Deksametazon - jakie są wskazania do stosowania?

Deksametazon - działanie preparatu

Deksametazon to fluorowana pochodna prednizonu, syntetyczny glikokortykosteroid, który wykazuje silne i długotrwałe działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne i immunosupresyjne.

Efekty działania deksametazonu:

• zmniejszenie gromadzenia się leukocytów i ich adhezji do śródbłonka,
• zahamowanie fagocytozy i rozpadu lizosomów,
• zmniejszenie liczby limfocytów, monocytów, eozynofili,
• blokowanie zależnego od IgE wydzielania leukotrienów i histaminy,
• hamowanie syntezy i uwalniania interferonu γ oraz interleukin IL-1, IL-2, IL-3, IL-6, TNF-α, GM-CSF,
• hamowanie aktywności fosfolipazy A2 poprzez lipokortynę →  hamowanie uwalniania kwasu arachidonowego → hamowanie syntezy leukotrienów i prostaglandyn,
• zmniejszenie obrzęku przez hamowanie przepuszczalności naczyń kapilarnych,
• nasilenie lipolizy i wpływ na redystrybucję tłuszczu w ustroju (centralne rozmieszczenia tkanki tłuszczowej),
• zwiększenie katabolizmu białek i węglowodanów,
• zwiększenie stężenia glukozy,
• zwiększenie stężenia mocznika i kwasu moczowego we krwi,
• zmniejszenie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego i zwiększenie wydalania jonów wapnia z moczem - nasilenie resorpcji kości.

Deksametazon wykazuje 6,5 razy silniejsze działanie przeciwzapalne niż prednizon i 30 razy silniejsze niż hydrokortyzon.

Pilny komunikat GIF: popularny lek psychiatryczny wycofany z obrotu

Zmiany w refundacji leków. Od stycznia 2026 lista się wydłuża

Temperatura, światło, wilgoć – co niszczy leki i jak temu zapobiec?

Kaskada lekowa: jak nie wpaść w pułapkę kolejnych leków? Farmaceuta wyjaśnia

„Leki to nie słodycze” – jak bezpiecznie stosować leki dostępne bez recepty

Przegląd lekowy - czym jest i jakie korzyści może przynieść pacjentom?

Wskazania do stosowania

Glikokortykosteroidy są stosunkowo często używanymi preparatami, zwłaszcza w stanach nagłych, tj. wstrząs, ostra niedoczynności kory nadnerczy czy obrzęk płuc. Do głównych wskazań do podawania deksametazonu zaliczamy:

• W okulistyce: zapalenie spojówek, rogówki bez uszkodzenia nabłonka, twardówki, tęczówki, ciała rzęskowego, siatkówki, naczyniówki, nerwu wzrokowego, zapalenie współczulne błony naczyniowej, w oparzeniach termicznych i chemicznych oczu, po zabiegach operacyjnych i urazach.

UWAGA! Podczas leczenia okulistycznego należy kontrolować ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz rogówkę.

• W dermatologii: łuszczyca, alergie skórne, pokrzywka, liszaj pokrzywkowy, rumień wysiękowy wielopostaciowy, pęcherzyca, erytrodermia, dermatozy kontaktowe, ostry wyprysk, odczyny po ukąszeniach owadów.

UWAGA! Glikokortykosteroidów nigdy nie stosuje się na skórę twarzy!

• W przewlekłej kortykoterapii pozasubstytucyjnej: ostre RZS, ZZSK, zaostrzenia astmy o ciężkim przebiegu, ostry obrzęk naczynioruchowy, agranulocytoza, białaczka limfatyczna i szpikowa, wrodzony przerost nadnerczy, nerczyca lipidowa, zespoły toksyczne w chorobach zakaźnych, kolagenozy, zapalenie tarczycy.
• Lek ten praktycznie nie wykazuje działania mineralokortykosteroidowego - stosuje się go gdy w przewlekłym leczeniu prednizonem występuje nadciśnienie tętnicze lub obrzęki.

Oprócz leczenia objawowego szeregu schorzeń deksametazon wykorzystywany jest także w niektórych testach diagnostycznych:

• różnicowanie pochodzenia wirylizacji u kobiet,
• różnicowanie postaci nadczynności kory nadnerczy (test hamowania deksametazonem),
• diagnostyka hipogonadyzmu u mężczyzn.

Przeciwwskazania do stosowania

Wśród przeciwwskazań do stosowania deksametazonu wyróżniamy:

• nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu,
• zespół Cushinga,
• choroby grzybicze i wirusowe,
• gruźlica,
• choroba wrzodowa żołądka,
• psychozy,
• osteoporoza,
• szczepienia - nie należy podawać deksametazonu 8 tygodni przed szczepieniami i 2 tygodnie po nich.

Istnieją jednak sytuacje i stany, w których należy zachować szczególną ostrożność, lecz stosowanie leku nie jest bezwzględnie przeciwwskazane. Niektóre z nich:

• cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• niewydolność nerek.

Interakcje

Przed rozpoczęciem przyjmowania deksametazonu należy poinformować lekarza o wszystkich dotychczas stosowanych lekach, łącznie z tymi wydawanymi bez recepty, bowiem preparat ten może wchodzić w istotne interakcje z innymi substancjami.

Substancje, w przypadku których należy zachować szczególną ostrożność:

• NLPZ - zwiększone ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego,
• leki przeciwzakrzepowe i hipoglikemizujące - deksametazon osłabia ich działanie,
• barbiturany, glutetimid, leki przeciwpadaczkowe i przeciwhistaminowe, ryfampicyna, efedryna - osłabiają działanie deksametazonu,
• estrogeny - nasilają działanie deksametazonu,
• glikozydy naparstnicy - deksametazon nasila ich działanie toksyczne.

Działania niepożądane

Jak każdy lek, deksametazon wywołuje w niektórych przypadkach skutki uboczne, do których zaliczamy:

W leczeniu krótkotrwałym:

• obniżenie tolerancji glukozy,
• większa podatność na zakażenia,
• zwiększone ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego.

W leczeniu długotrwałym (terapia trwająca więcej niż 2 tyg.):

• nadciśnienie tętnicze,
• zespół Cushinga,
• zahamowanie osi przysadka-nadnercza,
• osłabienie siły mięśniowej,
• osteoporoza,
• działanie diabetogenne,
• hiperglikemia,
• tachykardie i tachyarytmie,
• zaburzenia snu,
• zahamowanie napędu i zmiany psychiczne,
• zaburzenia miesiączkowania,
• impotencja,
• hirsutyzm,
• trądzik posteroidowy,
• rozstępy skórne,
• zahamowanie wzrostu u dzieci,
• atrofia mięśni, skóry i tkanki tłuszczowej,
• wzrost ciśnienia śródczaszkowego i objawy rzekomego guza mózgu,
• wzrost ciśnienia śródgałkowego (wzrost ryzyka rozwoju jaskry i zaćmy),
• opóźnienie gojenia ran,
• wylewy krwawe,
• owrzodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego,
• aseptyczne zapalenie kości,
• zapalenie trzustki,
• zaburzenia wodno-elektrolitowe,
• zahamowanie czynności hormonalnej i zanik kory nadnerczy,
• zaburzenia immunologiczne,
• zakrzepica,
• zapalenie naczyń,
• zahamowanie kościotworzenia (wzrost ryzyka osteoporozy),
• grzybica jamy ustnej i zatok.

Ciąża i laktacja

Stosowanie deksametazonu w ciąży i w okresie karmienia piersią należy bezwzględnie skonsultować z lekarzem.

Dawkowanie

Dawkowanie deksametazonu podawanego doustnie powinno być ustalane indywidualnie i jest zależne od stanu chorego i przebiegu choroby.

Zalecane dawkowanie:

• dorośli: 0,5-16 mg/d w 2-3 dawkach podzielonych,
• dzieci do 1. roku życia - 0,25-1 mg/d, od 1. do 12. roku życia - do 2 mg/d.

Po uzyskaniu zadowalających efektów terapeutycznych dawkę glikokortykosteroidów zmniejsza się stopniowo, aż do najmniejszej dawki skutecznej. W ostrych alergiach w pierwszej dobie stosuje się deksametazon pozajelitowo, a następnie w terapii doustnej.

Potrzebujesz recepty na leki, które zażywasz? Teraz możesz ją otrzymać umawiając wizytę lekarską online w serwisie haloDoctor, w zakładce recepta online.