Bezpłatne badania prenatalne dla wszystkich ciężarnych. Ważne zmiany

Badania prenatalne w ciąży - co to takiego?

Badania prenatalne to zestaw procedur i testów przeprowadzanych w czasie ciąży w celu oceny zdrowia i rozwoju płodu. Słowo "prenatalne" pochodzi z łacińskiego "pre-" (przed) i "natalis" (narodziny), co oznacza "przed narodzinami".

Główne cele tych badań to wykrycie ewentualnych wad genetycznych i wrodzonych, monitorowanie rozwoju dziecka oraz ocena stanu zdrowia przyszłej matki - wyjaśnia ginekolog Łukasz Blukacz.

Badania prenatalne dzielą się na nieinwazyjne i inwazyjne.

Do nieinwazyjnych zaliczamy m.in. badania ultrasonograficzne (USG) oraz badania krwi, które mogą wskazać ryzyko wystąpienia pewnych schorzeń. Inwazyjne metody, takie jak amniopunkcja czy biopsja kosmówki, polegają na pobraniu próbek materiału genetycznego płodu i są stosowane głównie wtedy, gdy istnieje zwiększone ryzyko wad genetycznych - dodaje lekarz.

Regularne badania prenatalne pozwalają na wczesne wykrycie problemów zdrowotnych i odpowiednie przygotowanie się do ewentualnych komplikacji porodowych.

Szczepienie przeciwko RSV w ciąży – kiedy najlepiej je wykonać?

Alkohol w ciąży: „co druga” to nie clickbait – tłumaczy ginekolog

Nowe zasady opieki okołoporodowej. Co czeka przyszłe mamy?

Ciąża pod szczególnym nadzorem – co oznacza „ciąża wysokiego ryzyka”?

Niepłodność to nie wyrok: kiedy zgłosić się do specjalisty? Wywiad z ginekologiem

Mleko matki pełne emocji. Jak psychika kobiety wpływa na zdrowie dziecka?

Badania prenatalne w Polsce. Które są zalecane?

W Polsce zalecane badania prenatalne obejmują zarówno badania przesiewowe, jak i diagnostyczne, mające na celu monitorowanie zdrowia matki i płodu oraz wczesne wykrywanie ewentualnych wad rozwojowych.

Oto główne badania prenatalne zalecane w Polsce:

1. Badania ultrasonograficzne (USG):

○ USG genetyczne (11-14 tydzień ciąży): obejmuje ocenę przezierności karkowej (NT) oraz obecność kości nosowej. Pozwala na wczesne wykrycie nieprawidłowości genetycznych, takich jak zespół Downa.

○ USG połówkowe (18-22 tydzień ciąży): ocena anatomii płodu, w tym narządów wewnętrznych, oraz identyfikacja ewentualnych wad strukturalnych.

○ USG trzeciego trymestru (28-32 tydzień ciąży): ocena wzrostu i rozwoju płodu, ilości płynu owodniowego, lokalizacji łożyska oraz przepływów krwi w naczyniach pępowinowych i tętnicach płodu.

2. Badania krwi:

○ Test podwójny (11-14 tydzień ciąży): pomiar poziomu wolnej beta-hCG i PAPP-A. Test ten w połączeniu z wynikami USG genetycznego pozwala oszacować ryzyko wad chromosomalnych.

3. Badania inwazyjne (w razie wskazań):

○ Amniopunkcja (po 15 tygodniu ciąży): pobranie płynu owodniowego do analizy genetycznej. Stosowana głównie w przypadkach podwyższonego ryzyka wad chromosomalnych.

○ Biopsja kosmówki (11-14 tydzień ciąży): pobranie próbek trofoblastu do analizy genetycznej. Zalecana w przypadku wysokiego ryzyka chorób genetycznych.

4. Test NIPT (Non-Invasive Prenatal Testing):

○ Test ten analizuje wolne DNA płodu krążące we krwi matki, aby wykryć ryzyko wad chromosomalnych, takich jak zespół Downa, zespół Edwardsa i zespół Patau oraz inne. Jest to badanie nieinwazyjne i może być wykonane od 10 tygodnia ciąży.

Regularne badania prenatalne są kluczowe dla zdrowia matki i dziecka. Zaleca się, aby każda przyszła matka konsultowała się ze swoim lekarzem prowadzącym w celu dostosowania harmonogramu badań do indywidualnych potrzeb i ewentualnych czynników ryzyka.

Bezpłatne badania prenatalne w Polsce po zmianach

W ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) w Polsce refundowane były dotychczas dwa kluczowe badania ultrasonograficzne (USG) w czasie ciąży.

1. Pierwsze badanie ultrasonograficzne (USG genetyczne):

○ Termin: 11-14 tydzień ciąży.

○ Cel: ocena przezierności karkowej (NT) oraz obecność kości nosowej. Badanie to ma na celu wczesne wykrycie ewentualnych wad genetycznych, takich jak zespół Downa, zespół Edwardsa i zespół Patau. Dodatkowo, ocenia się podstawowe parametry rozwoju płodu i określa dokładny wiek ciążowy.

2. Drugie badanie ultrasonograficzne (USG połówkowe):

○ Termin: 18-22 tydzień ciąży.

○ Cel: dokładna ocena anatomii płodu, w tym szczegółowa analiza narządów wewnętrznych, serca, mózgu, kręgosłupa, kończyn oraz innych struktur anatomicznych. Badanie to ma na celu identyfikację ewentualnych wad strukturalnych i oceny ogólnego stanu zdrowia płodu.

Oba te badania są kluczowe w monitorowaniu prawidłowego przebiegu ciąży i wczesnym wykrywaniu potencjalnych problemów zdrowotnych u płodu.

Refundacja badań prenatalnych przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) w Polsce była uzależniona od spełnienia określonych kryteriów.

1. Wiek matki powyżej 35 lat:

Kobiety, które w momencie zajścia w ciążę mają 35 lat lub więcej, były automatycznie kwalifikowane do refundowanych badań prenatalnych ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia aberracji chromosomowych.

2. Wystąpienie aberracji chromosomowej u płodu lub dziecka w poprzedniej ciąży:

Jeśli w poprzednich ciążach wystąpiły wady genetyczne lub chromosomowe u płodu lub dziecka, kobieta była kwalifikowana do refundacji badań prenatalnych.

3. Zwiększone ryzyko urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenetycznie lub wieloczynnikową:

Zagrożenie to obejmowało sytuacje, gdy w rodzinie występowały choroby genetyczne, co zwiększało ryzyko przeniesienia choroby na potomstwo.

4. Nieprawidłowy wynik badania ultrasonograficznego (USG) lub badań biochemicznych w czasie ciąży:

Jeśli wyniki standardowych badań USG lub badań krwi wykazały nieprawidłowości, kobieta kwalifikowała się do dalszych, refundowanych badań prenatalnych.

5. Stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji chromosomowych u matki lub ojca dziecka:

Jeśli u jednego z rodziców stwierdzono strukturalne nieprawidłowości chromosomowe, para była kwalifikowana do refundowanych badań prenatalnych, aby ocenić ryzyko przeniesienia wad genetycznych na dziecko.

Te kryteria miały na celu zapewnienie dostępu do zaawansowanej diagnostyki prenatalnej dla kobiet, które były w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia wad genetycznych lub innych poważnych schorzeń u płodu - przyznaje lekarz.

Od 5 czerwca 2024 roku Ministerstwo Zdrowia wprowadziło znaczącą zmianę w dostępie do badań prenatalnych, znosząc kryterium wiekowe.

Ginekolog Łukasz Blukacz podkreśla że, dzięki temu wszystkie kobiety w ciąży - niezależnie od wieku -  mają prawo do bezpłatnych badań prenatalnych, w tym dwóch kluczowych badań ultrasonograficznych: pierwszego (USG genetyczne) i drugiego (USG połówkowe).

Regularne badania USG są nieodzowne dla monitorowania prawidłowego przebiegu ciąży, wczesnego wykrywania potencjalnych problemów zdrowotnych u płodu oraz odpowiedniego przygotowania do porodu. Zaleca się, aby wszystkie kobiety w ciąży korzystały z dostępnych badań prenatalnych i konsultowały się ze swoim lekarzem w celu zapewnienia jak najlepszej opieki zdrowotnej dla siebie i swojego dziecka - akcentuje lekarz.

Do wykonania badań prenatalnych potrzebne jest skierowanie od lekarza prowadzącego ciążę.