad z ginekologiem

Mleko matki pełne emocji. Jak psychika kobiety wpływa na zdrowie dziecka?

Rutynowa profilaktyka

W przygotowaniach do przyszłego macierzyństwa warto postawić na systematyczną, rutynową profilaktykę:

Planując ciążę, w pierwszej kolejności zasadne wydaje się być sprawdzenie swojego ogólnego stanu zdrowia. W tym celu najlepiej jest uzupełnić ewentualne braki w zakresie rutynowej profilaktyki - tłumaczy lekarz.

W przypadku profilaktyki ginekologicznej należy rozważyć uzupełnienie badania cytologicznego, które każda kobieta, która rozpoczęła współżycie, powinna wykonywać nie rzadziej niż raz na trzy lata.

Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami warto zwrócić szczególną uwagę na badanie cytologiczne na podłożu płynnym – LBC (liquid-based cytology), Z dodatkowym oznaczeniem obecności wirusa HPV, ze szczególnym uwzględnieniem jego wysoce onkogennych typów - tłumaczy ginekolog Łukasz Blukacz.

A co ponadto:

Oczywiście standardowe badanie ginekologiczne z oceną ultrasonograficzną pozwala uwidocznić ewentualne zmiany w obrębie jajników i macicy, które mogą mieć wpływ na starania macierzyńskie. W przypadku stwierdzenia obecności zmiany w obrębie jajnika - guza, torbieli lub zmian w obrębie macicy - mięśniaków, polipów czy wad anatomicznych macicy konieczna może być wcześniejsza korekta chirurgiczna lub leczenie operacyjne jeszcze przed rozpoczęciem starań macierzyńskich.

Warto pamiętać, że niektóre wady anatomiczne macicy, polipy czy mięśniaki mogą być przyczyną trudności w zajściu bądź donoszeniu ciąży.

Ogólny stan zdrowia

Niebagatelną rolę w określeniu dobrostanu kobiety planującej ciąże jest wykluczenie bądż potwierdzenie występowania chorób cywilizacyjnych:

Zwracając uwagę na ogólny stan zdrowia organizmu, szczególnej uwagi może wymagać wcześniejsze stwierdzenie chorób takich jak otyłość, cukrzyca i nadciśnienie tętnicze. Choroby te mają niebagatelny wpływ na ciążę, znacznie zwiększając ryzyko przedwczesnego porodu oraz zagrożenia dla zdrowia przyszłej matki. Wobec tego stwierdzenie otyłości, nieprawidłowego ciśnienia tętniczego czy zaburzeń metabolicznych takich jak stany przedcukrzycowe czy sama cukrzyca wymaga objęcia pacjentki szczegółową diagnostyką i leczeniem specjalistycznym poprowadzonym przez doświadczonego lekarza jeszcze przed zajściem w ciążę - przestrzega dr n. med. Łukasz Blukacz.

Diagnostykę taką rozpoczynamy od badania masy ciała i jego wymiarów co pozwala na określenie stopnia otyłości, pomiaru ciśnienia tętniczego krwi w gabinecie lekarskim i ewentualnego zalecenia dalszych regularnych pomiarów ciśnienia tętniczego krwi w domu przy jednoczesnym prowadzeniu dziennika pomiarów. Są również badania, które należy wykonać w laboratorium medycznym:

Parametry metaboliczne oceniamy z kolei w badaniach laboratoryjnych. Na szczególną uwagę zasługuje badanie lipidogramu oraz badanie glukozy na czczo lub po obciążeniu glukozą w doustnym teście tolerancji glukozy. To ostatnie zlecane jest w przypadku podejrzenia zaburzeń metabolicznych do cukrzycy włącznie. Nie jest ono badaniem rutynowym.

Warto również wykonać badanie ogólne morfologii krwi celem identyfikacji zaburzeń takich jak anemia.

Konsultacja stomatologiczna

Choć bezpośrednio niezwiązany z fizjologią ciąży stan zębów przyszłej mamy nie powinien budzić zastrzeżeń:

Szczególnej uwagi wymaga również kontrola stomatologiczna. Stan uzębienia przed ciążą może ulec w jej trakcie pogorszeniu, co z kolei może wymagać pilnego leczenia stomatologicznego. Leczenie zębów w ciąży jest zdecydowanie trudniejsza niż zadbanie o stan zdrowia jamy ustnej przed zajściem w ciążę. Wynika to z faktu, iż zastosowanie metod obrazowych takich jak zdjęcie rentgenowskie, zastosowanie pewnych form znieczulenia, oraz leków jak antybiotyki może być znacznie ograniczone w ciąży - wyjaśnia doktor Blukacz.

Zatem już na etapie planowania ciąży zasadnym wydaje się umówienie konsultacji stomatologicznej, przy czym warto poinformować lekarza o planach prokreacyjnych.

Pozwoli to na zaplanowanie schematu leczenia, tak aby ukończyć go jeszcze przed planowaną ciążą - dodaje lekarz.

Badania wykonywane bezpośrednio przed lub we wczesnej ciąży

Już przed stwierdzeniem ciąży lub bezpośrednio po nim należy niezwłocznie wykonać rekomendowane badania takie jak ocena stężenia TSH odpowiedzialnego za czynność tarczycy. Dlaczego? To wyjaśnia nasz ekspert:

Prawidłowe funkcjonowanie tego narządu jest niezbędne, szczególnie we wczesnych tygodniach ciąży, gdyż zapewnia prawidłowy rozwój zarodka. Stwierdzenie ewentualnych nieprawidłowości wymaga natychmiastowego wdrożenia leczenia i ewentualnej dalszej diagnostyki. Zaburzenia czynności tarczycy mogą być przyczyną trudności w zajściu w ciążę.

Kolejnymi badaniami, które należy wykonać przed ciążą lub na wczesnym jej etapie są badania w kierunku chorób zakaźnych, przede wszystkim w kierunku żółtaczki typu B oraz typu C, w kierunku infekcji wirusem HIV oraz w kierunku kiły.

Ponadto rozważyć należy diagnostykę w kierunku toksoplazmozy i cytomegalii, gdyż choroby te mogą mieć wpływ na rozwój zarodka lub prowadzić do jego zarażenia.

Planowanie ciąży. Dieta i suplementacja

Pacjentki dopytują również o badania, których wyniki mogłyby skłonić je do suplementacji i regulacji pracy organizmu dietą:

Bardzo często pojawiają się pytania, czy należy wykonywać inne badania, w tym stężenia kwasu foliowego, witaminy D, ferrytyny, homocysteiny czy innych markerów. Najlepszym rozwiązaniem wydaje się każdorazowe przedyskutowanie dalszych badań laboratoryjnych z lekarzem prowadzącym ciążę i rozważenie indywidualnych wskazań do wykonania tych oznaczeń - przekazauje ginekolog.

I wyjaśnia:

Aktualne zalecenia suplementacyjne zakładają stosowanie preparatów, które powinny w dostateczny sposób uzupełniać ewentualne niedobory witamin i mikroelementów. Jednakże współwystępowanie pewnych chorób, obciążony wywiad chorobowy, czy stosowanie pewnych leków może wymagać zastosowania dodatkowej suplementacji w oparciu o wcześniejszą diagnostykę.

Szczegółowa diagnostyka tuż przed ciążą

Część pacjentek decyduje się na poszerzenie diagnostyki o badania genetyczne między innymi w kierunku mutacji mogących wpływać na metabolizm kwasu foliowego lub mających na celu ocenę ryzyka trombofilii, a tym samym ryzyko utraty ciąży na wczesnym etapie.

Zasadność wykonania tych badań, z racji na ich znaczny koszt, powinna być omówiona wcześniej z lekarzem podczas wizyty u ginekologa, który pomoże podjąć decyzję o wprowadzeniu tej diagnostyki - uściśla nasz rozmówca.

Dalsze poszerzenie diagnostyki, przede wszystkim o badania hormonalne, inne badania metaboliczne i badania obrazowe zasadne jest w uprzednim stwierdzeniu ewentualnych czynników ryzyka.

I wyjaśnia:

Nie jest praktycznie możliwym, aby wykonać absolutnie wszystkie badania, by całkowicie wykluczyć ryzyko związane z ciążą, jej przebiegiem czy rozwojem płodu. Każde badanie ma na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa powikłań, jednakże nie jest możliwe ich całkowite wykluczenie.

Specyficzną gałęzią diagnostyki na etapie planowania ciąży jest diagnostyka genetyczna. Może być ona konieczna w przypadku istnienia dziedzicznych obciążeń w kierunku chorób wrodzonych kropka zwiększonego ryzyka wad genetycznych w rodzinie partnerów starających się o dziecko oraz w przypadku gdy starania rozpoczynane są po 35 roku życia. Warto wówczas omówić plany prokreacyjne z lekarzem, podczas wizyty u ginekologa, który w razie potrzeby zaleci odpowiednie badania w tym badania genetyczne.

Planowanie ciąży. Badania profilaktyczne mężczyzn

Nie tylko przyszłe mamy troszczą się o zdrowie i jego jakość:

Bardzo częstym pytaniem jest również kwestia profilaktycznych badań poprzedzających ciążę wykonywanych przez mężczyznę. O ile nie ma istotnych przesłanek o zaburzeniach płodności nie ma też konieczności wykonywania badania nasienia, czy szczegółowych badań hormonalnych. Warto jednak rozważyć, podobnie jak u kobiet, podstawową diagnostykę, przede wszystkim chorób metabolicznych takich jak: otyłość, nadciśnienie tętnicze i zaburzeń gospodarki węglowodanowej do cukrzycy włącznie. Obecność przewlekłych chorób znacząco może wpływać na trudności z zajściem w ciążę - słyszymy w gabinecie ginekologa.

Szacunkowo blisko połowa wszystkich problemów z płodnością wiąże się z nieprawidłowościami po stronie mężczyzny.

Skierowanie na badania

Część omawianej wyżej diagnostyki można zrealizować w ramach placówek z kontraktem z NFZ.

Wykonanie ewentualnych badań powinno być poprzedzone konsultacją z lekarzem, który wystawi odpowiednie skierowanie na zalecone badania. Znaczna część omawianej powyżej diagnostyki może nie być dostępna w poradni ginekologicznej i wymagać skierowania do dalszej diagnostyki specjalistycznej. Pozostałą część badań, nieobjętą refundacją NFZ, rozważyć można by wykonać komercyjnie, choć i tu warto zasięgnąć wcześniejszej porady lekarza - tłumaczy dr. n.med. Łukasz Blukacz.

Wyniki uzyskanych badań bezwzględnie należy omówić z lekarzem, który pomoże w ich interpretacji i w razie potrzeby zaleci dalsze postępowanie.