Żółtaczka – czym jest i co ją wywołuje?

Żółtaczka objawia się żółtym zabarwieniem gałek ocznych, błon śluzowych jamy ustnej oraz skóry naszego organizmu. Nie jest ona stanem bezpośredniego zagrożenia życia ani chorobą, a jej leczenie opiera się przede wszystkim na zdiagnozowaniu przyczyny jej wystąpienia.

Co może wywoływać żółtaczkę?

Żółtaczka może być spowodowana wieloma czynnikami, jednak najczęściej wywołują ją zmiany zapalne w obrębie wątroby - mówimy wtedy o żółtaczce wątrobowej.

Ospa wietrzna. Pediatra tłumaczy jak pielęgnować wysypkę

Grypa sieje spustoszenie. Polacy nie chcą się szczepić

Angina. Dlaczego nie należy jej lekceważyć?

Półpasiec – jakie są objawy i skutki tej zakaźnej choroby?

Grzybica skóry - rodzaje, objawy, zapobieganie

Świnka - zapobieganie, objawy, leczenie

Wirusowe zapalenie wątroby typu A

Wywołane jest wirusem HAV, a do zakażenia może dojść na skutek nieprzestrzegania higieny oraz częstego mycia rak, spożywanie skażonych pokarmów i wody pitnej.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Wywołane jest wirusem HBV. Szacuje się, że na całym świecie żyje 250 milionów zakażonych nim osób (w przypadku wirusa HIV jest to liczba ok. 38 milionów). Bardzo często zakażenie rozwija się bezobjawowo, prowadząc do wyniszczenia, marskości lub nowotworów wątroby, a także niewydolności ogólno narządowej organizmu. Do zakażenia dochodzi na skutek kontaktu krwi z krwią lub płynami ustrojowymi osoby zakażonej. Dawniej głównym źródłem zakażeń było środowisko szpitalne, obecnie stosuje się szereg działań, które mają na celu zminimalizowanie zakażenia.

Do zakażenia WZW typu B może dojść:

• w salonach tatuażu, gabinetach stomatologicznych, kosmetycznych, fryzjerskich – w każdym miejscu, gdzie jesteśmy narażeni na kontakt z zakażonym narzędziem oraz dochodzi do naruszenia ciągłości naszych tkanek
• podczas transfuzji zakażonej wirusem krwi – ma to miejsce rzadko, ponieważ krew przeznaczona do transfuzji jest szczegółowo badana
• w wyniku zakłucia skażoną igłą – do tego typu zakażenia dochodzi najczęściej wśród personelu medycznego oraz osób przyjmujących dożylnie narkotyki
• podczas stosunku płciowego.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C

Wywołane jest wirusem HCV. Źródła zakażenia, przebieg oraz skutki są takie same jak w wypadku WZW typu B. Mogą wystąpić dodatkowe objawy takie jak nudności, wymioty oraz świąd skóry.

Szczepienie przeciwko WZW typu B jest obowiązkowe i polega na podaniu trzech dawek w okresie niemowlęcym- zaraz po urodzeniu, w pierwszym oraz szóstym miesiącu życia. Prawidłowo przeprowadzone szczepienie gwarantuje 90% ochrony przed wirusem.

Jeżeli pracujemy lub przebywamy w środowisku, w którym jesteśmy narażeni na zakażenie, warto wykonać test na obecność przeciwciał, i w razie konieczności zaszczepić się ponownie.

Dostępna jest również szczepionka przeciwko WZW typu A.

Jakie mogą być inne przyczyny oraz typy żółtaczki?

Żółtaczka wywołana wirusami zapalenia wątroby typu A, B i C jest tzw. żółtaczką wątrobową, która prowadzi do wyniszczenia oraz powstawania zmian nowotworowych w obrębie tego narządu.

Wyróżnić możemy również żółtaczkę mechaniczną – najczęściej jej przyczyną jest niedrożność i zapalenie przewodów żółciowych, kamica nerkowa, guz trzustki. Niedrożne przewody powodują zastój żółci, która nie jest odprowadzana do układu pokarmowego. Trzecim typem żółtaczki jest żółtaczka hemolityczna. Występuje ona u osób ze zwiększoną hemolizą, która powoduje z kolei produkcję ogromnych ilości bilirubiny. W normalnych warunkach bilirubina łączy się w wątrobie z kwasem glukuronowym, tworząc organiczne związki chemiczne- zwane glukuronidami- które wydalane są z moczem.

W sytuacji podwyższonego rozpadu komórek krwi, gdy poziom bilirubiny jest za wysoki, wątroba nie jest w stanie wychwycić i zmetabolizować takich ilości. Bilirubina nie jest rozpuszczalna w wodzie, dlatego bez połączenia z kwasem glukuronowym nie może zostać wydalona z naszego organizmu. W tej sytuacji krąży ona wraz z krwią, powodując żółtaczkę. Do objawów żółtaczki hemolitycznej zaliczamy: jasny mocz, ciemny kał, powiększoną wątrobę.

Żółtaczka fizjologiczna (noworodkowa)

Krew noworodka zawiera bardzo dużo czerwonych krwinek, które dostarczają mu tlenu w trakcie życia płodowego. Po porodzie, kiedy dziecko zaczyna oddychać samodzielnie, ulegają one hemolizie, produkując duże ilości bilirubiny. Tak samo, jak w wypadku żółtaczki hemolitycznej, wątroba noworodka nie jest w stanie metabolizować tak dużych ilości bilirubiny.

Żółtaczka nie zagraża życiu dziecka i ustępuje samoistnie w 10-12 dobie życia.

Inne przyczyny żółtaczki

• hiperbilirubinemia o podłożu genetycznym (choroba Dubina i Johnsona, choroba Wilsona, choroba Gilberta, zespół Rotora, zespół Criglera- Najjara),
• zespół Budda-Chiariego,
• powiększenie śledziony- hipersplenizm,
• niewydolność krążenia,
• nadczynność tarczycy,
• gruźlica,
• oparzenia,
• kamienie nerkowe,
• torbiel trzustki,
• spożywanie regularnie dużej ilości pokarmów zawierających beta-karoten, który tak samo ja bilirubina może odpowiadać za zabarwienie naszej skóry.

Żółtaczka a zatrucia

Żółtaczka występująca u zdrowej i młodej osoby może wskazywać na przedawkowanie leków, najczęściej zatrucie paracetamolem. Żółtaczkę może wywołać również długotrwałe spożywanie alkoholu. Nadużywanie alkoholu powoduje alkoholowe zapalenie wątroby a w ostateczności jej marskości.

Co robić, kiedy pojawi się żółtaczka?

Jeżeli żółtaczce towarzyszy bardzo silny, promieniująco- kłujący ból brzucha, nudności, wymioty, brak pragnienia, należy zgłosić się na oddział ratunkowy. Żółtaczka nie jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia, natomiast należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, w celu ustalenia jej przyczyny.

Specjalista zbierze wywiad dotyczący przyjmowanych leków, diety, spożywania alkoholu oraz trybu życia, wykona palpacyjne badanie jamy brzusznej i na tej podstawie zleci wykonanie dalszych badań. Podstawowym badaniem jest określenie poziomu bilirubiny we krwi.

Dalsza diagnostyka może polegać na wykonaniu badania USG jamy brzusznej, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. W celu określenia drożności przewodów żółciowych wykonuje się cholangiopankreatografię wsteczną (ECPW). Konieczne może być wykonanie laparoskopii czy biopsji wątroby.

Poziom bilirubiny we krwi

Prawidłowy poziom bilirubiny wynosi 5,1 - 17 μmol/l.

Podwyższony poziom sugeruje:

• stan przedżółtaczkowy do 43 μmol,/l
• żółtaczkę o średnim nasileniu - 43- 171 μmol/l,
• żółtaczkę o dużym nasileniu-  powyżej 171 μmol/l.

Stan przedżółtaczkowy może wiązać się z bólem w prawym górnym kwadrancie brzucha. Może to wskazywać na niedrożność przewodów żółciowych, zapalenie trzustki, zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie wątroby.

Czy można uchronić się przed żółtaczką?

Zdrowy tryb życia, zbilansowana dieta, stosowanie leków zgodnie z ulotką lub zaleceniami lekarza, a także unikanie alkoholu, mogą zminimalizować ryzyko wystąpienia żółtaczka, jednak jest to stan, który potencjalnie może wystąpić u każdego z nas.