Leki przeciwzakrzepowe. Kto powinien je stosować?

Mechanizm działania leków przeciwzakrzepowych

Zakrzepy tworzą się w wyniku nadmiernego krzepnięcia krwi. Proces krzepnięcia jest niezbędny, aby organizm mógł zatamować krwawienie po urazie, jednak w przypadku nieprawidłowego działania tego mechanizmu, może dochodzić do tworzenia się zakrzepów, które prowadzą do zatorów.

Leki przeciwzakrzepowe działają na różne etapy procesu krzepnięcia, inhibując białka, które są odpowiedzialne za tworzenie skrzepu.

Pilny komunikat GIF: popularny lek psychiatryczny wycofany z obrotu

Zmiany w refundacji leków. Od stycznia 2026 lista się wydłuża

Temperatura, światło, wilgoć – co niszczy leki i jak temu zapobiec?

Kaskada lekowa: jak nie wpaść w pułapkę kolejnych leków? Farmaceuta wyjaśnia

„Leki to nie słodycze” – jak bezpiecznie stosować leki dostępne bez recepty

Przegląd lekowy - czym jest i jakie korzyści może przynieść pacjentom?

Rodzaje leków przeciwzakrzepowych

Leki przeciwzakrzepowe przepisywane na receptę dzielą się na trzy główne grupy: antykoagulanty doustne, antykoagulanty parenteralne (do podawania dożylnie) i heparyny.

• Warfaryna – jest jednym z najstarszych leków przeciwzakrzepowych. Działa poprzez blokowanie działania witaminy K, co zaburza syntezę czynników krzepnięcia. Mimo że jest bardzo skuteczna, jej stosowanie wymaga regularnego monitorowania poziomu krzepliwości krwi (INR) oraz dostosowywania dawki, co może być uciążliwe dla pacjentów. Warfaryna ma również interakcje z wieloma lekami i pokarmami, co wymaga ostrożności w jej stosowaniu.
• Nowe doustne antykoagulanty (NOACs) – w ciągu ostatnich kilku lat na rynku pojawiły się nowe leki przeciwzakrzepowe, takie jak apiksaban, dabigatran, rywaroksaban i edoksaban. Leki te działają w sposób bardziej precyzyjny i nie wymagają regularnego monitorowania krzepliwości krwi, co ułatwia ich stosowanie w porównaniu do warfaryny. NOACs mają mniejsze ryzyko interakcji z lekami i jedzeniem, co czyni je bardziej wygodnym rozwiązaniem, choć wciąż ich stosowanie wiąże się z pewnym ryzykiem.
• Heparyny – są to leki przeciwzakrzepowe, które podawane są głównie drogą dożylną lub podskórną. Heparyna działa poprzez zwiększenie aktywności antytrombiny III, co hamuje działanie trombiny i czynnika Xa. Heparyna jest wykorzystywana głównie w szpitalach, zwłaszcza w sytuacjach nagłych, takich jak zawał serca, udar mózgu, czy zakrzepica żylna.
• Fondaparynuks – to syntetyczny lek przeciwzakrzepowy, który działa podobnie do heparyny, ale z mniejszym ryzykiem działań niepożądanych, takich jak reakcje alergiczne czy krwawienia. Jest podawany podskórnie i stosowany m.in. w profilaktyce i leczeniu zakrzepów.
• Leki przeciwzakrzepowe stosowane w leczeniu trombofilii – niektóre osoby mają predyspozycje do tworzenia zakrzepów krwi z powodu wrodzonych lub nabytych zaburzeń krzepnięcia. W takich przypadkach lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwzakrzepowych w dłuższym okresie, aby zapobiec rozwojowi zakrzepów. Często stosuje się wtedy heparynę lub NOACs.

Zastosowanie leków przeciwzakrzepowych

Leki przeciwzakrzepowe są stosowane w szerokim zakresie klinicznym, głównie w leczeniu i profilaktyce chorób związanych z zakrzepami. Oto niektóre z najczęstszych wskazań:

• Profilaktyka zakrzepicy żylnej i zatorowości płucnej – leki przeciwzakrzepowe są stosowane u pacjentów po zabiegach chirurgicznych (zwłaszcza ortopedycznych, jak wymiana stawu biodrowego czy kolanowego), aby zapobiec tworzeniu się zakrzepów w żyłach, które mogą prowadzić do zatorowości płucnej.
• Leczenie migotania przedsionków – u pacjentów z migotaniem przedsionków, które zwiększa ryzyko udaru mózgu, leki przeciwzakrzepowe stosuje się w celu zapobiegania tworzeniu się zakrzepów w sercu, które mogą prowadzić do udaru.
• Leczenie zakrzepicy żył głębokich (DVT) – jest to stan, w którym tworzą się zakrzepy w żyłach głębokich, najczęściej nóg. Leczenie przeciwzakrzepowe jest niezbędne w celu zapobieżenia zatorowi płucnemu, który może zagrażać życiu.
• Zawał serca i udar mózgu – w przypadkach zawału serca i udaru mózgu, leki przeciwzakrzepowe mogą być stosowane w celu zapobiegania tworzeniu się nowych zakrzepów, które mogłyby pogorszyć stan pacjenta.
• Choroba zakrzepowo-zatorowa w czasie ciąży –leki przeciwzakrzepowe, takie jak heparyna, są czasami stosowane u kobiet w ciąży, które mają zwiększone ryzyko zakrzepów, aby zapobiec powikłaniom związanym z zakrzepicą.

Ryzyko i działania niepożądane

Stosowanie leków przeciwzakrzepowych wiąże się z pewnym ryzykiem, przede wszystkim związanym z możliwością krwawienia. Leki te mogą prowadzić do krwotoków, zwłaszcza w przypadku przedawkowania lub interakcji z innymi lekami. Z tego powodu niezwykle ważne jest, aby pacjenci stosujący leki przeciwzakrzepowe byli regularnie monitorowani pod kątem parametrów krzepliwości (np. INR dla warfaryny) i ściśle przestrzegali zaleceń lekarza.

Innym ryzykiem związanym z antykoagulantami jest ich interakcja z jedzeniem i innymi lekami. Na przykład warfaryna może wchodzić w interakcje z pokarmami bogatymi w witaminę K, takimi jak zielone warzywa liściaste, co zmienia jej skuteczność. Nowe doustne antykoagulanty (NOACs) są bardziej przewidywalne pod względem interakcji, ale nadal wymagają ostrożności.