Afty. Jak sobie radzić z tą uciążliwością?

Czym są afty?

Bolą, utrudniają jedzenie i picie, a czasami nawet mówienie. Mowa o aftach.

Afty są to wykwity plamkowo-grudkowe, które natychmiast przekształcają się w nadżerkę lub owrzodzenie pokryte włóknikowym nalotem koloru kremowobiałego,  otoczone są rąbkiem zapalnym, wyraźnie odróżniającym wykwity od pozostałej, niezmienionej zapalenie śluzówki. Zmiany są ograniczone, płytkie, kształtu kolistego lub owalnego - wyjaśnia ekspertka, stomatolog Marlena Blukacz.

Afty mogą być bardzo małe, jak i duże oraz pojedyncze lub mnogie. Niestety nie mamy dobrej wiadomości dla pacjentów zmagających się z tym problemem:

Bardzo często mają charakter nawracający, są uznawane za najczęściej występującą chorobę w jamie ustnej o podłożu nieinfekcyjnym. Zaliczane są do zapalnych chorób przewlekłych błony śluzowej jamy ustnej - dodaje specjalistka.

Celiakia. Kiedy rezygnacja z glutenu to konieczność

Niedowaga. Przyczyny, konsekwencje i plan działania

Pleśniawki jamy ustnej. Jak im zaradzić? Jest kilka sposobów

Niedobór magnezu. Jak rozpoznać? Jak zapobiegać?

Wzdęcia. Dieta może pomóc rozwiązać problem

Kiedy bolą dziąsła? Zacznijmy od higieny jamy ustnej

Afty. Gdzie występują najczęściej?

Afty najczęściej dokuczają nam w ustach:

Afty w obrębie jamy ustnej powstają najczęściej w miejscach, gdzie  błona śluzowa pokryta jest nabłonkiem nierogowaciejącym. Są to brzegi języka, policzki, wargi, dno jamy ustnej, podniebienie miękkie, łuki podniebienne i tylna ściana gardła - wyjaśnia ekspertka.

I dodaje:

W pozostałych obszarach jamy ustnej występują zdecydowanie rzadziej.

Afty. Co jest przyczyną ich powstawania?

Do dzisiaj nie jest do końca poznana konkretna przyczyna powstawania aft. Pod uwagę bierze się wiele czynników:

Bardzo często przyczyną aft są urazy w obrębie jamy ustnej. Te mogą powstać na skutek zwykłego przegryzienia błony śluzowej, ale także mogą je powodować ostre krawędzie zębów, nieprawidłowe wypełnienia zębów z nawisami, aparaty ortodontyczne czy uzupełniania protetyczne. Do urazu śluzówki może dojść także podczas codziennego czyszczenia zębów, czy podczas wizyty u stomatologa. Również parafunkcje mogą spowodować pojawienie się aft - wyjaśnia stomatolog Marlena Blukacz.

Uwaga! Przyczyną, która również może powodować występowanie aft, jest przewlekły stres, przemęczenie, zaburzenia psychiczne i emocjonalne. Nie bez znaczenia jest również genetyka:

Pod uwagę bierze się również predyspozycje wrodzone, genetyczne. Afty bardzo często występują rodzinnie.

Istotna okazuje się również dieta, styl życia i zaburzenia trawienia:

Do występowania aft predysponują także zaburzenia w obrębie przewodu pokarmowego, niedobory żywieniowe. Częściej obserwuje się ten problem u osób z takimi schorzeniami jak celiakia, choroba Addisona-Biermera, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelit, w chorobach pasożytniczych przewodu pokarmowego (np. owsiki), powodować je może niedobór witamin z grupy B (B1, B2, B6, kwasu foliowego, witaminy B12), cynku, żelaza.

Również takie choroby jak zespół MAGIC (owrzodzenie jamy ustnej i narządów płciowych z zapaleniem chrząstek), zespół Sweeta, neutropenia cykliczna, HIV czy COVID-19 są brane pod uwagę przy ustalaniu przyczyny występowania aft.

Afty mogą mieć podłoże autoimmunologiczne. Czasami związane są  z alergiami, nietolerancjami lub nadwrażliwością na pokarmy.

Składniki pokarmowe, które najczęściej powodują wystąpienie aft to: kawa, herbata, kakao i pokarmy w których one występują oraz warzywa i owoce takie jak cytrusy, orzechy, pomidory, brokuły, oberżyny - wylicza nasza ekspertka.

Przyjmowanie leków takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, beta-blokery i immunosupresanty może predysponować pojawienie się aft. Uważać powinny również osoby skarżące się na zmniejszone wydzielanie śliny.

Afty. Dlaczego nie należy ich lekceważyć?

Afty mogą być objawem niedoborów żywieniowych, przemęczenia, ale także mogą współistnieć z wieloma poważnymi chorobami ogólnoustrojowymi, dlatego nie można ich bagatelizować i zawsze należy szukać ich przyczyny, wykonując różne badania.

Jeśli pacjent ma afty, zalecam jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem lub lekarzem stomatologiem, aby uzyskać odpowiednie leczenie i uniknąć powikłań - zachęca specjalistka.

Afty. Leczenie

Pacjenci, którzy skarżą się na bolesne afty szukają skutecznej pomocy, co nie zawsze jest takie proste.

Niestety do tej pory nie ma usystematyzowanego, skutecznego leczenia aft. Pierwszym celem jest zniwelowanie dolegliwości bólowych, kolejno należy uzyskać przyspieszenie gojenia zmiany i zapobiegać nawrotom. Można to zrobić poprzez eliminację czynników miejscowych i ogólnych powodujących powstawanie zmian oraz stosując odpowiednie leczenie farmaceutyczne - tłumaczy mechanizm postępowania stomatolożka.

W przypadku łagodniejszych zmian najczęściej wystarczy doprowadzić jamę ustną do odpowiedniego stanu higieny, usunąć czynniki urazowe, przejść na łagodną dietę i używać leków miejscowych działających przeciwbólowo, osłaniająco i przyspieszających gojenie owrzodzeń.

Są to najczęściej steroidowe lub niesteroidowe środki przeciwzapalne, maści i żele pokrywające zmiany zabezpieczającą warstwą - proponuje ekspertka Marlena Blukacz.

Najtrudniejsze najczęściej jest leczenie dużych, głębokich aft.

Tutaj na początku należy wykluczyć przyczyny ogólnoustrojowe. Należy zlecić badania laboratoryjne uwzględniające poziom glukozy, żelaza, witamin z grupy B, badanie w kierunku nietolerancji glutenu, a także badanie kału w kierunku pasożytów. W ciężkich przypadkach leczenie miejscowe uzupełnia się o leczenie ogólnoustrojowe, czyli uzupełnienie niedoborów makro, mikroelementów oraz witamin - objaśnia specjalistka.

Można stosować leki przeciwalergiczne oraz steroidy. Wskazane jest również leczenie immunostymulujące z doustnym podawaniem probiotyków, jogurtów z żywymi kulturami bakteryjnymi.

W trudno gojących zmianach można zastosować biostymulację laserową. W przypadku podejrzenia nadwrażliwości pokarmowej należy wyeliminować z diety składniki, które podejrzewamy o wywoływanie zmian - dodaje.

Do czego mogą prowadzić nieleczone afty?

Nieleczone afty mogą prowadzić do różnych konsekwencji, zarówno zdrowotnych, jak i pogorszenia jakości życia. Oto kilka potencjalnych powikłań, które mogą wystąpić w przypadku nieleczonych zmian. Nasza rozmówczyni, stomatolożka Marlena Blukacz wylicza:

• Zwiększone ryzyko infekcji: afty to otwarte rany na błonie śluzowej, które mogą stać się miejscem kolonizacji bakterii i innych drobnoustrojów. Nieleczone afty mogą prowadzić do wtórnych infekcji jamy ustnej, co może pogorszyć stan i wywołać dodatkowe dolegliwości.
• Ból i dyskomfort: afty są często bolesne i mogą powodować dyskomfort podczas jedzenia, mówienia a nawet połykania śliny. Nieleczone afty mogą utrzymywać się przez dłuższy czas, powodując długotrwały ból i utrudnienia w codziennych czynnościach.
• Trudności w odżywianiu: ze względu na ból i dyskomfort, osoby z nieleczonymi aftami mogą mieć trudności z jedzeniem. Mogą unikać pewnych pokarmów, zwłaszcza tych, które są ostre, kwaśne lub drażniące, co może prowadzić do niedożywienia lub utraty wagi.
• Pogorszenie jakości życia: nieleczone afty mogą znacznie wpływać na jakość życia. Mogą powodować frustrację, drażliwość, zmniejszyć apetyt i sprawić, że osoba czuje się ogólnie osłabiona i niezdrowa. Mogą również wpływać na samoocenę i powodować dyskomfort społeczny.
• Powikłania ogólne: chociaż jest to mniej powszechne, nieleczone afty mogą prowadzić do powikłań ogólnoustrojowych, takich jak gorączka, osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych lub problemy z oddychaniem. W takich przypadkach ważne jest skonsultowanie się z lekarzem.