Alkoholowy zespół płodowy (w skrócie FAS) wciąż stwierdza się u wielu dzieci, których matki w okresie ciąży sięgały po alkohol. Nawet najmniejsza dawka etanolu może prowadzić do tragicznych w skutkach konsekwencji. Dlaczego zatem aż 30% kobiet przyznaje się do picia alkoholu podczas ciąży? Jakie długofalowe skutki niosą takie zachowania?
Zespół FAS (fetal alcohol syndrome) to właściwie całe spektrum zaburzeń rozwoju u dzieci, których matki w okresie ciąży spożywały alkohol. Etanol najsilniejsze działanie teratogenne wykazuje pomiędzy pierwszym, a ósmym tygodniem ciąży. Stopień zaawansowania FAS jest zależny od ilości i częstotliwości spożywania alkoholu, ale należy pamiętać, że nawet najmniejsza dawka może wywołać poważne zaburzenia rozwoju.
WAŻNE: Jeśli planujesz zajście w ciążę lub współżyjesz bez zabezpieczenia, powstrzymaj się od spożywania alkoholu. Z szacunków wynika, że kobieta najczęściej dowiaduje się o ciąży dopiero w 6-8 tygodniu, a nawet najmniejsza dawka etanolu może mieć niekorzystny wpływ na rozwój dziecka.
Płód w okresie prenatalnym otrzymuje wszelkie substancje odżywcze za pośrednictwem narządu płodowego jakim jest łożysko. Umożliwia ono także wymianę gazową i usuwanie zbędnych produktów przemiany materii. Niestety, jako że etanol posiada zdolność przenikania przez łożysko, jest niezwykle toksyczny dla rozwijającego się organizmu. Ponadto, wątroba płodu nie jest w pełni rozwinięta, metabolizuje on alkohol dwukrotnie dłużej niż matka.
Skutki spożywania trunków alkoholowych podczas ciąży mogą mieć różny charakter, w zależności od momentu rozwoju płodu.
Zwykle objawy neurologiczne FAS ujawniają się u dzieci między 2. a 10. rokiem życia. U noworodków natomiast może wystąpić zespół odstawienny, który rozpoznajemy poprzez drgawki, nadwrażliwość na światło i dźwięk, a także zaburzenia snu.
Za wczesne objawy w okresie niemowlęcym uznajemy także kłopoty ze ssaniem i wzmożone napięcie mięśniowe. Dzieci dotknięte FAS mogą mieć również kłopoty z raczkowaniem, siadaniem oraz nabywaniem nowych umiejętności. Stwierdza się u nich ponadto przetrwałe odruchy pierwotne, np. odruch Moro, co skutkuje zaburzeniami rozwoju emocjonalnego i ograniczeniem percepcji.
Do charakterystycznych zmian w budowie ciała i wyglądzie zewnętrznym u dzieci dotkniętych alkoholowym zespołem płodowym zaliczamy:
Większość dzieci eksponowanych na działanie alkoholu nie ma wykazuje jednak wrodzonych wad fizycznych, o wiele bardziej narażony jest OUN i to w jego obrębie dochodzi do najpoważniejszych dysfunkcji.
Za najbardziej narażone na toksyczne działanie alkoholu elementy OUN uznaje się hipokamp, jądra podstawne, ciało modzelowate oraz móżdżek. Spektrum zaburzeń w zakresie ich funkcjonowania jest bardzo szerokie.
W zakresie zaburzeń funkcjonowania poznawczego FAS objawia się w postaci problemów w obrębie:
Jeśli chodzi o rozwój społeczno-emocjonalny obserwujemy dysfunkcje w zakresie:
Wymienione wyżej konsekwencje związane z FAS często prowadzą do zaburzeń wtórnych, jako skutek skumulowania zaistniałych trudności. Znaczący wpływ na ich powstawanie ma również wychowanie dziecka oraz środowisko społeczne, w którym się rozwija.
Do zaburzeń tych zaliczamy:
Według szacunków, około 30% kobiet w ciąży sięga po alkohol, czemu sprzyjają uwarunkowania kulturowe oraz braki w edukacji nad szkodliwym wpływem etanolu na rozwijający się płód.
Zbyt wiele osób wciąż uważa, że wypicie jednego piwa lub lampki wina nie stanowi większego zagrożenia, co jest niezwykle szkodliwym mitem. W Polsce FAS diagnozowany jest 4 razy na 1000 urodzeń.
W zakresie leczenia alkoholowych zaburzeń płodowych najważniejsza jest wczesna diagnostyka. Rozpoznanie bazuje na stwierdzeniu typowych cech wyglądu i zachowania, w tym określonych 3 objawów widocznych u dziecka:
Niezwykle istotne w tym zakresie jest stwierdzenie historii spożycia alkoholu przez matkę, a także różnicowanie zespołu FAS z chorobami genetycznymi w ramach konsultacji u lekarza genetyka.
Terapia dzieci z alkoholowym zespołem płodowym jest dobierana indywidualnie i zależy od stopnia zaawansowania zaburzeń oraz wieku. Najczęściej konieczna jest stała opieka psychologa oraz psychiatry. Oczywiście istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój takich dzieci jest dorastanie w kochającej i wspierającej rodzinie. Wychowanie może okazać się trudne, ponieważ dzieci z FAS często wykazują problemy wychowawcze. Są to jednak potencjalne trudności. Wczesne rozpoznanie i szybkie wdrożenie czynności terapeutycznych pozwala na ograniczenie niekorzystnych skutków zaburzeń behawioralnych. Podstawową potrzebą dziecka jest bycie rozumianym i kochanym, stąd tak istotna jest rola rodzica w tworzeniu z nim bezpiecznej relacji, niezbędnej do prawidłowego rozwoju emocjonalnego.
Wykazano, że terapia behawioralna daje korzystne rezultaty, bowiem pomaga dzieciom w budowaniu relacji społecznych i odnalezienie się w grupie rówieśniczej.
Na terapię z psychologiem możesz umówić się w kilka minut, bez konieczności wychodzenia z domu. Skorzystaj z naszego wcześniejszego artykułu o psychoterapii online, aby dowiedzieć się jak się do niej przygotować.
Serwis HaloDoctor ma charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny i w żadnym wypadku nie zastępuje konsultacji medycznej. W celu dokładnej diagnozy zalecany jest kontakt z lekarzem. Jeśli jesteś chory, potrzebujesz konsultacji lekarskiej, e‑Recepty lub zwolnienia lekarskiego umów wizytę teraz. Nasi lekarze są do Twojej dyspozycji 24 godziny na dobę!