Konflikt serologiczny w ciąży. Kiedy jest groźny dla dziecka?

Konflikt serologiczny - co to takiego?

W skrócie: konflikt serologiczny jest patologią, w której na skutek niezgodności antygenowej między matką a płodem, w organizmie matki dochodzi do wytwarzania przeciwciał, skierowanych przeciwko antygenom płodu. Jego następstwem jest choroba hemolityczna płodu/ noworodka czyli niedokrwistość i niedotlenienie.

Jak to objaśnić w praktyce? Jak tłumaczy nasz specjalista Michał Kaszubski, konflikt serologiczny związany jest bezpośrednio z grupami krwi:

Obok układu grupowego AB0, który jest powszechnie znany jako grupy krwi A, B , AB oraz 0, istnieje wiele innych układów grupowych krwi, z których najważniejsze znaczenie ma układ Rhesus, czyli Rh. Wyróżnić można osoby posiadające antygen D na krwinkach czerwonych czyli tzw. osoby Rh dodatnie oraz te, u których antygen ten nie występuje czyli Rh ujemne.

I dodaje:

Jeżeli Rh ujemna kobieta zajdzie w ciążę z Rh dodatnim mężczyzną, to najczęściej dziecko jest Rh dodatnie. Co nie wyklucza, że według zasad dziedziczenia może być również Rh ujemne.

Szczepienie przeciwko RSV w ciąży – kiedy najlepiej je wykonać?

Alkohol w ciąży: „co druga” to nie clickbait – tłumaczy ginekolog

Nowe zasady opieki okołoporodowej. Co czeka przyszłe mamy?

Ciąża pod szczególnym nadzorem – co oznacza „ciąża wysokiego ryzyka”?

Niepłodność to nie wyrok: kiedy zgłosić się do specjalisty? Wywiad z ginekologiem

Mleko matki pełne emocji. Jak psychika kobiety wpływa na zdrowie dziecka?

Co dzieje się podczas konfliktu serologicznego?

Jeżeli do układu krążenia Rh- ujemnej matki dostaną się krwinki Rh- dodatniego płodu to wystąpi reakcja immunologiczna w organizmie kobiety.

Rozpoczyna się produkcja przeciwciał skierowanych przeciwko krwinkom dziecka, które traktuje jak „ ciała obce”. Powstające przeciwciała atakują znajdujące się w organizmie matki „obce” krwinki czerwone dziecka, powodując ich rozpad. Przeciwciała te przechodzą również przez łożysko powodując rozpad krwinek i rozwój anemii u płodu - wyjaśnia nasz specjalista.

Ponadto układ odpornościowy matki zdolny jest do wytworzenia tzw. komórek pamięci, które mają ogromne znaczenie w kolejnych ciążach.

Zjawisko to sprawia, że podczas kolejnego kontaktu z krwią osoby Rh- dodatniej np. podczas kolejnej ciąży, reakcja obronna w układzie odpornościowym matki będzie o wiele szybsza i silniejsza. Prowadzi to do poważniejszych następstw w kolejnych ciążach.

Kiedy konflikt serologiczny jest niebezpieczny?

W okresie ciąży krwiobieg matki jest oddzielony od krwiobiegu dziecka dzięki barierze łożyskowej.

Nie znaczy że niewielka ilość krwi dziecka może przedostać  się do krążenia matki. Zazwyczaj tak niewielki przeciek nie stanowi wielkiego zagrożenia - uspokaja ginekolog.

Niebezpieczne są natomiast sytuacje, w których to znacznie większe ilości krwi dziecka przedostają się do krwiobiegu matki.

Sytuacja ta może wystąpić na skutek zabiegów inwazyjnych takich jak amniopunkcja, obrót zewnętrzny płodu, jak również krwawienia z dróg rodnych oraz urazy brzucha w ciąży stanowią niebezpieczeństwo - wylicza Michał Kaszubski.

Najczęściej jednak do przedostania się krwi dziecka do krwiobiegu matki dochodzi podczas porodu lub poronienia.

Konflikt serologiczny - profilaktyka

Matka u której doszło do „uczulenia” czynnikiem Rh wymaga podczas ciąży częstszych badań i oceny stanu jej nienarodzonego dziecka.

Do najczęstszych powikłań u noworodka należy niedokrwistość i żółtaczka, jednakże w najcięższych nieleczonych prenatalnie przypadkach może dojść do uogólnionego obrzęku, drgawek, uszkodzenia narządów i mózgu - przyznaje Michał Kaszubski.

Dużą rolę w ocenie dobrostanu płodu podczas konfliktu serologicznego odgrywa badanie USG z oceną wartości szczytowej prędkości skurczowej przepływu krwi w tętnicy środkowej mózgu (MCA PSV).

W najcięższych przypadkach aby zapobiec poważnym powikłaniom u płodu, przeprowadza się wewnątrzmaciczne transfuzje krwi. Zabieg ten wykonuje się w ośrodku referencyjnym, gdzie pobiera się próbkę krwi płodowej i na jej podstawie kwalifikuje się do ewentualnej dopłodowej transfuzji krwi - dodaje.

Istotną rolę w profilaktyce konfliktu serologicznego odgrywa również podanie immunoglobuliny anty- D. Podanie takiego preparatu powoduje unieszkodliwienie Rh- dodatnich krwinek czerwonych, które przedostały się do krwiobiegu matki, co zapobiega „ uczuleniu” matki antygenem D.

Zgodnie z polskimi wytycznymi każdej Rh – ujemnej ciężarnej między 28- 30 tygodniem ciąży zaleca się 300 mikrogramów immunoglobuliny anty-D. Przed wykonaniem tego zabiegu konieczne jest zrobienie badań z krwi celem określenia obecności alloprzeciwciał w krwiobiegu matki - wyjaśnia nasz specjalista.

Ponadto immunoglobulinę należy podać do 72 godzin po porodzie siłami natury w dawce 150 mikrogramów natomiast po zakończeniu ciąży przez cięcie cesarskie w dawce 300 ug.

W przypadku wystąpienia poronienia samoistnego, ciąży pozamacicznej, poronienia zagrażającego,  krwawienia z dróg rodnych, po inwazyjnych diagnostykach  prenatalnych (np. biopsja kosmówki) wymagane jest podanie odpowiedniej  dawki w zależności od dojrzałości ciąży, tj 50 ug do 20 tygodnia ciąży oraz 150 ug po 20 tygodniu ciąży.

Dzięki stosowaniu profilaktyki w postaci immunoglobuliny, systematycznie zmniejsza się częstość występowania konfliktów serologicznych i będącej ich następstwem ciężkiej choroby hemolitycznej płodu - przekonuje nasz specjalista.

W Polsce liczba ciąż w których doszło do immunizacji wynosi między 3-5 na 1000 żywych urodzeń. Postacie przebiegające z ciężką niedokrwistością dotyczą ok 10-15 % płodów.