Zaburzenia ze spektrum autyzmu i ich różne odcienie

Zaburzenia ze spektrum autyzmu

Autyzm dla każdej osoby nim dotkniętej znaczy co innego. Nasilenie charakterystycznych zachowań, a także odmienność trudności, z którymi zmagają się pacjenci tworzą szerokie spektrum tego zjawiska.

Do zaburzeń ze spektrum autyzmu zaliczamy:

• zespół Aspergera,
• autyzm dziecięcy,
• autyzm atypowy,
• autyzm wysokofunkcjonujący,
• hiperleksja,
• całościowe zaburzenie rozwoju,
• zaburzenie semantyczno-pragmatyczne,
• upośledzenie zdolności niewerbalnego uczenia się.

Myśli samobójcze. Kiedy doświadczamy niechęci do życia

Depresja nawracająca. Kiedy smutek nie odpuszcza

Zaburzenia seksualne u młodzieży. Medycyna może pomóc

Osobowość dyssocjalna. Terapia jest konieczna

W zdrowym ciele zdrowy duch. Wpływ ruchu na zdrowie psychiczne

Relacja z samym sobą. Jak o nią zadbać i dlaczego to takie ważne?

Objawy autyzmu

Pierwsze niepokojące symptomy autyzmu u dziecka rodzice mogą zaobserwować już w okolicach 6 miesiąca życia. Prawidłowo rozwijające się niemowlę powinno uśmiechać się w reakcji na mowę, pieszczoty (1. - 3. miesiąc), reagować na hałasy z otoczenia (odwracając głowę w ich stronę, 3. - 6. miesiąc), gaworzyć (ok. 5. - 9. miesiąca życia). Dzieci autystyczne natomiast:

• nie uśmiechają się widząc rodziców,
• nie wzdrygają się na hałas,
• mało gaworzą,
• mają ubogą mimikę twarzy,
• mają nieobecny wzrok,
• sztywnieją gdy weźmie się je na ręce,
• długo wpatrują się w jeden punkt.

W późniejszym rozwoju dziecka obserwujemy objawy związane z funkcjonowaniem społecznym, komunikacją i powtarzalnymi zachowaniami:

Funkcjonowanie społeczne

Jako, że dzieci dotknięte zaburzeniami ze spektrum autyzmu mają trudności w obrębie odczytywania emocji i intencji innych ludzi, niełatwe jest dla nich nawiązywanie kontaktów i bliższych relacji. Objawia się to poprzez:

• brak chęci do zabawy z rówieśnikami,
• problemy z inicjowaniem kontaktu czy angażowaniem się w zdobywanie przyjaciół,
• trudności z wchodzeniem w role w zabawie,
• kłopoty z mówieniem o uczuciach,
• brak dzielenia się osiągnięciami lub zainteresowaniami,
• większe zainteresowanie przedmiotami niż drugim człowiekiem,
• upodobanie samotności.

Komunikowanie się

Osoby w spektrum autyzmu zazwyczaj mówią mało, wolą raczej wskazywać na przedmioty palcem, używać do komunikacji obrazków w książkach czy pisma. Mają również skłonności do powtarzania słów. Trudności te widoczne są poprzez:

• unikanie kontaktu wzrokowego,
• opóźniony rozwój mowy,
• mimikę twarzy niedostosowaną do wypowiedzi,
• rzadkie uśmiechanie się,
• brak reakcji na swoje imię,
• małomówność, a jeśli rozmawiają to na jeden temat (niektóre dzieci z autyzmem nie mówią wcale),
• problemy z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu,
• nietypowy ton wypowiedzi (np. wypowiadanie każdego zdania jako pytanie),
• trudności w komunikowaniu potrzeb i pragnień,
• brak rozumienia poczucia humoru, ironii, metafor.

Powtarzalne zachowania

Osoby będące w spektrum autyzmu silnie przywiązują się do wypracowanych rutyn i nie lubią zmian. Mają zazwyczaj wąskie zainteresowania, ale są niezwykle zaangażowane w ich rozwijanie, bywają ekspertami w określonych dziedzinach.

W zakresie tego zjawiska autyzm objawia się poprzez:

• wprowadzanie przedmiotów w jednostajny ruch obrotowy,
• trudności z przyzwyczajeniem się do zmian w środowisku (np. zmiana miejsca jakiegoś przedmiotu w pokoju),
• przywiązanie do przedmiotów/zabawek,
• zainteresowanie wąską dziedziną, np. auta określonej marki,
• spędzanie dużej ilości czasu na układaniu przedmiotów w określonej kolejności, np. książek na półce,
• przywiązanie do rutyny,
• powtarzanie niektórych zachowań, tj. uderzanie głową w ścianę, trzepotanie rękami.

Pozostałe objawy

Oprócz symptomów należących do trzech głównych grup objawów wymienionych powyżej, wyróżniamy także:

• nadwrażliwość na dźwięk i dotyk (zakrywanie uszu w reakcji na dźwięk),
• brak reakcji na ból w niektórych sytuacjach,
• brak spontanicznych odruchów,
• bezsenność,
• fobie,
• agresję i autoagresję,
• nadpobudliwość i impulsywność.

Mimo, że u niemal 70% osób dotkniętych autyzmem diagnozuje się obniżony poziom rozwoju intelektualnego, to u części stwierdza się ponadprzeciętną inteligencję niewerbalną, która opiera się na używaniu zdolności wzrokowych wykorzystywanych do praktycznych metod rozwiązywania problemów.

Przyczyny

Autyzm jest zaburzeniem o nieznanej etiologii, choć istnieją pewne przypuszczenia dotyczące genetycznego podłoża jego powstawania.

Skłonności genetyczne mają stanowić jedynie jeden z wielu czynników, które wspólnie oddziałują i przyczyniają się do ujawnienia autyzmu. Wymienia się także:

• defekty neurologiczne o nieznanym pochodzeniu (w tym uszkodzenie OUN),
• urazy okołoporodowe,
• toksoplazmozę wrodzona,
• wiek ojca > 40 lat,
• mózgowe porażenie dziecięce,
• wcześniactwo,
• infekcje wirusowe w czasie ciąży,
• niską masa urodzeniowa,
• zaburzenia w układzie neuroprzekaźników w mózgu.

UWAGA! Mitem jest, że szczepienia mogą wywoływać autyzm u dzieci. Jego rozpowszechnienie spowodowały badania przeprowadzone w latach 90-tych, które rzekomo miały wskazywać na powiązanie występowania autyzmu u dzieci z uprzednim szczepieniem MMR (trójskładnikowa szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce). Badanie to okazało się oszustwem, a prowadzące je lekarz stracił dożywotnio prawo do wykonywania zawodu. Jako, że autyzm ujawnia się zazwyczaj ok. 1,5 roku życia u dzieci, zbiega się to w czasie ze szczepieniem. Przypuszcza się, że z tego powodu mogą zostać wysnute fałszywe wnioski dotyczące powiązania szczepień z autyzmem.

Genetyka

Zgodnie z powyższym, zaburzenia genetyczne są uznawane za główną przyczynę występowania autyzmu. Badacze wskazują na istnienie genów, które odpowiadają za pojawienie się tego zaburzenia, a nawet znają dokładną lokalizację na chromosomach niektórych z nich. Co ciekawe, wykazano, że u kobiet występuje więcej takich genów.

W sytuacji, w której rodzice mają jedno dziecko z zaburzeniem ze spektrum autyzmu, prawdopodobieństwo, że kolejne również będzie nim dotknięte wynosi ok. 20%. Jeśli natomiast dwójka dzieci ma autyzm, szansa, że trzecie też będzie autystyczne to 32%.

Rozpoznanie ASD

Zaburzenia ze spektrum autyzmu stwierdza się u ok. 1 na 100 dzieci w Europie, w tym 4 razy częściej u chłopców niż dziewczynek. Sugeruje się, że może to być spowodowane nieco innym obrazem klinicznym tego zaburzenia, w zależności od płci, stąd wiele dziewczynek może nie otrzymać diagnozy, bądź uzyskać ją zbyt późno.

Diagnozowanie autyzmu jest niezwykle trudne i składa się z kilku części. Za najbardziej miarodajne narzędzie w rozpoznawaniu ASD uważa się protokół ADOS-2 (Autism Diagnosis Observation Schedule), który stosowany jest na całym świecie. Aby móc z niego skorzystać, badane dziecko musi ukończyć 12. miesiąc życia i musi umieć chodzić. Oczywiście może być również używany do diagnozowania młodzieży i dorosłych.

Cechy badania ADOS-2:

• trwa 40-60 minut,
• diagnosta przeprowadza obserwację pacjenta,
• jeśli jest to dziecko, bawi się ono wspólnie z dorosłym,
• osoba prowadząca badanie proponuje różne aktywności, w zależności od wieku,
• na podstawie obserwacji oceniane są szczegóły w zachowaniu pacjenta,
• badanie to prowokuje osobę badaną do określonych zachowań społecznych,
• aspekty sprawdzane podczas badania: język i komunikacja, wzajemność w interakcjach społecznych, zabawa/wyobraźnia, zachowania stereotypowe, ograniczone zainteresowania, a także inne zachowania odbiegające od normy.

Oczywiście w diagnozowaniu autyzmu udział bierze więcej specjalistów, tj. psychologowie, psychiatrzy, pediatrzy rozwojowi czy neurolodzy. Ocenie zostają poddane aspekty takie jak:

• rozwój emocjonalny dziecka,
• praca mózgu,
• badania słuchu i wzroku,
• możliwe zaburzenia genetyczne.

Ostateczną diagnozę stawia lekarz psychiatra.

Na konsultację z psychologiem lub psychiatrą możesz umówić się nawet teraz, korzystając z halodoctor.pl, gdzie istnieje możliwość wykupienia wizyty w formie wideorozmowy.

Terapia autyzmu

Jako, że zaburzenia ze spektrum autyzmu objawiają się u każdego dziecka w inny sposób i mogą mieć różne nasilenie, to terapia zawsze dobierana jest indywidualnie. Po pomoc można się zgłosić do poradni psychologiczno-pedagogicznych, fundacji czy stowarzyszeń. Za największą na świecie organizację związaną z autyzmem i zajmującą się wsparciem osób z ASD uznaje się Autism Speaks, a za najważniejszą w Polsce Synapsis.

Jako, że terapia dobierana jest zwykle indywidualnie, a programów w niej wykorzystywanych jest kilka, niewykluczone, że trzeba będzie u danego pacjenta zastosować więcej niż jeden, jeśli początkowo zastosowany okaże się nieskuteczny.

Przykładowe modele terapeutyczne

Terapia behawioralna

Metoda ta polega na zwiększeniu liczby zachowań “prawidłowych społecznie” i zmniejszeniu liczby zachowań negatywnych przy użyciu systemu wykorzystującego nagrody i kary.

Pomoc psychologiczna

Setki lekarzy i specjalistów w jednym miejscu.

Sprawdź!

Metoda 3i (Intensywna – Indywidualna – Interaktywna)

Model ten wykorzystuje pojęcie edukacji poprzez zabawę, czyli intensywną stymulację mózgu. Są to zajęcia indywidualne (pacjent - terapeuta).

Metoda Son – Rise (metoda opcji)

Terapia ta działa na zasadzie spędzania czasu i zabawy z dzieckiem w specjalnie przygotowanym pokoju do zabaw. Powinien on kojarzyć się dziecku jako bezpieczne miejsce, wolne od zakłóceń. Udział w zabawach mogą brać np. rodzice lub wolontariusze.

Strategie metody:

• dołączanie do schematycznych zachowań dziecka, co powoduje lepsze interakcje,
• okazywanie ekscytacji i entuzjazmu w celu utrzymania uwagi dzieci,
• uczenie tego jak inicjować i pielęgnować relacje międzyludzkie,
• budowanie więzi opartej na zrozumieniu.

Son - Rise uznawana jest za jedną z najbardziej przełomowych i skutecznych metod pomocy dzieciom z ASD.