Nadmierne wydzielanie śliny. Przyczyny, objawy i leczenie

Funkcje śliny w organizmie

Aby zrozumieć, dlaczego nadmierne wydzielanie śliny może stanowić problem, warto przypomnieć, jakie są jej podstawowe funkcje. Ślina jest wydzielana przez trzy główne pary gruczołów ślinowych (ślinianki przyuszne, podżuchwowe i podjęzykowe), jak również przez mniejsze gruczoły rozmieszczone w błonie śluzowej jamy ustnej. Ślina:

• Umożliwia formowanie kęsa pokarmowego i ułatwia jego przełykanie.
• Zawiera enzymy, takie jak amylaza, które rozpoczynają trawienie węglowodanów już w jamie ustnej.
• Chroni zęby przed działaniem kwasów i bakterii, zmniejszając ryzyko próchnicy.
• Nawilża błony śluzowe, zapobiegając ich wysychaniu.

W normalnych warunkach człowiek produkuje od 0,5 do 1,5 litra śliny dziennie. Gdy jej ilość przekracza te wartości, mamy do czynienia z nadmiernym wydzielaniem śliny (hipersalivacją).

Pleśniawki jamy ustnej. Jak im zaradzić? Jest kilka sposobów

Próchnica – czy zawsze kończy się usunięciem zęba?

Nowoczesna stomatologia estetyczna – jak dzisiaj wygląda wybielanie, licówki i bonding?

Zęby mądrości: kiedy warto je obserwować, a kiedy usuwać?

Muchomor na liście z dopalaczami i psychotropami. Wysokie kary za handel

GIS ostrzega: nie spożywaj jaj z tej partii. Ryzyko zakażenia Salmonellą

Przyczyny nadmiernego wydzielania śliny

Nadmierne wydzielanie śliny może być wynikiem różnych czynników, które wpływają na gruczoły ślinowe lub na zdolność do kontrolowania śliny w jamie ustnej. Oto najczęstsze przyczyny:

1. Przyczyny fizjologiczne:
   • Ciąża: wiele kobiet w ciąży doświadcza nadmiernego wydzielania śliny, zwłaszcza w pierwszym trymestrze. Jest to związane z hormonalnymi zmianami w organizmie, które mogą wpływać na gruczoły ślinowe.
   • Spożywanie pokarmów: wzmożona produkcja śliny może być naturalną reakcją na jedzenie, zwłaszcza potrawy kwaśne, pikantne lub trudne do przeżucia.
2. Problemy stomatologiczne:
   • Choroby jamy ustnej: zapalenie dziąseł, próchnica czy infekcje mogą podrażniać błony śluzowe jamy ustnej, prowadząc do nadprodukcji śliny.
   • Protezy zębowe: osoby noszące źle dopasowane protezy mogą mieć trudności z kontrolowaniem śliny, co może powodować nadmierne wydzielanie.
3. Neurologiczne przyczyny:
   • Choroby neurodegeneracyjne: schorzenia takie jak choroba Parkinsona, stwardnienie zanikowe boczne (ALS) czy mózgowe porażenie dziecięce mogą prowadzić do zaburzeń w kontroli mięśni odpowiedzialnych za przełykanie, co powoduje gromadzenie się śliny w jamie ustnej.
   • Udar mózgu: osoby, które doznały udaru, mogą mieć trudności z kontrolą mięśni twarzy i jamy ustnej, co powoduje problemy z przełykaniem.
4. Leki:
   • Niektóre leki mogą wywoływać hipersalivację jako efekt uboczny. Do najczęściej wymienianych należą leki przeciwpsychotyczne, takie jak klozapina, oraz niektóre środki uspokajające, przeciwdepresyjne i stosowane w leczeniu choroby Alzheimera.
5. Zatrucia i infekcje:
   • Zatrucia substancjami chemicznymi, takimi jak rtęć czy pestycydy, mogą wywołać nadmierną produkcję śliny.
   • Infekcje jamy ustnej i gardła, takie jak mononukleoza, mogą podrażniać ślinianki, prowadząc do hipersalivacji.
6. Problemy z przełykaniem (dysfagia):
   • Dysfagia, czyli trudności z przełykaniem, mogą prowadzić do gromadzenia się śliny w jamie ustnej. Pacjentom trudno jest efektywnie przełykać ślinę, co sprawia, że wydaje się, iż ślina jest produkowana w nadmiarze, choć problem leży w jej gromadzeniu się.

Objawy nadmiernego wydzielania śliny

Główne objawy nadmiernego wydzielania śliny to:

• Ciągłe uczucie wilgotności w jamie ustnej.
• Ślinotok – wyciek śliny z kącików ust, zwłaszcza podczas mówienia lub snu.
• Trudności z mówieniem – nadmiar śliny może utrudniać wyraźne artykułowanie słów.
• Chrapanie i trudności z oddychaniem przez usta.
• Częste odkrztuszanie śliny.

Choć nadmierne wydzielanie śliny samo w sobie może być uciążliwe, najpoważniejsze konsekwencje dotyczą komfortu życia pacjenta. Osoby cierpiące na hipersalivację mogą czuć się zawstydzone, unikać kontaktów towarzyskich i doświadczać dyskomfortu psychicznego.

Diagnostyka

Diagnozowanie nadmiernego wydzielania śliny rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego oraz badania fizykalnego. Lekarz zwróci uwagę na czas trwania objawów, ich nasilenie oraz okoliczności, w jakich się pojawiają. Mogą zostać zlecone dodatkowe badania, takie jak:

• Badania neurologiczne – aby wykluczyć schorzenia neurodegeneracyjne.
• Badania obrazowe – takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, jeśli podejrzewa się uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego.
• Badania stomatologiczne – w przypadku podejrzenia problemów z jamą ustną, takich jak zapalenie dziąseł czy niewłaściwie dopasowane protezy.

Leczenie nadmiernego wydzielania śliny

Leczenie hipersalivacji zależy od jej przyczyny oraz nasilenia objawów. W wielu przypadkach terapia obejmuje kombinację różnych metod, takich jak:

1. Leczenie farmakologiczne:
   • Leki przeciwcholinergiczne: stosowane w celu zmniejszenia aktywności gruczołów ślinowych. Do tej grupy należą leki takie jak skopolamina czy atropina, które blokują receptory odpowiedzialne za produkcję śliny.
   • Toksyna botulinowa (Botoks): może być stosowana do czasowego zmniejszenia aktywności gruczołów ślinowych poprzez wstrzyknięcie jej bezpośrednio w ślinianki. Toksyna botulinowa skutecznie zmniejsza ilość produkowanej śliny, ale jej działanie jest tymczasowe i wymaga powtarzania zabiegów co kilka miesięcy.
2. Terapia logopedyczna:
   • W przypadkach, gdy nadmierne wydzielanie śliny jest związane z problemami neurologicznymi lub trudnościami w przełykaniu, może być pomocna terapia logopedyczna, która uczy pacjenta technik kontrolowania śliny i wzmacniania mięśni odpowiedzialnych za przełykanie.
3. Leczenie chirurgiczne:
   • W skrajnych przypadkach, gdy inne metody zawiodą, możliwe jest leczenie chirurgiczne, które polega na usunięciu gruczołów ślinowych lub zmianie ich drożności, aby zmniejszyć ilość wydzielanej śliny.
4. Leczenie przyczynowe:
   • Jeżeli hipersalivacja jest wynikiem innej choroby, konieczne jest leczenie podstawowego schorzenia, np. przy sepsie, chorobach stomatologicznych czy zatruciach.