Zapalenie płuc jest zakaźną chorobą dolnego odcinka układu oddechowego, spowodowaną najczęściej przez bakterie i wirusy. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Choroba towarzyszy ludziom od stuleci, jednak pomimo dobrej znajomości jej etiologii, każdego roku choruje i umiera na nią wiele osób.
Zapalenie płuc jest chorobą w przebiegu, której w pęcherzykach płucnych zachodzą procesy zapalne, które powodują zbieranie się ropnej wydzieliny w ich wnętrzu- u zdrowej osoby pęcherzyki płucne wypełnia powietrze. Znacznie zmniejsza to powierzchnię płuc, prowadząc do niewydolności oddechowej.
Częstymi objawami świadczącymi o niewydolności płuc są sinice, które objawiają się zasinieniem skóry, paznokci i błon śluzowych.
Najczęściej zapalenie płuc jest wywołane przez bakterie dwoinki zapalenia płuc- Streptococcus pneumoniae oraz Haemophilus influenzae.Bakterie te normalnie bytują w naszych drogach oddechowych, natomiast do zakażenia dochodzi, kiedy spada odporność naszego organizmu. Szczególnie narażone są dzieci, osoby starsze oraz osoby z niedoborami odporności czy przewlekle chorujące.
Chorobę mogą również wywołać inne bakterie, które spowodują wystąpienie objawów nietypowych w jej przebiegu. Atypowe zapalenie płuc może przybrać formę łagodnego, wędrującego zapalenia płuc- które wywołane jest przez bakterię Mycoplasma pneumoniae lub ciężką formę, pod postacią choroby legionistów- wywołaną przez Legionella pneumophila.
Bardzo często wirusowe zapalenie płuc może wystąpić na skutek powikłań innych narządów np. jako następstwo zapalenia oskrzeli. Wirusami mogącymi powodować zapalenie płuc są wirus grypy, rinowirusy, wirus różyczki, odry czy koronawirusy.
Kandydozowe zapalenie płuc może być wywołane zakażeniem przez np. Candida albicans.
Na wystąpienie choroby mogą mieć wpływ również różne czynniki alergiczne.
Zapalenie płuc może wynikać z wrodzonych nieprawidłowości w obrębie miąższu płucnego oraz płuc, które wpływają na pogorszenie stanu narządu oraz prowadzą do jego niewydolności.
Zwane również zespołem Mendelsona, polega na przedostaniu się treści żołądkowej do oskrzeli i płuc. Może być to spowodowane refluksem żołądkowo-przełykowym, który powoduje cofanie treści pokarmowej lub problemami neurologicznymi, które upośledzają odruch wymiotny i kaszlowy. Bardzo często występuje u osób chorujących na epilepsję.
Zachłystowe zapalenie płuc może również wystąpić na skutek nadużywania alkoholu oraz niektórych leków. Może wystąpić również u dzieci karmionych przez sondę dożołądkową, zaintubowanych oraz z wrodzonymi wadami górnych dróg oddechowych. Do zakażenia może dojść również podczas porodu, ponieważ bakterie zasiedlają drogi rodne matki.
Objawy mogą być bardzo różne i zależą od stanu oraz dojrzałości układu oddechowego. Dlatego najbardziej narażony jest słabo rozwinięty układ oddechowy i odpornościowy u noworodków i osłabiony u osób starszych oraz przewlekle chorujących.
Najbardziej charakterystyczne objawy to:
Jeżeli objawy nasilają się, występują trudności w oddychaniu, wysoka gorączka oraz ból w klatce piersiowej, nie należy ich bagatelizować i jak najszybciej zgłosić się do lekarza rodzinnego.
Jeżeli do zakażenia dochodzi podczas porodu, może rozwinąć się posocznica, która jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Najbardziej narażone są wcześniaki, których system odpornościowy jest bardzo słabo rozwinięty. Jeżeli zapalenie płuc występuje 7-21 dni po porodzie, konieczna może być intubacji, która prowadzić może z kolei do zachłystowego zapalenia płuc. Pierwszymi niepokojącymi objawami są wysoka gorączka oraz zahamowanie odruchu ssania. Noworodek oddycha szybciej niż osoba dorosła, natomiast oddech staje się świszczący i rzężący.
U dzieci starszych objawy są najczęściej podobne do tych opisanych wyżej. Dodatkowo mogą pojawić się wymioty spowodowane połykaniem odkrztuszanej wydzieliny. Leczenie opiera się tutaj na antybiotykoterapii, często niezbędna jest hospitalizacja.
Bardzo często w wypadku osób starszych dochodzi do szpitalnego zapalenia płuc. Jest ono następstwem pobytu w szpitalu i kontaktu z występującymi tam naturalnie bakteriami. Narażone są również osoby, wentylowane mechanicznie na oddziałach ratunkowych i intensywnej terapii. Każdy inny przypadek zachorowania, nazywany jest pozaszpitalnym zapaleniem płuc.
W celach diagnostycznych lekarz przeprowadza wywiad oraz fizykalne badanie, które polega na dokładnym osłuchaniu klatki piersiowej, lekarz nasłuchuje rzężenia oraz nieprawidłowości pracy płuc. Podstawowym badaniem przy podejrzeniu zapalenia płuc, jest badanie RTG klatki piersiowej, które obrazuje zmiany śródmiąższowe płuc i zalegającą w nich wydzielinę. Badanie RTG wykonuje się ponownie po zakończonym leczeniu, w celach porównawczych.
Bardziej szczegółowym badaniem może być również tomografia komputerowa klatki piersiowej oraz badania morfologii krwi.
Zapalenie płuc wywołane bakteriami leczy się antybiotykami (np. azytromecyną), przez okres 7-14 dni. W cięższych wypadkach leczenie w warunkach domowych trwa do 3 tygodni lub w skrajnych wypadkach, wymaga hospitalizacji. Dodatkowo stosuje się również leki przeciwgorączkowe, leki zwalczające bóle mięśni oraz leki przeciwkaszlowe. W cięższych wypadkach może być konieczna terapia tlenem.
Bardzo ważne, aby pacjent przyjmował odpowiednią ilość płynów. Pozycja leżąca znacznie zmniejsza wentylację płuc, dlatego w miarę możliwości pacjent proszony jest o wykonywanie niewielkiego ruch, np. krótkich spacerów.
W celach prewencyjnych należy cały rok budować odporność organizmu, najprościej za pomocą dobrze zbilansowanej diety bogatej w witaminy oraz naturalne antybiotyki. Kluczowe znaczenie ma również prowadzenie higienicznego trybu życia, z odpowiednią ilością snu i odpoczynku oraz aktywność fizyczna. Warto się również regularnie szczepić przeciwko grypie oraz Streptococcus pneumoniae, w wypadku dzieci oraz osób z obniżoną odpornością. Pamiętajmy również o ruchu na świeżym powietrzu oraz regularnym wietrzeniu pomieszczeń. W pomieszczeniach źle wentylowanych lub wilgotnych mogą namnażać się grzyby, powodując grzybicze zapalenie płuc.
Zakażenie koronawirusem często może prowadzić do zapalenia płuc i spowodować nieodwracalne zmiany w ich strukturze śródmiąższowej. W przebiegu zachorowania na COVID-19, pacjenci odczuwają objawy charakterystyczne dla zapalenia płuc, jak duszności, osłabienie i bóle mięśniowe. W ostrym przebiegu pojawia się niewydolność oddechowa, która wymaga hospitalizacji i tlenoterapii. Po przebytej chorobie w płucach mogą wystąpić nieodwracalne zmiany, pod postacią zrostów i ubytków.
U ponad połowy chorych w podeszłym wieku bakterie mogą dostać się do krwi, wywołując bakteriemie. Prowadzi ona do rozwoju sepsy, może ona wywołać wstrząs septyczny, który bezpośrednio zagraża życiu pacjenta. Najczęstszym powikłaniem zapalenia płuc jest niewydolność oddechowa, spowodowana zalegającą w pęcherzykach płucnych wydzieliną. Natomiast w większości przypadków, po całkowitym wyleczeniu zakażenia, wydolność oddechowa wraca do normalnego stanu.
Nie dzieje się tak niestety w ostrych przypadkach zapalenia płuc - wywołanych wirusami, jak np. SARS czy wirus grypy. Mogą one spowodować nieodwracalne zmiany w miąższu płucnym, pod postacią zrostów, które zmniejszają wydolność organu.
Serwis HaloDoctor ma charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny i w żadnym wypadku nie zastępuje konsultacji medycznej. W celu dokładnej diagnozy zalecany jest kontakt z lekarzem. Jeśli jesteś chory, potrzebujesz konsultacji lekarskiej, e‑Recepty lub zwolnienia lekarskiego umów wizytę teraz. Nasi lekarze są do Twojej dyspozycji 24 godziny na dobę!