Leki psychotropowe i narkotyczne - co warto o nich wiedzieć i kto je może przepisać?

Czym są leki psychotropowe?

Leki psychotropowe to substancje wykorzystywane w terapii zaburzeń psychicznych, tj. zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe czy zaburzenia snu. Dzielimy je na leki psychoanaleptyczne (w tym przeciwdepresyjne), psycholeptyczne (w tym przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne i nasenne) oraz normotymiczne.

Zmiany w refundacji leków. Od stycznia 2026 lista się wydłuża

Temperatura, światło, wilgoć – co niszczy leki i jak temu zapobiec?

Kaskada lekowa: jak nie wpaść w pułapkę kolejnych leków? Farmaceuta wyjaśnia

„Leki to nie słodycze” – jak bezpiecznie stosować leki dostępne bez recepty

Przegląd lekowy - czym jest i jakie korzyści może przynieść pacjentom?

Rewolucja w refundacji leków – co oznaczają zmiany dla pacjentów?

Jak działają leki psychotropowe?

Substancje te posiadają zdolność do przenikania bariery krew-mózg i dzięki temu oddziaływania na funkcje ośrodkowego układu nerwowego. Większość z nich nie wykazuje natychmiastowego działania, a konieczne jest ich długotrwałe stosowanie dla uzyskania spodziewanego efektu terapeutycznego (niejednokrotnie należy spodziewać się rezultatów dopiero po kilku tygodniach). Najczęściej są one stosowane w połączeniu z odpowiednimi działaniami z zakresu pomocy psychologicznej, w tym psychoterapii, a rzadko przepisuje się je jako główny i jedyny środek leczenia.

Rodzaje leków psychotropowych

Pod pojęciem “leki psychotropowe” kryje się szeroka grupa specyficznie działających środków, gdzie wyróżniamy:

Leki psychoanaleptyczne

Do tej grupy należą:

• leki przeciwdepresyjne

Jest to niezwykle rozległa grupa leków, które stosowane są głównie w przypadku zaburzeń depresyjnych występujących w przebiegu zaburzeń nastroju. Ich działania obejmują m.in. wpływ na zwrotny wychwyt określonych neuroprzekaźników w OUN (np. serotoniny), ich degradację, bezpośrednie działanie na określone receptory synaptyczne, a także na przekazywanie sygnałów w neuronie.

• leki psychostymulujące i nootropowe

Leki psychostymulujące to takie, które pobudzają stan psychiczny, a większość z nich zalicza się również do środków odurzających. W skład tej grupy wchodzą m.in. kofeina, kokaina, amfetamina, a ze środków sprzedawanych w aptece na receptę piracetam czy winpocetyna. Ich głównym zadaniem jest poprawa koncentracji i pamięci, czyli funkcji poznawczych.

Leki psycholeptyczne

Czyli leki przeciwpsychotyczne wykorzystywane np. w leczeniu schizofrenii, przeciwlękowe - anksjolityczne (np. benzodiazepiny) o działaniu nasennym i uspokajającym, a także leki nasenne stosowane w sytuacji krótkotrwałego leczenia problemów ze snem.

Leki normotymiczne

Stosuje się je w celu ustabilizowania nastroju i normalizowania jego zaburzeń, głównie w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Zaliczamy do nich m.in. sole litu, kwas walproinowy czy klozapinę.

Czy leki psychotropowe uzależniają?

Większość leków psychotropowych nie wykazuje działania uzależniającego, z wyjątkiem benzodiazepin, które silnie uzależniają. Benzodiazepiny stosowane są w leczeniu silnych stanów lękowych, nasennie i przeciwdrgawkowo. Często obawy pacjentów skupiają się na tym, iż gdy już zaczną przyjmować leki psychotropowe, to nigdy się od nich nie uwolnią, z racji tego, że nie będą w stanie ich odstawić. Takie wyobrażenie jest jednak nieprawdziwe. Większość osób po zakończonej terapii odstawia zażywane leki, ale zawsze powinno dziać się to pod okiem lekarza prowadzącego.

Leki psychotropowe w ciąży

Decyzja co do stosowania u ciężarnych leków psychotropowych jest kwestią indywidualną i powinna być podejmowana tylko i wyłącznie przez lekarza specjalistę. Należy upewnić się, że choroba matki jest na tyle zagrażająca jej i rozwijającemu się płodowi, że przeważa nad ewentualnym ryzykiem jego uszkodzenia w przebiegu farmakoterapii.

Dowiedz się więcej

o zdrowiu psychicznym i pomocy psychologicznej

Sprawdź

Leki narkotyczne

Do tej grupy zaliczamy opioidowe leki przeciwbólowe stosowane w celu uśmierzenia bólu pooperacyjnego, pourazowego, przewlekłego, a także nowotworowego. Ich działanie polega na blokowaniu receptorów opioidowych, które odpowiadają za transmisję impulsów bólowych do mózgu. Do substancji tych zaliczamy m.in.:

• morfinę,
• fentanyl,
• kodeinę,
• tramadol.

UWAGA! Leki opioidowe wywołują szereg groźnych dla życia i zdrowia skutków ubocznych, a także silnie uzależniają. Wykazują działanie depresyjne na ośrodek oddechowy w OUN, co może grozić zatrzymaniem oddechu. Stąd stosowanie tych środków powinno odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarskim.

Kto może przepisywać leki psychotropowe i narkotyczne?

Wskazane jest, aby leczenie psychiatryczne prowadził lekarz psychiatra, zwłaszcza jeśli leki,  np. antydepresyjne przepisywane są po raz pierwszy - wtedy konieczne jest zebranie pełnego wywiadu psychiatrycznego. W dalszej kolejności lekarz POZ ma możliwość przedłużania wcześniej wystawionych recept, o ile w dokumentacji medycznej jest zawarta historia leczenia pacjenta. Każdy lekarz posiadający prawo do wykonywania zawodu ma prawo do wystawiania tego typu recept, o ile istnieje do tego podstawa.

Warto wiedzieć, iż recepty papierowe i elektroniczne na leki, które zawierają substancje narkotyczne i psychotropowe mogą zawierać ilość leku na maksymalnie 90 dni leczenia, a recepta taka ważna jest 30 dni od daty wystawienia. Co więcej, na takim druku powinny znajdować się ściśle określone informacje o sposobie dawkowania i łącznej dawce leku.

Recepta online - jeśli potrzebujesz recepty, skorzystaj z konsultacji z lekarzem dzięki haloDoctor. W przypadku braku możliwości skorzystania z wizyty stacjonarnej, zachęcamy do umówienia się na konsultację online, w formie wideorozmowy.

haloDoctor nie jest placówką medyczną, a powyższy tekst ma jedynie charakter poglądowy, nie stanowi wykładni prawa.