Zapobieganie niedokrwistości u niemowląt. Na co zwrócić uwagę?

Niedokrwistość u niemowląt - co to takiego? Szereg przyczyn

Niedokrwistość u niemowlęcia,  zgodnie z definicją medyczną, jest stanem, w którym dochodzi do obniżenia poziomu hemoglobiny z lub bez obniżenia liczby krwinek czerwonych, w porównaniu z normami przyjętymi dla określonego wieku rozwojowego. W okresie niemowlęcym częściej występuje u dzieci:

• urodzonych: przedwcześnie, z ciąż mnogich, z małą i bardzo małą urodzeniową masą ciała,
• z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu,
• przy zbyt wczesnym zaciśnięciu sznura pępowinowego,
• narażonych na różnego typu straty krwi (wewnątrzłonowe, okołoporodowe, w przebiegu skaz krwotocznych),
• z nasiloną lub przedłużającą się żółtaczką okresu noworodkowego (choroba hemolityczna, sferocytoza, talesemia),
• u dzieci z wadami przewodu pokarmowego i zespołami złego wchłaniania np. w alergii, martwiczym zapaleniu jelit czy mukowiscydozie.

Istotny znaczenie ma sposób karmienia dziecka, uwarunkowania genetyczne i środowiskowe.

Przyczyny niedokrwistości  można je podzielić na trzy grupy:

1. Spowodowaną zmniejszonym wytwarzaniem krwinek czerwonych.
2. Związaną ze zwiększonym rozpadem krwinek czerwonych.
3. Przy utracie krwi.

Ze względu na nasilenie wyróżnia się, w zależności od poziomu hemoglobiny postać łagodną, umiarkowaną, ciężką i zagrażającą życiu, gdy poziomy hemoglobiny mają wartości <6,5 g/dl.

Między 2 i 3 miesiącem obserwujemy fizjologiczną niedokrwistość związaną z naturalnym obniżaniem się już od 2 tygodnia życia stężenia hemoglobiny, która osiągają w tym okresie najniższe wartości. W pierwszym kwartale życia dziecka najczęstszą przyczyną niedokrwistości są zaburzenia tworzenia krwinek czerwonych, które są spowodowane niedoborami czynników mających znaczenie przy ich rozwoju i dojrzewaniu takich jak: żelazo, kwas foliowy, witaminy z grupy B, witamina C, E, erytropoetyna - przyznaje pediatra Bożena Florczyk

Z tych czynników u niemowląt,  najczęstsza jest niedokrwistość z niedoboru żelaza.

W  pierwszym półroczu niemowlę korzysta z rezerw żelaza przekazywanych od matki na koniec ciąży. Zatem u dzieci urodzonych przedwcześnie, z niską urodzeniową masą ciała,  zgromadzone rezerwy żelaza będą najmniejsze - dodaje.

Analizując przyczyny niedokrwistości lekarz bierze pod uwagę wiek dziecka, jego masą urodzeniową, wywiad okołoporodowy i poporodowy, stan zdrowia matki w okresie ciąży (niedobór żelaza, nadciśnienie, cukrzyca, możliwy konflikt serologiczny, powikłania,  dieta wegańska, niedożywienie), istniejące choroby ostre i przewlekłe, czy też tempo przyrostu masy ciała i sposób karmienia niemowlęcia.

Anemia – z czego wynika niedokrwistość?

Niedokrwistość u dziecka - objawy

Podejrzewając  niedokrwistość u małego dziecka możemy zauważyć:

• bladość skóry, spojówek  i śluzówek,
• apatię,
• upośledzenie koncentracji,
• osłabiony apetyt z zahamowaniem przyrostu masy ciała,
• różnego typu zaburzenia rozwoju psychomotorycznego.

W badaniu przedmiotowym lekarz może stwierdzić przyspieszoną czynność serca, duszność, powiększenie wątroby i śledziony.

Najgroźniejszym powikłaniem jest opóźnienie rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, co może mieć długotrwały wpływ na jego funkcjonowanie i wielopłaszczyznowy rozwój - zwraca uwagę pediatra, Bożena Florczyk.

Niedokrwistość u niemowląt - diagnoza

Potwierdzeniem niedokrwistości są badania laboratoryjne. Nasza ekspertka tłumaczy fachowo:

Przy niedoborze żelaza stwierdzamy obniżenie wartości hemoglobiny, erytrocytów z niskimi wartościami MCV (średnia objętość krwinki) , MCH (średnia waga hemoglobiny w krwince), MCHC (średnie stężenie hemoglobiny w krwince); poziomu żelaza i ferrytyny (określa rezerwy żelaza) . Poziom TIBC , czyli całkowitej zdolności wiązania żelaza i coraz częściej określana TfR1 (stężenie receptora dla transferyny), będą podwyższone.

Często w takiej sytuacji lekarz pediatra dodatkowo zleca badanie krwi utajonej w kale, CRP, badanie moczu i inne badania diagnostyczne szukając przyczyny.

Niedokrwistość u niemowląt - leczenie

W przypadku stwierdzenia niedokrwistości z niedoboru żelaza, po analizie stanu zdrowia dziecka, włącza się doustną suplementację żelazem najczęściej w dawce 4-6 mg/kg masy ciała dziecka / dobę.

Postępy leczenia ocenia się kolejnymi planowanymi badaniami laboratoryjnymi. Leczenie często kontynuuje się jeszcze przez 6-8 tygodni po osiągnięciu normalizacji morfologii krwi - wyjaśnia Bożena Florczyk.

Rodzaj preparatu i jego postać (krople, syrop, proszek) ustala lekarz w porozumieniu z rodzicami w zależności od jego tolerancji.

Dodatkowo jest włączana witamina C, czy też laktoferyna,  które będą zwiększać jego wchłanianie.  Przy stosowaniu doustnym żelaza mogą  pojawić się ciemniejsze stolce,  zaparcia  lub stolce z  nieco luźniejszą konsystencją. Stosunkowo często występuje ból brzuszka, ulewanie, niepokój, kłopoty ze snem, ale nie jest to regułą - przyznaje pediatra.

Przy niedoborze kwasu foliowego, witaminy B, E dobiera się preparat uzupełniający. Można wybrać preparat zawierający żelazo i wszystkie powyższe składniki. 

Zapobieganie niedokrwistości u dzieci - dieta i suplementy

Wyłączne karmienie piersią obowiązuje przez okres 6 miesięcy, co u dzieci urodzonych o czasie i prawidłowo rosnących i rozwijających się, zabezpiecza je przed rozwojem niedokrwistości. Jednak w drugim półroczu kończą się rezerwy żelaza z życia wewnątrzmacicznego i należy je uzupełnić przy pomocy diety.

Dieta mleczna nie daje takich możliwości.  Stąd zalecenia wprowadzania żywności uzupełniającej zgodnie z jego potrzebami i preferencjami, strefą klimatyczną, zwyczajami itp.

U niemowląt karmionych sztucznie mieszankami żywienie uzupełniające wprowadzamy wcześniej, zazwyczaj w 5-6 miesiącu życia. Kolejność wprowadzania poszczególnych pokarmów jest taka sama.

Wprowadzana żywność powinna być  bogata w żelazo i kwas foliowy : mięso, warzywa, żółtko jaja, owoce, zboża  / owsiane, jęczmienne, jaglane, gryczane / nasiona roślin strączkowych,  warzywa liściaste, owoce cytrusowe,  fermentowane napoje mleczne.

Ważna jest również suplementacja.

Mając świadomość częstszego występowania niedokrwistości z niedoboru żelaza w wymienionych już grupach ryzyka wskazana jest suplementacja żelaza w dawkach profilaktycznych 2mg/kg masy ciała/dobę. U noworodków urodzonych przedwcześnie już od 3-4 tygodnia życia z jednoczesną podażą kwasu foliowego, witaminy B6, C zwiększających skuteczność leczenia - kończy nasza ekspertka.