Nowotwory w Polsce. Wszystko, o co chcielibyście zapytać onkologa

Czym są nowotwory?

Nowotwory to grupa chorób powstających na skutek niekontrolowanego podziału komórek. Jak wyjaśnia onkolog Tomasz Szczęsny:

- W normalnych warunkach komórki organizmu mają ściśle określony cykl życia. Dzielą się, pełnią swoje funkcje i umierają w zaplanowany sposób. Komórki nowotworowe natomiast wymykają się spod tej kontroli, dzielą się w sposób nieograniczony i mogą unikać procesów starzenia oraz śmierci, co prowadzi do powstawania guzów lub innych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu.

Nowotwory dzielimy na dwie główne grupy:

• Nowotwory łagodne, które rosną w jednym miejscu i nie rozprzestrzeniają się na inne części ciała. Choć mogą powodować problemy, na przykład uciskając na narządy, zazwyczaj nie stanowią zagrożenia życia.
• Nowotwory złośliwe, które są bardziej niebezpieczne, ponieważ ich komórki mogą naciekać na sąsiadujące struktury i rozprzestrzeniać się po całym organizmie (przerzuty). Przykłady to rak piersi, rak płuc czy czerniak.

Nowotwory mogą rozwijać się w niemal każdym narządzie, m.in. w skórze, kościach, krwi czy tkankach miękkich.

Nowotwory dziecięce: USK we Wrocławiu w czołówce. 9-letnia Antosia 50. pacjentką terapii CAR-T

Marcin Meller na kolonoskopii: po śmierci ojca bada się regularnie

Marek Migalski ujawnia chorobę: „Mam raka jelita grubego”. Jego apel może uratować życie

Robert Lewandowski wspiera Movember: mężczyźni, badajcie się!

Wrocław: nowa nadzieja w walce z chłoniakiem – pierwszy pacjent z akademickimi CAR-T

Czerniak – groźny nowotwór skóry. Jak go rozpoznać i chronić się przed zachorowaniem?

Jakie są przyczyny zachorowań na nowotwory i czynniki ryzyka?

Przyczyny nowotworów są wieloczynnikowe, co oznacza, że wynikają z kombinacji predyspozycji genetycznych i wpływu środowiska. Onkolog Tomasz Szczęsny podkreśla, że:

- Mutacje genetyczne, które prowadzą do nowotworów, mogą być dziedziczone, jak w przypadku mutacji BRCA1 i BRCA2 związanych z rakiem piersi, ale większość z nich pojawia się w trakcie życia, pod wpływem czynników środowiskowych.

Do najważniejszych czynników ryzyka należą:

• Czynniki środowiskowe: palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu, promieniowanie UV (słońce i solaria), zanieczyszczenia powietrza.
• Czynniki biologiczne i infekcje: wirusy takie jak HPV (rak szyjki macicy) czy HBV (rak wątroby), oraz bakterie jak Helicobacter pylori (rak żołądka).
• Czynniki związane z trybem życia: zła dieta, otyłość, brak aktywności fizycznej i stres mogą przyczyniać się do rozwoju nowotworów.

Typowe objawy nowotworów

Objawy nowotworów są różnorodne i zależą od rodzaju nowotworu oraz jego umiejscowienia. Do najczęstszych sygnałów ostrzegawczych, które mogą świadczyć o rozwoju nowotworu należą: 

• Niewyjaśniona utrata wagi.
• Przewlekłe zmęczenie.
• Guzki lub zgrubienia pod skórą.
• Zmiany skórne, np. pieprzyki, które zmieniają kształt lub kolor.
• Długotrwały kaszel lub chrypka.
• Krwawienia, np. z nosa, dróg moczowych, odbytu.

Jak zauważa onkolog Tomasz Szczęsny, jednym z najbardziej podstępnych i trudnych do zdiagnozowania nowotworów jest rak trzustki. Wiąże się to z brakiem specyficznych objawów we wczesnym stadium oraz szybkim rozprzestrzenianiem się nowotworu. 

- Objawy raka trzustki są mało charakterystyczne, co utrudnia jego wczesne wykrycie. Często, gdy pacjent zgłasza się do lekarza, choroba jest już w zaawansowanym stadium - przyznaje. 

Metody leczenia nowotworów

Leczenie nowotworów zależy od typu i stadium choroby. Najczęstsze metody to:

• Chirurgia – usunięcie guza z marginesem zdrowej tkanki.
• Radioterapia – promieniowanie niszczy komórki nowotworowe.
• Chemioterapia – leki niszczą szybko dzielące się komórki.
• Immunoterapia – nowoczesna metoda, która wspomaga układ odpornościowy w walce z nowotworem.
• Terapia celowana – precyzyjne działanie na mutacje genetyczne komórek nowotworowych.

Statystyki zachorowań na nowotwory w Polsce

Statystyki dotyczące nowotworów w Polsce wskazują na niepokojący wzrost liczby zachorowań. Wśród najczęściej diagnozowanych nowotworów znajdują się:

• Rak płuc – najczęstszy nowotwór u mężczyzn, powiązany w dużej mierze z paleniem tytoniu. Rocznie umiera z jego powodu ponad 22 tysiące Polaków.
• Rak piersi – najczęściej występujący nowotwór u kobiet, diagnozowany u około 20 tysięcy kobiet rocznie, z czego blisko 7 tysięcy umiera.
• Rak jelita grubego – liczba zachorowań rośnie u obu płci, z ponad 18 tysiącami nowych przypadków rocznie.
• Rak prostaty – dotyka przede wszystkim mężczyzn po 50. roku życia, a jego liczba stale wzrasta, osiągając ponad 15 tysięcy nowych przypadków rocznie.
• Czerniak – złośliwy nowotwór skóry, którego zachorowalność wzrasta, częściowo z powodu nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV.

Zgodnie z prognozami, liczba przypadków nowotworów będzie wzrastać, co wynika z kilku czynników, takich jak starzejące się społeczeństwo, zmiany stylu życia, a także czynniki środowiskowe. 

- Od 2000 roku można zaobserwować coroczny wzrost liczby rozpoznawanych nowotworów złośliwych o około 1000 przypadków rocznie, a także wzrost liczby zgonów o 800 rocznie. Mimo wprowadzenia nowych metod leczenia, takich jak terapie celowane i immunoterapia, które w istotny sposób zrewolucjonizowały leczenie niektórych nowotworów, np. czerniaka czy raka płuca, liczba przypadków wciąż rośnie - przyznaje onkolog. 

Tymczasem istnieją działania, które każdy z nas może podjąć, aby zminimalizować ryzyko zachorowania na raka.

Profilaktyka nowotworowa. Klucz do zdrowia

Profilaktyka nowotworów, według ekspertów, takich jak onkolog Tomasz Szczęsny, jest najskuteczniejszym narzędziem w zmniejszaniu ryzyka zachorowania. 

Obejmuje ona zarówno działania profilaktyki pierwotnej, jak i wtórnej.

Profilaktyka pierwotna – unikanie czynników ryzyka

Profilaktyka pierwotna skupia się na działaniach, które mogą zapobiec rozwojowi nowotworów, eliminując czynniki ryzyka lub zmieniając styl życia.

• Rzucenie palenia – palenie tytoniu jest jednym z głównych czynników ryzyka nowotworów, przede wszystkim raka płuc. Nasz ekspert Tomasz Szczęsny podkreśla, że rzucenie palenia, nawet po wielu latach, znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania.
• Ograniczenie spożycia alkoholu – regularne picie alkoholu zwiększa ryzyko nowotworów, zwłaszcza wątroby, jamy ustnej, gardła oraz piersi. Jak przyznaje lekarz, alkohol działa w sposób rakotwórczy nawet w małych dawkach
• Dieta bogata w warzywa i owoce – odpowiednia dieta pełna witamin i błonnika może zmniejszyć ryzyko nowotworów układu pokarmowego, zwłaszcza raka jelita grubego. Z kolei onkolog ostrzega przed spożywaniem przetworzonego mięsa, które zwiększa ryzyko nowotworów.
• Aktywność fizyczna – regularne ćwiczenia i utrzymanie zdrowej masy ciała pomagają zmniejszyć ryzyko wielu nowotworów, w tym raka piersi, jelita grubego i trzustki.
• Ochrona przed promieniowaniem UV – unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce oraz regularne stosowanie kremów z filtrem mogą pomóc w zapobieganiu czerniakowi i innym nowotworom skóry.
• Szczepienia – jak wskazuje Tomasz Szczęsny, szczepienia przeciwko wirusowi HPV (ludzki wirus brodawczaka) oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B mogą skutecznie zmniejszyć ryzyko nowotworów szyjki macicy i wątroby.

Profilaktyka wtórna – wczesne wykrywanie i badania przesiewowe

Profilaktyka wtórna polega na regularnym przeprowadzaniu badań przesiewowych, które mogą wykryć nowotwory na wczesnym etapie, co znacząco zwiększa szanse na wyleczenie. 

Onkolog Tomasz Szczęsny zachęca do regularnego korzystania z badań, takich jak:

• Mammografia – badanie piersi, które pozwala na wczesne wykrycie raka piersi, powinno być wykonywane regularnie u kobiet po 50. roku życia, a w grupach ryzyka już wcześniej.
• Cytologia i test na HPV – badania profilaktyczne w kierunku raka szyjki macicy, które zaleca się kobietom po 25. roku życia.
• Kolonoskopia – badanie jelita grubego, które pozwala na wykrycie raka jelita grubego i polipów, powinno być wykonywane co 10 lat u osób po 50. roku życia, lub częściej w przypadku osób obciążonych genetycznie.
• Badanie PSA – badanie antygenu specyficznego dla prostaty (PSA) jest podstawowym testem przesiewowym dla mężczyzn w kierunku raka prostaty, zalecane po 50. roku życia.

Lekarz zwraca uwagę, że regularne badania, zwłaszcza w przypadku nowotworów piersi, jelita grubego czy prostaty, mogą znacząco zmniejszyć liczbę zgonów z powodu tych chorób, ponieważ wczesne wykrycie nowotworów daje szansę na pełne wyleczenie.