Zapaść. Czym jest i jakie są jej przyczyny?

Mechanizm powstawania zapaści

Zapaść powstaje wtedy, gdy serce nie jest w stanie skutecznie pompować krwi, co prowadzi do zmniejszenia ilości tlenu dostarczanego do tkanek. Kiedy organizm nie otrzymuje odpowiedniej ilości tlenu, jego komórki zaczynają obumierać, a procesy metaboliczne ulegają zaburzeniu. Przyczyną tego może być wiele różnych mechanizmów, z których każdy wpływa na różne układy organizmu.

Zasadniczo, zapaść jest wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania układu krążenia, które może wynikać z różnych przyczyn, takich jak masywna utrata krwi, uszkodzenie serca, infekcje czy reakcje alergiczne. Na poziomie fizjologicznym, dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, zmniejszenia objętości krwi lub spadku efektywności pracy serca. Wszystkie te mechanizmy prowadzą do tego samego efektu – krytycznego obniżenia ciśnienia krwi i niedokrwienia.

Kardiochirurg ostrzega: lawinowy wzrost operacji tętniaków aorty

Poczekalnia na NFZ. Nowe rozwiązanie w walce z kolejkami

Pionierska operacja: nowoczesna zastawka serca ratuje życie 16-latce w Rzeszowie

Marta Kubacka: „Dostałam szanse na drugie życie”

Choroba niedokrwienna serca. 9 głównych przyczyn

E-recepta na Ylpio: rola leku w kontrolowaniu ciśnienia tętniczego

Rodzaje zapaści

Istnieje kilka głównych typów zapaści, z których każdy wynika z innej przyczyny. Oto najważniejsze z nich:

1. Zapaść kardiogenna – jest wynikiem nieprawidłowej pracy serca, które nie jest w stanie pompować odpowiedniej ilości krwi. Najczęstszą przyczyną zapaści kardiogennej jest zawał serca, kiedy to część mięśnia sercowego ulega martwicy, co osłabia jego zdolność do pompowania krwi.
2. Zapaść hipowolemiczna – spowodowana jest znaczną utratą krwi lub płynów, co prowadzi do zmniejszenia objętości krwi krążącej w organizmie. Może to być wynikiem urazów, oparzeń, krwotoków wewnętrznych lub odwodnienia. W tym przypadku, nawet jeśli serce działa prawidłowo, nie ma wystarczającej ilości krwi, aby skutecznie zasilać narządy.
3. Zapaść septyczna – występuje w wyniku zakażenia, które prowadzi do reakcji zapalnej obejmującej cały organizm. To powikłanie sepsy, w którym drobnoustroje lub ich toksyny powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych i zmniejszenie oporu naczyniowego, co skutkuje spadkiem ciśnienia krwi. Sepsa często prowadzi do zapaści i niewydolności wielonarządowej, jeśli nie zostanie szybko leczona.
4. Zapaść anafilaktyczna – jest wynikiem silnej reakcji alergicznej, w której organizm uwalnia duże ilości substancji chemicznych, takich jak histamina, powodujących nagłe rozszerzenie naczyń krwionośnych. To powoduje spadek ciśnienia krwi i może prowadzić do zapaści w ciągu minut, jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie kroki medyczne, takie jak podanie adrenaliny.
5. Zapaść neurogenna – to rzadszy rodzaj zapaści, który wynika z uszkodzenia układu nerwowego, na przykład w wyniku urazu rdzenia kręgowego. Dochodzi do zaburzenia regulacji naczyń krwionośnych przez układ nerwowy, co prowadzi do nadmiernego ich rozszerzenia i spadku ciśnienia.

Objawy zapaści

Zapaść objawia się gwałtownie, a jej symptomy mogą być różnorodne, w zależności od przyczyny. Wspólnym elementem dla wszystkich przypadków jest jednak gwałtowne pogorszenie stanu zdrowia. Najczęstsze objawy to:

• Nagła bladość skóry – wynika z obniżonego ukrwienia tkanek i jest jednym z pierwszych zauważalnych objawów zapaści.
• Zimny pot – spowodowany reakcją organizmu na spadek ciśnienia krwi.
• Osłabienie – pacjent może odczuwać zawroty głowy, oszołomienie, a nawet utratę przytomności.
• Przyspieszony i słaby puls – serce stara się nadrobić utratę efektywności poprzez szybsze bicie, jednak puls jest słabo wyczuwalny.
• Trudności w oddychaniu – zmniejszony przepływ tlenu do tkanek powoduje duszność i uczucie braku tchu.
• Zmniejszone wydalanie moczu – z powodu spadku przepływu krwi przez nerki, co jest oznaką osłabienia funkcji nerek.

W przypadku zapaści kardiogennej mogą wystąpić również bóle w klatce piersiowej, a w zapaści anafilaktycznej może dojść do obrzęku twarzy i gardła, utrudniającego oddychanie.

Diagnostyka i leczenie

Rozpoznanie zapaści jest stosunkowo proste na podstawie objawów klinicznych, ale zidentyfikowanie przyczyny wymaga szybkiej diagnostyki. Kluczowe jest monitorowanie parametrów życiowych, takich jak ciśnienie krwi, tętno oraz saturacja (nasycenie krwi tlenem). Lekarze mogą również zlecić badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, oznaczenie gazometrii, poziomu elektrolitów, a także badania obrazowe, jeśli podejrzewana jest trauma wewnętrzna.

Leczenie zapaści zależy od jej przyczyny, ale pierwszym krokiem zawsze jest stabilizacja pacjenta. W większości przypadków niezbędne jest podanie płynów dożylnie w celu zwiększenia objętości krwi. W zapaści kardiogennej mogą być konieczne leki wspomagające pracę serca, takie jak leki inotropowe, a w zapaści anafilaktycznej – adrenalina i antyhistaminy. Przy zapaści septycznej niezbędne jest zastosowanie antybiotyków oraz wsparcie krążeniowe.

W skrajnych przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi efektów, może być konieczne zastosowanie bardziej zaawansowanych metod, takich jak mechaniczne wspomaganie krążenia.