Nowoczesne metody antykoncepcji. Jaką wybrać? Ginekolog odpowiada

Nowoczesne środki antykoncepcyjne - rodzaje

Jest kilka sposobów klasyfikacji dostępnych metoda antykoncepcyjnych. Jednym z najpowszechniejszych jest podział na:

• dwuskładnikowe doustne środki antykoncepcyjne,
• jednoskładnikowe doustne środki antykoncepcyjne,
• zastrzyki antykoncepcyjne,
• implanty antykoncepcyjne,
• wewnątrzmaciczne wkładki antykoncepcyjne,
• awaryjne środki antykoncepcyjne,
• inne odwracalne metody antykoncepcji.

Podział ten nie jest jednak pełen. Warto przy tym zaznaczyć również, że niektóre metody wykorzystują rozwiązania z więcej niż jednej grupy.

Istnieje też szereg metod, tak zwanych: “naturalnych”, które opierają się głównie na obserwacji fizjologicznych zmian organizmu i ograniczenia współżycia do momentów, w których prawdopodobieństwo ciąży jest najmniejsze - tłumaczy ginekolog Łukasz Blukacz.

I podkreśla, że rozmawiając z pacjentką o antykoncepcji stara się przede wszystkim poznać jej oczekiwania. Pomocny w tym przypadku jest nieco inny podział na:

• metody hormonalne,
• metody niehormonalne.

Uwzględnia on pojawiające się często obawy i świadomość istnienia pewnych przeciwwskazań do zastosowania metod hormonalnych.

Na tej linii przebiega również granica w stopniu skuteczności - w przypadku metod hormonalnych jest ona znacznie wyższa - przyznaje nasz ekspert.

Do najbardziej popularnych metod antykoncepcji w Polsce należą z pewnością:

• tabletki antykoncepcyjne jedno i dwuskładnikowe,
• plastry antykoncepcyjne,
• krążki dopochwowe uwalniające hormony,
• wkładki wewnątrzmaciczne hormonalne i niehormonalne,
• implanty podskórne,
• zastrzyki antykoncepcyjne,
• metody barierowe,
• spermicydy.

Warto również wspomnieć o metodach nieodwracalnych takich jak:

• sterylizacja (przerwanie drożności jajowodów, nasieniowodów),
• stan po usunięciu macicy.

A także o metodach polegających na obserwacji fizjologicznych zmian w organizmie kobiety: temperatury ciała, śluzu, szyjki macicy, objawów owulacji. Wykorzystywana jest zazwyczaj kombinacja tych czynników oraz tabele kalkulacyjne połączone z kalendarzykiem.

Obliczenia te wykonywane mogą być przez specjalną aplikację czy komputer. Są to jednak metody wymagające znacznej świadomości własnego ciała i zaangażowania w skrupulatne obserwacje. Przy czym skuteczność metod obserwacyjnych znacznie spada w przypadku niespodziewanego wpływu na przykład choroby lub aktualnie stosowanego leku - przyznaje Łukasz Blukacz.

Zastrzyk antykoncepcyjny. Plusy i minusy

Prezerwatywa. Ginekolog o skuteczności i częstych błędach przy zakładaniu

Implant czy wkładka? Porównanie długoterminowych metod antykoncepcyjnych

Naturalna antykoncepcja. Kiedy warto ją stosować?

Stosunek przerywany. Co o tej formie antykoncepcji myśli ginekolog?

Tabletki antykoncepcyjne. Stosowanie. Najczęściej popełniane błędy.

Krążki dopochwowe, plastry antykoncepcyjne. Co wybierają pacjentki?

Od lat stopniową coraz większą popularnością cieszą się metody antykoncepcji takie jak krążki dopochwowe i plastry antykoncepcyjne wydzielające hormony o podobnym składzie jak w przypadku tabletek dwuskładnikowych.

Zmiana formy podania jak i schematu uwalniania substancji czynnych przekłada się niejednokrotnie na zmniejszenie niektórych z działań niepożądanych. Dodatkowo w przypadku plastrów stosowanie jeden raz w tygodniu, a w przypadku krążka raz na trzy tygodnie oferuje znacznie większą wygodę - przyznaje Łukasz Blukacz.

Dostępne od dziesięcioleci wkładki wewnątrzmaciczne pozwalają na długoletnią antykoncepcję. Zastosowanie wkładek uwalniających dodatkowo substancje o działaniu hormonalnym dodatkowo podnoszą jej skuteczność jak i znacznie zwiększają komfort użytkowania.

W ostatnich latach implanty podskórne wydzielające hormony zyskują na popularności, choć nie stanowią jeszcze w polskich warunkach konkurencji dla wkładek wewnątrzmacicznych. Metoda ta zyskała znaczną popularność w innych krajach i często kontynuowana jest przez pacjentki, które mieszkały, bądź nadal mieszkają poza Polską - zauważa ginekolog.

Z kolei zastrzyki antykoncepcyjne nadal cieszą się zaufaniem pewnej grupy pacjentek, jednakże z racji ich trudnej odwracalności w przypadku wystąpienia działań niepożądanych ustępują przed innymi metodami antykoncepcji hormonalnej.

W wielu krajach powszechne są metody nieodwracalne polegające na przerwaniu drożności jajowodów u kobiet lub nasieniowodów u mężczyzn. Są to metody o bardzo wysokiej skuteczności i z racji iż nie wymagają trwałego stosowania substancji o działaniu hormonalnym cechują się wysokim stopniem bezpieczeństwa. Dyskusyjnym może być jednak fakt trwałej ingerencji w płodność, gdyż są to metody praktycznie nieodwracalne. Wzbudza to też znaczne kontrowersje natury prawnej - dodaje lekarz.

Nowoczesne środki antykoncepcyjne - wady i zalety

Ginekolog Łukasz Blukacz zwraca uwagę, że wady i zalety stosowanej metody antykoncepcji zawsze są względne:

Przy doborze odpowiedniej metody przede wszystkim należy uwzględnić oczekiwania pacjentki. Skuteczność w zapobieganiu ciąży nie zawsze jest tu kluczowym wskaźnikiem, gdyż dla wielu kobiet, na przykład będących w stałych związkach ryzyko ewentualnej nieplanowanej ciąży może być mniej ważne niż samopoczucie i bezpieczeństwo stosowanej metody.

I dodaje:

Każda z obecnie dostępnych metod wpisuje się w oczekiwania innej grupy pacjentek stąd rolą ginekologa jest dobra znajomość charakterystyki danego produktu w zakresie jego bezpieczeństwa, skuteczności, ale i mechanizmu działania.

Metody hormonalne łączy pewien poziom ryzyka związanego z długotrwałym stosowaniem. W zależności od zastosowanej substancji, jej stężenia, drogi podania i schematu dawkowania wzrastać może ryzyko wystąpienia:

• powikłań zakrzepowo-zatorowych,
• niektórych nowotworów,
• zaburzeń metabolicznych,
• spadku libido.

Jednocześnie dobrze dobrane metody hormonalnej antykoncepcji mogą realnie poprawić standard życia pacjentki poprzez zmniejszenie:

• trądziku, wypadania włosów i innych objawów hiperandrogenemii,
• bólu miesiączkowego i związanego z owulacją,
• tkliwości i obrzęku piersi,
• nieregularności cyklu miesiączkowego,
• ryzyka niektórych nowotworów,
• wielu innych aspektów życia.

Nowoczesne środki antykoncepcji. Jaka skuteczność?

Jednym z najpowszechniejszych wskaźników skuteczności antykoncepcji jest zaproponowany w 1932 roku wskaźnik Raymonda Pearla.

Przedstawia on stosunek nieplanowanych ciąż w 1200-1300 cyklach stosowania danej metody antykoncepcji - odpowiada to liczbie zapłodnień u stu badanych kobiet stosujących tę samą metodę antykoncepcji w ciągu jednego roku. Wskaźnik ten nie jest intuicyjny oraz z racji na swoją metodologię podatny na błędy stąd aktualnie polecanym wskaźnikiem jest wartość procentowa w jakiej dana metoda stosowana w ciągu roku zabezpiecza przed nieplanowaną ciążą - wyjaśnia nasz ekspert.

Zazwyczaj podawane są dwie wartości, gdzie pierwsza określa skuteczność w warunkach idealnego stosowania się do zaleceń, a druga jest wartością realną, uzyskaną z obserwacji.

Tabela na podstawie J. Trussell. Contraceptive failure in the United States. „Contraception”. 83 (5), s. 397–404, May 2011

Co ginekolog poleca pacjentkom?

Na pytanie o to, jaką metodę antykoncepcji poleca swoim pacjentkom nasz ekspert odpowiada:

Nie istnieje jedna idealna metoda antykoncepcji, którą można polecić wszystkim pacjentkom. Dobranie najlepszej metody to proces, który zaczyna się zawsze od rozmowy o oczekiwaniach i obawach pacjentki.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe są jedną z najpowszechniejszych metod antykoncepcji w Polsce. Dostępnych jest jednak setki preparatów o różnym składzie, dawce i schemacie dawkowania. Do tego dochodzą preparaty różnych firm, występujące pod różnymi nazwami.

Często pacjentka przychodzi z zapytaniem, czy może dostać takie same tabletki jak jej koleżanka, gdyż ta sobie je bardzo chwali. Ten schemat doboru preparatu jest zazwyczaj błędny. Warto jednak dopytać dlaczego koleżanka sobie je chwali? Czasami kluczowym jest schemat dawkowanie, gdzie zamiast przerwy na krwawienie z odstawienia występują tabletki stosowane codziennie, przez co trudniej jest się pomylić - zwraca uwagę Łukasz Blukacz.

Lekarz ginekolog powinien mieć szeroką wiedzę z zakresu dostępnych metod antykoncepcji, mechanizmu ich działania i najczęstszych działań niepożądanych danego preparatu. Wtedy, wspólnie z pacjentką jest w stanie udzielić rzetelnej porady i dobrać optymalną metodę zapobiegania ciąży.

Pacjentkom radzę przede wszystkim by rozmawiać z lekarzem o swoich oczekiwaniach i obawach zarówno na etapie doboru metody antykoncepcji jak i również w trakcie jej stosowania. Z czasem kryteria te mogą się zmienić i rozważyć wówczas należy zastosowanie innej formy antykoncepcji - dodaje.

To nie jest antykoncepcja - ginekolog o alternatywnych metodach

Nasz ekspert Łukasz Blukacz mówi o tym co antykoncepcją nie jest.

Często w pytaniach zadawanych anonimowo na forach powraca temat alternatywnych metod zabezpieczenia się przed ciążą. Chciałbym wyraźnie podkreślić, że laktacja, czyli karmienie piersią nie jest adekwatnym zabezpieczeniem.

I dodaje:

Rozprawić się należy również z mitem iż pierwszy stosunek miałby nie prowadzić do ciąży. Podmywanie się po stosunku czy doraźna irygacja pochwy nie tylko nie zmniejsza istotnie ryzyka nieplanowanej ciąży, a w przypadku gdy stosunek odbył się bez obopólnej zgody prowadzić może do zatarcia śladu biologicznego, który jest dowodem w postępowaniu sądowym.

Gdy doszło do stosunku bez adekwatnego zabezpieczenia należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, najlepiej ginekologiem celem dobrania odpowiedniego postępowania, jakim najczęściej bywa antykoncepcja postkoitalna nazywana “tabletką po”.

Jest to metoda, którą realnie zapobiega ciąży poprzez uniemożliwienie zapłodnienia, o ile zostanie zastosowana w przeznaczonym dla tego czasie. Nie jest to jednak sposób przerwania już istniejącej ciąży, co niestety nadal pojawia się w opracowaniach nacechowanych ideologicznie. Jest to jednak metoda, której zastosowanie ogranicza się do sytuacji awaryjnych i nie sprawdza się jako metoda podstawowej antykoncepcji - kończy ginekolog.