Powiększenie węzłów chłonnych - klasyfikacja, objawy i schorzenia towarzyszące

Czym są węzły chłonne i jaką rolę pełnią w organizmie?

Węzły chłonne to otorbione skupiska tkanki limfatycznej o kształcie ziarna fasoli leżące na przebiegu naczyń limfatycznych w obszarze całego ciała, zwykle w grupach. W ich obrębie zachodzi filtracja limfy, a także produkcja istotnych dla naszej odporności komórek krwi, limfocytów i przeciwciał. Znajdziemy je zarówno pod skórą, jak i w obrębie narządów wewnętrznych, gdzie licznie sytuują się pod żuchwą, na szyi, za uszami oraz w dołach pachowych, kolanowych i pachwinowych. Te widoczne pod skórą to węzły chłonne obwodowe (łatwe w badaniu, stanowią istotną wskazówkę diagnostyczną w badaniu przedmiotowym), a te w obrębie narządów wewnętrznych, to węzły chłonne głębokie (wymagają do kontroli wykorzystania technik diagnostyki obrazowej, np. TK, USG, RTG).

Ich rola obronna polega na wychwytywaniu patogenów takich jak bakterie i wirusy, a także komórek nowotworowych i w konsekwencji ich wyeliminowaniu.

Ból z tyłu głowy - przyczyny i leczenie

Kleszcze. Leśnicy mają patenty jak się przed nimi chronić

Jak działa ultradźwiękowy nawilżacz powietrza? Podpowiadamy!

Insulinooporność. Nieleczona prowadzi do cukrzycy

HaloDoctor patronem kongresu poświęconego medycynie sportowej

Jak długo ważna jest e-Recepta?

Kiedy mówimy o powiększeniu węzłów chłonnych (limfadenopatii)?

O powiększonych węzłach chłonnych u osób dorosłych mówimy, gdy ich średnica przekracza 1 cm. Dochodzi do tego jeśli w obrębie węzła chłonnego następuje zwiększenie liczby prawidłowych limfocytów lub komórek innego pochodzenia. Stwierdzenie limfadenopatii obwodowych węzłów chłonnych jest możliwe podczas wizyty u lekarza pierwszego kontaktu dzięki badaniu palpacyjnemu. Kiedy rozrost węzłów chłonnych ogranicza się do jednego miejsca na ciele (np. dołu pachowego), to mówimy o limfadenopatii zlokalizowanej, natomiast gdy znajduje się w wielu miejscach, to jest to limfadenopatia uogólniona.

Przyczyny powiększenia węzłów chłonnych

Zazwyczaj węzły chłonne są trudno wyczuwalne palcami i nie przyczyniają się do wystąpienia dolegliwości bólowych. Jednak podczas niektórych infekcji można wyczuć je w miejscach ich obwodowego występowania.

Rozróżnić możemy węzły chłonne odczynowe, które pod skórą są łatwo przesuwalne, ale czynność ta sprawia ból i powoduje zaczerwienienie skóry. Przeważnie występują jako pokłosie infekcji i stan zapalny mija po ok. 2 - 3 tygodniach. Za bardziej alarmujące uznawane są węzły chłonne nieodoczynowe, które nie są bolesne, mają często do 2 cm średnicy, ale zbijają się w twarde w dotyku pakiety, których nie sposób przesunąć pod skórą, utrzymują się ponad 3 tygodnie i wymagają pilnej konsultacji z lekarzem w celu wykluczenia groźnych dolegliwości.

Zakażenia

Stanowią one ⅔ przypadków, w których dochodzi do limfadenopatii, wyróżniamy:

• Zakażenia wirusowe: wirus opryszczki, ospa wietrzna, odra, różyczka, mononukleoza zakaźna, cytomegalia, wirusowe zapalenie wątroby, rumień nagły (gorączka trzydniowa), półpasiec, HSV czy wirus HIV.
• Zakażenia bakteryjne: angina, gruźlica, zapalenie gardła, zapalenie migdałków (w tym także przewlekłe), salmonella, choroba kociego pazura, gronkowiec, szkarlatyna, kiła, próchnica zębów, jersinioza, promienica.
• Zakażenia grzybicze: kryptokokoza (drożdżyca europejska), histoplazmoza (choroba Darlinga), kokcydioidomykoza, blastomykoza (drożdżyca, choroba Gilchrista), sporotrychoza.
• Zakażenia pierwotniakowe: toksoplazmoza.

Choroby o podłożu immunologicznym

Do powiększenia węzłów chłonnych często może dochodzić w następstwie chorób autoimmunologicznych (kiedy układ immunologiczny atakuje komórki ciała uznawane za obce). Do schorzeń tych zaliczamy, m.in. toczeń rumieniowaty układowy (SLE), reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), chorobę Stilla, zespół Sjögrena, chorobę Hashimoto, mieszaną chorobę tkanki łącznej, zapalenie skórno-mięśniowe.

Choroby nowotworowe

Limfadenopatia może także być czynnikiem alarmującym w przypadku występowania chorób nowotworowych. Mowa tu zarówno o nowotworach układu limfatycznego, krwiotwórczego oraz szpiku kostnego (chłoniak Hodgkina, chłoniaki nie-Hodgkina, przewlekła białaczka limfocytowa, ostra białaczka limfoblastyczna), a także o przerzutach nowotworowych z miejsc ich pierwotnego występowania.

Zazwyczaj w przypadku obecności toczącego się procesu nowotworowego obserwuje się uogólnioną limfadenopatię, węzły są niebolesne. Mogą natomiast być powiększone, twarde i sprawiać wrażenie połączonych w pakiety (są też raczej nieprzesuwalne). Szczególną czujność powinno wzbudzić powiększenie się węzłów nadobojczykowych. W takim przypadku wymagana jest pilna konsultacja lekarska.

Na szczególną uwagę zasługuje rak piersi, który jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym wśród kobiet w Polsce. Najczęściej daje on przerzuty do węzłów chłonnych pachowych po tej samej stronie, węzłów chłonnych zamostkowych i nadobojczykowych. Przerzuty do węzłów chłonnych mogą dawać także rak jelita grubego czy rak szyjki macicy.

W ramach potwierdzenia podłoża nowotworowego limfadenopatii należy wykonać biopsję cienkoigłową (BAC) zmienionego węzła chłonnego, a także USG, które pozwala na zdiagnozowanie zmian niewidocznych w badaniu palpacyjnym.

Inne choroby

Do pozostałych dolegliwości, którym towarzyszy limfadenopatia zaliczyć można także choroby spichrzeniowe (choroba Gauchera, choroba Niemanna i Picka, choroba Fabry’ego), nadczynność tarczycy, chorobę Castlemana.

Należy pamiętać, że powiększone węzły chłonne są nie tylko oznaką wszelkich chorób i nieprawidłowości, ale objaw ten ujawnia się także wtedy, gdy organizm jest uczulony lub nadwrażliwy na niektóre środki farmakologiczne, np. sulfonamidy, trimetoprim czy leki przeciwpadaczkowe. Limfadenopatia wystąpić może także w postaci dolegliwości poszczepiennej (np. po szczepieniu na ospę, odrę czy różyczkę).

Jakie objawy najczęściej towarzyszą limfadenopatii?

Zaczerwienienie, ból i obrzęk wokół powiększonych węzłów chłonnych oraz towarzysząca im gorączka najczęściej sugerują zakażenie bakteryjne i stanowią wskazanie do włączenia antybiotykoterapii.

Jeżeli natomiast występują dodatkowo objawy takie jak osłabienie, utrata masy ciała, nocne poty, zwiększona skłonność do krwawień i siniaczenia się, powinno się niezwłocznie zgłosić do specjalisty celem pogłębienia diagnostyki.

Powiększenie węzłów chłonnych u dzieci

Istotnym jest, że węzły chłonne u dzieci mają tendencję do powiększania się w większym stopniu, bowiem ich układ limfatyczny rozwija się do 12. roku życia, dlatego nawet błahe infekcje powodują ich znaczny wzrost. Może pojawić się wówczas leukocytoza (głównie w infekcjach bakteryjnych), natomiast zmniejszona liczba białych krwinek świadczy zwykle o zakażeniu wirusowym.

U dzieci mogą pojawiać się także tzw. pakiety węzłowe oraz małe rany z wypływającą ropną wydzieliną. Takie objawy wymagają konsultacji z odpowiednim specjalistą, np. chirurgiem.

Co robić w przypadku rozpoznania u siebie limfadenopatii i kiedy zgłosić się do lekarza?

Przede wszystkim nie należy wyciągać pochopnych wniosków na podstawie opisanych powyżej objawów. Limfadenopatia najczęściej świadczy o infekcjach, zwłaszcza gdy węzły chłonne są tkliwe i przesuwalne pod skórą. Najważniejsze aby po przebytym zakażeniu wracały do pierwotnego rozmiaru i nie były w ogóle wyczuwalne.

Jednakże jeśli powiększenie węzłów chłonnych utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie, to jest to wystarczający powód, aby zaczerpnąć porady odpowiedniego specjalisty, np. lekarza rodzinnego lub internisty.

W razie wszelkich wątpliwości zachęcamy do rezerwacji wizyty online u lekarza rodzinnego na haloDoctor.pl. W czasie wizyty jest możliwość wystawienia recepty online, e-Skierowania i e-Zwolnienia.

Na co zwrócić szczególną uwagę i jakie badania należy wykonać?

Lekarz w trakcie konsultacji limfadenopatii najczęściej może zapytać:

• od kiedy węzły chłonne są powiększone,
• czy w ostatnim czasie wystąpiły infekcje, np. gardła, zęba lub gorączka czy ból brzucha,
• czy w obrębie węzłów chłonnych wystąpiło w ostatnim czasie zaczerwienienie albo wyciek ropnej treści,
• czy występują objawy towarzyszące, tj. przewlekłe zmęczenie, nocne poty, utrata masy ciała, krwawienia.

Jakie badania mogą okazać się przydatne w różnicowaniu tej dolegliwości?

• parametry stanu zapalnego, tj. białka ostrej fazy, np. CRP,
• enzymy wątrobowe (AspAT, AlAT),
• morfologia z rozmazem ręcznym (aby precyzyjnie zróżnicować krwinki zdrowe od tych zmienionych nowotworowo), badanie to pozwala także ocenić zawartość hemoglobiny w krwinkach czerwonych oraz ilość płytek krwi i leukocytów,
• USG zmienionych węzłów, a także jamy brzusznej czy szyi,
• RTG klatki piersiowej, a także TK lub RM (na dalszych etapach diagnostyki).