Zespół pozakrzepowy. Kiedy występuje? Objawy i przebieg leczenia, profilaktyka

Co to jest zespół pozakrzepowy ?

Zespół pozakrzepowy (PTS - post thrombotic syndrom) to grupa objawów mogących wystąpić po zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych.

Na czym polega nieprawidłowa funkcja układu żylnego po zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych? Chirurg naczyniowy dr Tomasz Ciąćka objaśnia fachowo:

Po zakrzepicy żylnej w większości skrzepliny-zakrzepy ulegają wchłonięciu z zakrzepniętej żyły w kończynie dolnej. Taki proces zachodzi podczas leczenia zakrzepicy, jednak u dużej grupy pacjentów mimo wchłonięcia się skrzepliny dochodzi do uszkodzenia zastawek żylnych.

Stan zapalny w świetle żyły występujący w ostrej fazie zakrzepicy i resorpcja - czyli wchłanianie się skrzepliny - są odpowiedzialne za uszkodzenie zastawek żylnych.

Następstwem tego jest refluks czyli nieprawidłowy przepływ wsteczny. W żyłach mogą też występować zwężenia pozakrzepowe, jeśli skrzeplina nie ulegnie całkowitej resorpcji tylko zwłóknieje.

Oba te procesy prowadzą do powstania nadciśnienia w układzie żył głębokich, a to jest odpowiedzialne za występowanie objawów i dolegliwości kończyn dolnych. Nadciśnienie żylne w żyłach głębokich przenosi się do kapilar w najniżej położonych częściach kończyny. Powoduje to przesiąkanie płynu i większych cząsteczek z naczyń do przestrzeni okołonaczyniowej. Skutkuje to obrzękiem tkankowym, podskórnym włóknieniem, niedotlenieniem tkanek, a w konsekwencji powstaniem owrzodzenia żylnego - tłumaczy nasz ekspert.

Zespół pozakrzepowy. Dolegliwości i objawy

Jakie dolegliwości może zgłaszać pacjent z zespołem pozakrzepowym?

Objawy występują w kończynie dolnej, w której była zakrzepica żył głębokich, najczęściej pojawia się:

• ból mogący nasilać się w czasie chodzenia,
• skurcze i uczucie ciężkich, zmęczonych nóg
• świąd
• nieprawidłowe odczuwanie – niedoczulica, przeczulica, uczucie kłucia

Dr n. med. Tomasz Ciąćka podkreśla, że dolegliwości mogą mieć różny stopień nasilenia w zależności od zaawansowania choroby. Nasilają się w czasie chodzenia lub dłuższego stania, a ustępują, kiedy pacjent odpoczywa.

Jakie objawy w kończynach dolnych występują u pacjenta z zespołem pozakrzepowym? Nasz ekspert wylicza:

• obrzęk kończyn – najczęściej poniżej kolan,
• zaczerwienienie skóry lub inna zmiana jej zabarwienia- brunatna, brązowa,
• skóra staje się cienka,
• powstają nowe żylaki,
• przybywa pajączków naczyniowych i poszerzonych żył śródskórnych,
• występują owrzodzenia żylne.

Zespół pozakrzepowy. Przyczyny i czynniki ryzyka

Uszkodzenie zastawek żylnych w wyniku zakrzepicy żył głębokich powoduje wystąpienie refluksu, czyli nieprawidłowego wstecznego przepływu krwi w żyłach kończyn dolnych zamiast do serca w przeciwną stronę. Dołącza się również nadciśnienie w układzie żylnym i oba te czynniki uszkadzają ścianę i zastawki żylne.

Czynniki ryzyka to:

• zakrzepica żył głębokich w górnej części uda lub w pachwinie – żyły udowe,
• zakrzepica żył głębokich w miednicy małej - żyły biodrowe,
• zakrzepica żył głębokich w tej samej kończynie - to samo miejsce,
• zakrzepica żył głębokich na długim odcinku,
• przetrwałe skrzepliny – pozostałości skrzeplin po leczeniu zakrzepicy,
• przewlekła niewydolność żylna- żylaki kończyn dolnych,
• otyłość.

Zespół pozakrzepowy. Diagnoza

Diagnoza zespołu pozakrzepowego opiera się na wywiadzie medycznym - lekarz pyta jakie pacjent zgłasza dolegliwości i badaniu fizykalnym – oglądanie kończyn dolnych, ocena obrzęków czy zmian skórnych.

Dla doświadczonego chirurga naczyniowego często to wystarczy, aby rozpoznać zespół pozakarzepowy - przyznaje chirurg naczyniowy dr Tomasz Ciąćka.

Chirurg posługuje się także skalą Villalta czyli oceną punktową nasilenia choroby na podstawie dolegliwości i objawów w kończynach dolnych pacjenta.

Cennym uzupełnieniem jest badanie USG Doppler żył kończyn dolnych – ocena funkcji zastawek żylnych i ściany żyły, kontrola leczenia po zakrzepicy – obecność skrzeplin, zwłóknienia żył czy zwężenia pozakrzepowe - dodaje lekarz.

Zespół pozakrzepowy. Terapia i leczenie

Leczenie zespołu pozakrzepowego opiera się na terapii uciskowej, zmianie stylu życia oraz ćwiczeniach.

Działanie te mają na celu złagodzenie objawów choroby, zapobieganiu nawrotowi zakrzepicy i poprawę jakości życia pacjentów.

1. Terapia uciskowa – kompresyjna

Odpowiednio zaaplikowane wyroby uciskowe to właściwie dobrane podkolanówki, pończochy czy rajstopy uciskowe oraz przeprowadzony dla pacjenta instruktaż użytkowania (zakładania, zdejmowania, noszenia i prania).

Dobór polega na wykonaniu kilkunastu pomiarów na odpowiednich poziomach kończyny dolnej przez wykwalifikowany personel medyczny, tak aby produkt był jak najbardziej dopasowany do kończyny, a przez to jak najskuteczniej wspomagał niewydolne żyły - objaśnia chirurg naczyniowy, dr Tomasz Ciąćka.

2. Pneumatyczna terapia uciskowa

Nogawki lub rękawy zakładane na kończyny – specjalistyczny aparat pompuje powietrze do poszczególnych komór nogawki wytwarzając odpowiednie ciśnienie działające w kolejnych segmentach kończyny, a utrzymanie tego ciśnienia przez określony czas wspomaga niewydolne żyły w odprowadzaniu krwi w kończynie w kierunku do serca.

3. Zmiana stylu życia:

• w czasie długiego siedzenia należy trzymać nogi wyprostowane w stawach kolanowych i wykonywać ćwiczenia stopami
• w przypadku nadwagi czy otyłości konieczna jest redukcja masy ciała,
• stosowanie preparatów nawilżających i natłuszczających skórę w celu zapobiegania pękaniu i mikrourazom jako wrota zakażenia.

4. Ćwiczenia:

• wzmacnianie i rozciąganie mięśni nóg, aby ich praca była efektywna i aby osiągnąć pełny zakres ruchomości w stawach,
• w czasie ćwiczeń lub intensywnego chodzenia kurczą się mięśnie stopy i łydki – czyli działa sprawnie pompa mięśniowa jest to nieodzownym elementem prawidłowej pracy układu żylnego i chłonnego,
• skurcz mięśnia działa na niewydolną żyłę – pomaga jej odprowadzać krew w kierunku serca, zmniejsza to obrzęk i dolegliwości bólowe pacjentów w zespole pozakrzepowym,
• przez odpowiednie ćwiczenia poprawia się wydolność sercowo-naczyniowa, wzrasta utlenowanie tkanek, co przyspiesza gojenie zmian skórnych i owrzodzeń

Zespół pozakrzepowy. Leczenie chirurgiczne

Czasami konieczne jest zastosowanie leczenie chirurgicznego. Nasz ekspert, dr n. med. Tomasz Ciąćka przedstawia możliwe metody:

Leczenie zabiegowe – wewnątrznaczyniowe

W przypadku zwężenia żyły po zakrzepicy wykonuje się jej poszerzenie za pomocą specjalnego zestawu z balonem i wszczepia stent, aby utrzymać jej szerokie światło, co przywraca prawidłową drogę odpływu krwi żylnej z kończyny dolnej zmniejszając dolegliwości i obrzęk.

Chirurgiczne leczenie owrzodzeń

Ma na celu usunięcie tkanek martwych, oczyszczenie owrzodzenia, ochronę i poprawę stanu skóry wokół owrzodzenia, zastosowanie antybiotyków w celu likwidacji zakażenia ( jeżeli konieczne), zastosowanie specjalistycznych opatrunków – szybkie zagojenie rany konsultacja z diabetologiem w celu optymalizacji leczenia u pacjentów z cukrzycą.

Zespół pozakrzepowy. Profilaktyka

Czy można uniknąć zespołu pozakrzepowego? Chirurg naczyniowy, dr Tomasz Ciąćka odpowiada następująco:

W większości przypadków tak, najlepszą ochroną jest unikanie zakrzepicy żył głębokich. Należy poznać czynniki ryzyka zakrzepicy i unikać, tych które są do wyeliminowania, natomiast zmniejszyć ryzyko, tych które są nieuniknione, przez odpowiednie postępowanie, zachowania lub profilaktykę farmakologiczną.

I dodaje:

Jeżeli pojawi się zakrzepica żył głębokich należy szybko ją rozpoznać i włączyć właściwe leczenie – czyli udać się do chirurga naczyniowego, który na wizycie wykona badanie. Za pomocą badania USG Doppler oceni czy jest obecna zakrzepica, oraz w przypadku jej potwierdzenia zastosuje właściwe leczenie farmakologiczne, uciskowe, zaleci eliminację czynników ryzyka, czy zmianę niewłaściwych nawyków.