Zmiany skórne, których nie wolno ignorować po 60-tce. Dermatolog wyjaśnia, co powinno nas zaniepokoić

Niewinne z pozoru, groźne w praktyce — które zmiany skórne mogą oznaczać nowotwór?

Pacjenci często zgłaszają się do dermatologa dopiero wtedy, gdy zmiana skórna zaczyna boleć, krwawić lub wyraźnie się powiększa. Tymczasem niepokojące sygnały mogą pojawić się dużo wcześniej. Dermatolog Dominika Ziółkowska-Banasik z Centrum Medycznego Severux wyjaśnia:

- Najprościej rzecz ujmując zmiana ze strupkiem lub nadżerka, owrzodzenie, które się nie goją w dłuższym okresie czasu może sugerować nowotwór lub stan przednowotworowy. W naszej codziennej praktyce spotykamy pacjentów, którzy przychodzą do gabinetu dermatologicznego relacjonując, że powstała niegojąca się zmiana, najpewniej po urazie, otrzymali maści od lekarza rodzinnego i zmiana nie chce zniknąć. W fachowej literaturze medycznej natomiast często pojawia się sformułowanie ‘nowa różowa zmiana’, która zawsze budzi podejrzenie czerniaka bezbarwnikowego czy raka skóry. Wbrew pozorom grube, brązowe, duże narośla nie zawsze okazują się być groźne, w większości wręcz okazują się niegroźnymi zmianami starczymi, jednak badanie ‘na oko’ nie jest wystarczające.

To ważne przypomnienie, ponieważ wiele osób koncentruje się na ciemnych, dużych zmianach, podczas gdy te naprawdę groźne bywają niewielkie, jasne lub wyglądają jak niegojący się strupek.

Nowotwory dziecięce: USK we Wrocławiu w czołówce. 9-letnia Antosia 50. pacjentką terapii CAR-T

Zabiegi estetyczne a choroby przewlekłe – co warto wiedzieć? Ekspertka wyjaśnia

Marcin Meller na kolonoskopii: po śmierci ojca bada się regularnie

Recepta na Izotek. Terapia trądziku skupionego i przewlekłego

Agnieszka Maciąg nie żyje. Modelka od lat zmagała się z chorobą

Marek Migalski ujawnia chorobę: „Mam raka jelita grubego”. Jego apel może uratować życie

Jak często kontrolować znamiona po 60. roku życia?

Dermatolog odpowiada :

- Najogólniej – raz w roku. W sytuacjach szczególnych, kiedy pacjent przyjmuje leki uwrażliwiające skórę na promieniowanie słoneczne lub leki obniżające odporność, częstotliwość ta powinna być większa. Zupełnie inaczej postępujemy u pacjentów z historią nowotworu skóry lub czerniaka w wywiadzie - wówczas te kontrole są częstsze, w zależności od rozpoznania nawet co 2–3 miesiące.

Seniorzy powinni traktować te wizyty jak rutynową profilaktykę - podobnie jak kontrolę wzroku czy pomiar ciśnienia.

Najbardziej narażone miejsca na ciele seniorów

Niektóre obszary skóry są szczególnie podatne na rozwój raka, głównie ze względu na wieloletnią ekspozycję na słońce. Dominika Ziółkowska-Banasik zwraca uwagę na miejsca, które ulegają stałej ekspozycji na promieniowanie słoneczne – przede wszystkim głowa z uwzględnieniem skóry skalpu; małżowiny uszne, nos.

- Nie można również zapomnieć o wargach oraz błonach śluzowych jamy ustnej – w dermatologii również przyjęło się określenie ‘rak palacza fajki’, który kojarzy się nam z rakiem kolczystokomórkowym. Częstym miejscem występowania zmian nowotworowych są również odsłonięte części kończyn górnych, grzbietowe powierzchnie rąk oraz – głównie u kobiet – podudzia.”

To obszary, które warto regularnie oglądać - najlepiej raz w miesiącu, w dobrym świetle, a w trudniej dostępnych miejscach poprosić o pomoc bliskich.

Starcze czy niebezpieczne? Jak odróżnić zmiany związane z wiekiem od tych wymagających pilnej konsultacji?

Z wiekiem pojawiają się zmiany typowe, dobrze znane dermatologom: włókniaki, naczyniaki rubinowe czy brodawki łojotokowe. Problem polega na tym, że mogą one bardzo przypominać zmiany nowotworowe. Lekarka tłumaczy:

- Trudno ocenić zmiany skórne bez badania w powiększeniu – dermatoskopem. Nowotwory mogą powstawać zarówno w ‘starych’ zmianach, które są z pacjentem od lat, jak i w skórze wcześniej niezmienionej. Typowe zmiany, które pojawiają się nam z wiekiem to brodawki łojotokowe, włókniaki, naczyniaki rubinowe, jednak potencjalnie każda z tych zmian może mieć swój odpowiednik w zmianie złośliwej – brodawka łojotokowa może okazać się np. czerniakiem, a fioletowy naczyniak rubinowy np. rakiem z komórek Merkla. Jeśli coś nas niepokoi, to warto skonsultować z dermatologiem, ponieważ nawet zmiany nowotworowe przy szybkim uchwyceniu przez lekarza i leczeniu rokują dobrym przeżyciem. 

To jeden z najważniejszych przekazów - seniorzy nie powinni próbować oceniać zmian samodzielnie. Bez sprzętu i doświadczenia łatwo coś przeoczyć.

Choroby przewlekłe, leki i ich wpływ na skórę po 60-tce

Skóra często reaguje na problemy ogólnoustrojowe, a przyjmowane leki mogą nasilać lub wywoływać zaburzenia dermatologiczne. Jak mówi ekspertka:

- Oczywiście, na skórze często manifestują się nasze ogólnoustrojowe problemy. Nowe wysypki skórne, pęcherze, świąd u osób w starszym wieku, bez wcześniejszego wywiadu dermatologicznego zawsze budzą podejrzenie zespołu paraneoplastycznego czyli obecności nowotworu narządów wewnętrznych. Często też leki na nadciśnienie, leki obniżające stężenie kwasu moczowego, leki przeciwcukrzycowe u podatnych osób powodują występowanie zmian wypryskowych na skórze. Istnieją też leki, które są fototoksyczne i nie lubią ekspozycji na słońce – są to niektóre antybiotyki, leki przeciwgrzybicze, sole złota, leki odwadniające. Ryzyko nowotworów skóry zwiększają również leki obniżające odporność, np. cyklosporyna, azatiopryna czy według części publikacji metotrexat. Inne znowu leki – np. leki psychiatryczne mogą powodować zupełnie niegroźny, choć uciążliwy łojotok czy powiększenie gruczołów łojowych i powstawanie cyst.”

Z tego względu seniorzy powinni przygotowywać listę przyjmowanych leków przed każdą wizytą u dermatologa. Ułatwia to ocenę, czy dana substancja mogła wywołać zmiany na skórze.

Najskuteczniejsze metody diagnostyki podejrzanych zmian

Diagnoza podejrzanych zmian skórnych opiera się na precyzyjnych badaniach. Dominika Ziółkowska-Banasik wyjaśnia:

- Najprostszym badaniem jest dermatoskopia czy wideodermatoskopia. Gdy podejrzewamy, że zmiana jest złośliwa – wówczas wykonujemy najczęściej biopsję wycinającą, by pod mikroskopem patomorfolog pomógł nam w określeniu zaawansowania choroby i jej rozległość. Żeby na koniec było optymistycznie – często usunięcie zmiany podejrzanej jest zarazem jej leczeniem i kończy cały proces diagnostyczno-terapeutyczny. 

W rzadszych przypadkach konieczne jest ponowne docięcie zmiany czy jej naświetlanie lub stosowanie leków onkologicznych.

Dla większości pacjentów diagnoza i leczenie kończą się już na etapie pierwszego zabiegu.