30.04.2024 
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to poważna wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego, przenoszona przez kleszcze. Odpowiedzialnymi czynnikami za KZM są wirusy z rodziny Flaviviridae. Choroba ta stanowi istotne zagrożenie, szczególnie w okresie od kwietnia do listopada, kiedy to obserwuje się najwięcej przypadków, zwłaszcza w różnych regionach Azji i Europy, takich jak Austria, Czechy, Polska, Niemcy, Rosja czy Szwecja. W 2022 roku w Polsce zachorowało 445 osób.
KZM. Jak dochodzi do zakażenia?
KZM. Objawy
KZM. Leczenie i zapobieganie
KZM. Co zrobić po ukąszeniu przez kleszcza?
KZM. Szczepienia
Zakażenie KZM może nastąpić poprzez ukłucie przez kleszcza zakażonego wirusem. Podczas ssania krwi, kleszcz wprowadza do organizmu ślinę zawierającą wirusy. Ponadto, zakażenie może wystąpić również poprzez spożycie mleka od zakażonych zwierząt gospodarskich, takich jak kozy, owce i krowy.
W większości przypadków zakażenie KZM może przebiegać bezobjawowo. Jednakże, u niektórych osób mogą pojawić się objawy uogólnione w ciągu 7-14 dni od ukłucia przez kleszcza lub 3-4 dni po spożyciu mleka od zakażonych zwierząt. Objawy te mogą obejmować gorączkę, uczucie zmęczenia, nudności, ból głowy i mięśni. W pozostałych przypadkach, po okresie utajenia trwającym od 1 do 20 dni, może wystąpić druga faza choroby, charakteryzująca się objawami związanymi z zapaleniem opon mózgowych i mózgu.
Objawy te mogą obejmować
W niektórych przypadkach może wystąpić nawet porażenie mięśni oddechowych, co wymaga hospitalizacji. Choroba może prowadzić do śmierci.
Niestety, nie istnieje specyficzna terapia dla KZM. Leczenie skupia się głównie na łagodzeniu objawów, takich jak obniżanie gorączki czy łagodzenie bólu. Jedynym sposobem uniknięcia poważnych konsekwencji tej choroby jest zapobieganie.
Stosowanie kilku prostych zasad, takich jak noszenie odpowiedniej odzieży w miejscach występowania kleszczy, stosowanie środków odstraszających, unikanie spożywania niepasteryzowanego mleka oraz dokładne sprawdzanie ciała po wizycie w lesie, może znacznie zmniejszyć ryzyko zakażenia.
Po zauważeniu kleszcza, kluczowe jest natychmiastowe i delikatne usunięcie go z miejsca ukłucia. W tym celu należy skorzystać z kleszczołapki, lassy lub pęsety z cienką końcówką. Kleszcza należy chwycić tuż przy skórze i pociągnąć ku górze zdecydowanym, ale ostrożnym ruchem. Ważne jest, aby unikać zbyt mocnego ściskania kleszcza, co może spowodować wyciśnięcie jego wydzielin. Nie należy próbować wykręcać kleszcza lub wyciskać go. Przed usunięciem kleszcza nie stosuje się żadnych substancji, które mogłyby zwiększyć ryzyko zakażenia.
Po usunięciu kleszcza należy dokładnie zdezynfekować miejsce ukłucia. W przypadku trudności z usunięciem kleszcza, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w celu uzyskania pomocy.
Po usunięciu kleszcza ważne jest obserwowanie miejsca ukłucia oraz ogólnego stanu zdrowia przez najbliższe tygodnie. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów niepokojących, takich jak zmiany chorobowe w miejscu ukłucia lub objawy ogólne, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który podejmie decyzję o odpowiednim leczeniu.
Stosowanie wymienionych zasad znacznie zmniejsza ryzyko ukąszenia i zakażenia, jednak najpewniejszym sposobem ochrony przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest szczepienie ochronne. Szczepienie to jest zalecane szczególnie dla osób narażonych na ryzyko zakażenia, takich jak pracownicy leśnictwa, wojskowi, funkcjonariusze służb mundurowych, rolnicy, turyści oraz uczestnicy obozów i kolonii.
Dostępne są inaktywowane szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu, które stanowią skuteczną metodę ochrony przed tą groźną chorobą. Aby zapewnić pełną skuteczność szczepienia, zaleca się przyjęcie trzech dawek szczepienia pierwotnego oraz dawek przypominających co 3-5 lat. Wybór terminu szczepienia ma istotne znaczenie – szczepienie zimą lub wczesną wiosną pozwala na zabezpieczenie organizmu już od początku aktywności kleszczy, która trwa od kwietnia do października. Skuteczność szczepionek przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu jest wysoka, ponieważ na 100 szczepionych powyżej 95 osób wytwarza przeciwciała ochronne chroniące przed powikłaniami.
Jednakże istnieją pewne przeciwwskazania do szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, takie jak reakcja anafilaktyczna po wcześniejszej dawce szczepionki, ostra choroba z gorączką oraz nasilona reakcja alergiczna na substancje pomocnicze zawarte w szczepionce. Po podaniu szczepionki mogą wystąpić również miejscowe niepożądane odczyny poszczepienne, takie jak przemijający ból, obrzęk, bolesność czy zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia. W niektórych przypadkach mogą pojawić się także odczyny uogólnione, takie jak przejściowy stan gorączkowy, ogólne osłabienie czy objawy grypopodobne. Wszelkie wątpliwości dotyczące szczepienia należy skonsultować z lekarzem.
Bibliografia:
Stacje sanitarno-epidemiologiczne: https://www.gov.pl/web/wsse-poznan/kleszczowe-zapalenie-mozgu
https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/kleszczowe-zapalenie-mozgu/
Altaziaja
(Żel)
Bactrazol
(Tabletki powlekane)
Ceftriaxone Kabi
(Proszek do sporządzania roztworu do infuzji)
Doxycyclinum Polfarmex
(Kapsułki twarde)
Encepur Adults
(Zawiesina do wstrzykiwań)
Encepur K
(Zawiesina do wstrzykiwań)
Encorton
(Tabletki)
FSME-IMMUN 0,25 ml Junior
(Zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce)
FSME-IMMUN 0,5 ml
(Zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce)
Ketospray forte
(Aerozol na skórę, roztwór)
Ortanol 20 Plus
(Kapsułki dojelitowe, twarde)
Ortanol 40 Plus
(Kapsułki dojelitowe, twarde)
Tobradex
(Krople do oczu, zawiesina)
Jakie choroby zagrażają nam dziś najbardziej? Wyjaśnia epidemiolog
Kleszcze możesz spotkać praktycznie wszędzie – jak się chronić?
Ochrona przed kleszczowym zapaleniem mózgu. Postaw na szczepienie
Kleszcze w zimie? Uważaj podczas świątecznych spacerów!
Kleszcze. Leśnicy mają patenty jak się przed nimi chronić
Serwis HaloDoctor ma charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny i w żadnym wypadku nie zastępuje konsultacji medycznej. W celu dokładnej diagnozy zalecany jest kontakt z lekarzem. Jeśli jesteś chory, potrzebujesz konsultacji lekarskiej, e‑Recepty lub zwolnienia lekarskiego umów wizytę teraz. Nasi lekarze są do Twojej dyspozycji 24 godziny na dobę!
Jakie choroby zagrażają nam dziś najbardziej? Wyjaśnia epidemiolog
Kleszcze możesz spotkać praktycznie wszędzie – jak się chronić?
Ochrona przed kleszczowym zapaleniem mózgu. Postaw na szczepienie
Kleszcze w zimie? Uważaj podczas świątecznych spacerów!
Kleszcze. Leśnicy mają patenty jak się przed nimi chronić
Straszenie dzieci. Kiedy rodzice serwują dzieciom lęki i nieufność
Nie każda ciąża kończy się porodem. Ginekolog wyjaśnia czym jest obumarcie płodu
Nie tylko 2 litry! Kalkulator zapotrzebowania na wodę pokaże, ile potrzebujesz
Jak radzić sobie z rwą kulszową? Fizjoterapeuta odpowiada
Kardiolog przyjmował pieniądze i upominki od pacjentów – usłyszał ponad 500 z...
