Szkarlatyna. Przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest szkarlatyna?

Szkarlatyna to choroba zakaźna wywołana przez bakterie Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropotwórczy), które są odpowiedzialne za szereg różnych zakażeń, w tym zapalenie gardła (anginę), zapalenie ucha czy zapalenie płuc. W przypadku szkarlatyny, paciorkowiec wytwarza toksynę, która prowadzi do charakterystycznych objawów tej choroby.

Choroba najczęściej dotyka dzieci w wieku od 3 do 15 lat, ale może występować także u dorosłych. Współczesne leczenie, polegające na stosowaniu antybiotyków, sprawia, że szkarlatyna jest już mniej groźna niż kiedyś, jednak nie powinna być bagatelizowana. Nieleczona szkarlatyna może prowadzić do powikłań, takich jak zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, a w rzadkich przypadkach – do uszkodzenia nerek.

Świąteczne prezenty pod lupą. Lekarze pokazują gablotę grozy: to naprawdę połykają dzieci!

Syndrom „grzecznej dziewczynki”: dlaczego córka nigdy nie mówi „nie” i czym to grozi?

Wysoko wrażliwe dziecko – jak rozpoznać i jak wspierać, by nie przeciążyć emocjonalnie?

Jak wspierać dziecko w adaptacji do nowych sytuacji: szkoła, przeprowadzka, zmiana otoczenia?

Psychoterapia rodzinna – jak pomaga w poprawie relacji i wychowaniu dzieci?

Miesiąc świadomości nowotworów dziecięcych: jak być czujnym rodzicem?

Objawy szkarlatyny

Objawy szkarlatyny rozwijają się zwykle od 2 do 4 dni po kontakcie z bakteriami. Choroba zaczyna się nagle, a jej główne objawy to:

• Gorączka – początek choroby często wiąże się z gwałtownym wzrostem temperatury ciała. Gorączka może wynosić nawet 39-40°C i utrzymywać się przez kilka dni.
• Ból gardła – często występuje intensywny ból gardła, który może przypominać anginę. Gardło staje się czerwone, a na migdałkach może pojawić się biały nalot.
• Wysypka – charakterystycznym objawem szkarlatyny jest wysypka, która pojawia się zazwyczaj 12-48 godzin po wystąpieniu gorączki. Wysypka zaczyna się na szyi, twarzy, a następnie rozprzestrzenia się na resztę ciała. Jest drobno plamista i czerwono-różowa, czasem przypomina wyglądem skórę po oparzeniu. Po kilku dniach wysypka zanikająca pozostawia skórę suchą i łuszczącą się.
• Czerwony język – często pojawia się tzw. „język truskawkowy”, który jest czerwony i pokryty drobnymi grudkami. Jest to jeden z charakterystycznych objawów szkarlatyny.
• Złe samopoczucie i osłabienie – dzieci i dorośli zarażeni szkarlatyną często skarżą się na ogólne złe samopoczucie, zmęczenie, ból głowy i bóle mięśniowe.
• Obrzęk węzłów chłonnych – zwiększenie rozmiarów węzłów chłonnych, szczególnie w okolicy szyi, jest kolejnym objawem towarzyszącym szkarlatynie.

Przyczyny i sposób przenoszenia

Główną przyczyną szkarlatyny jest zakażenie bakteriami Streptococcus pyogenes, które wydzielają toksynę odpowiedzialną za wystąpienie charakterystycznych objawów. Bakterie te przenoszą się głównie drogą kropelkową, czyli przez kaszel, kichanie, a także poprzez kontakt z zakażonymi powierzchniami. Choroba jest szczególnie zakaźna w początkowym okresie, gdy osoba chora jeszcze nie jest poddana leczeniu antybiotykami.

Warto wiedzieć, że paciorkowce mogą również kolonizować nos i gardło, co oznacza, że nie każdy przypadek zarażenia prowadzi do rozwoju szkarlatyny. U niektórych osób, bakterie mogą bytować bez wywoływania objawów chorobowych, stanowiąc jedynie źródło zakażenia dla innych.

Leczenie szkarlatyny

Leczenie szkarlatyny polega przede wszystkim na stosowaniu antybiotyków, zwykle penicyliny lub jej pochodnych, które skutecznie eliminują bakterie odpowiedzialne za chorobę. Antybiotyki pomagają nie tylko w łagodzeniu objawów, ale także zmniejszają ryzyko wystąpienia powikłań, takich jak zapalenie nerek czy zapalenie stawów.

Ważne jest, aby antybiotykoterapię zakończyć w pełnym zakresie, nawet jeśli objawy ustąpią przed czasem. Przerwanie leczenia w trakcie może prowadzić do nawrotu choroby lub rozwoju oporności na antybiotyki.

Oprócz stosowania antybiotyków, ważne jest również leczenie objawowe. Należy zadbać o odpowiednią ilość płynów, aby zapobiec odwodnieniu spowodowanemu gorączką, oraz stosować leki przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol, w celu obniżenia wysokiej temperatury. Ból gardła można złagodzić poprzez stosowanie płukanek solnych lub pastylek do ssania.

Powikłania szkarlatyny

Choć szkarlatyna w większości przypadków przebiega bez większych problemów, nieleczona lub niewłaściwie leczona może prowadzić do poważnych powikłań. Należy do nich:

• Zapalenie nerek (kłębuszkowe zapalenie nerek) – Jednym z najcięższych powikłań szkarlatyny jest zapalenie nerek, które może prowadzić do niewydolności nerek, jeśli nie zostanie w porę wykryte.
• Zapalenie ucha środkowego – Może wystąpić w wyniku rozprzestrzeniania się infekcji na inne części organizmu.
• Zapalenie stawów – W wyniku zakażenia mogą wystąpić bóle stawów, a w niektórych przypadkach również zapalenie stawów.
• Róża – To infekcja skóry, która może pojawić się w wyniku rozprzestrzeniania się paciorkowców w organizmie.
• Sepsa – W bardzo rzadkich przypadkach bakterie mogą przedostać się do krwiobiegu, prowadząc do poważnej infekcji ogólnoustrojowej.

Profilaktyka szkarlatyny

Zapobieganie szkarlatynie opiera się głównie na utrzymaniu higieny oraz unikaniu kontaktu z osobami chorymi. Oto kilka zaleceń, które mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka zakażenia:

• Higiena rąk – Regularne mycie rąk mydłem i wodą to najskuteczniejszy sposób na zapobieganie zakażeniom.
• Unikanie kontaktu z osobami chorymi – Szkarlatyna jest chorobą zakaźną, więc warto unikać bliskiego kontaktu z osobami, które mają objawy infekcji.
• Izolacja osoby chorej – W przypadku wystąpienia szkarlatyny, osoba chora powinna pozostać w domu i unikać kontaktu z innymi przez co najmniej 24 godziny po rozpoczęciu leczenia antybiotykami.
• Regularne dezynfekowanie powierzchni – Warto regularnie czyścić i dezynfekować powierzchnie, zwłaszcza w miejscach, które są często dotykane (klamki, telefony, zabawki).